Immanuel Kant - życiorys

Immanuel Kant, filozof niemiecki, uważany jest za najwybitniejszego myśliciela epoki oświecenia, choć jego poglądy nie były ani typowo oświeceniowe, ani romantyczne. Urodził się w 1724 roku, gdy w Polsce panowała jeszcze dynastia Sasów, zmarł w 1804, gdy Europa ogarnięta już była wojnami napoleońskimi. Kant spędził całe swoje życie w Królewcu, mieście należącym wówczas do Prus, położonym tuż obok Bałtyku, ważnym ośrodku nauki i kultury.

Kant dość wcześnie ukończył studia i zarabiał na życie jako nauczyciel akademicki, udzielał też lekcji prywatnych. Uchodziłby, według dzisiejszych pojęć, za zamożnego przedstawiciela klasy średniej. W miarę rozgłosu towarzyszącego wydawaniu kolejnych jego prac, zyskał też popularność i szacunek lokalnego społeczeństwa. Znany był z ustabilizowanego i pedantycznego trybu życia, który stał się przyczynkiem wielu anegdot (Kant udawał się do pracy bądź na spacery zawsze w stałych porach i punktualnie o tej samej godzinie, dlatego też okoliczni mieszkańcy żartowali, że można by ustawiać według czasu wyjścia Kanta z domu zegarki). Filozof był też bardzo zasadniczy - pokłócony w młodości ze swoją kuzynką, nie odwiedził jej do końca życia, mimo że mieszkała ona dwie ulice dalej.

Zanim Immanuel Kant doszedł do sedna swej wiekopomnej teorii zawartej w dziele „Krytyka czystego rozumu”, wiele lat studiował dzieła innych mistrzów i polemizował z nimi. Najważniejszą pracę swego życia opublikował dopiero w wieku 57 lat, po 11 latach żmudnych przygotowań. Znawcy tematu uważają, że przełom wywołany jego teorią porównać można do rewolucji w astronomii, którą 200 lat wcześniej spowodował Kopernik. Kant postulował tzw. filozofię krytyczną, w której centralnym pytaniem nie będzie już „jak znaleźć idealne źródło poznania”, lecz „jak wobec oczywistej niedoskonałości wszystkich znanych człowiekowi źródeł poznania, móc mimo wszystko szukać odpowiedzi na najważniejsze pytania w życiu”. Kant rozwiązuje ten problem w genialnie prosty sposób: uważa, że otaczają go rzeczy i zjawiska niepojęte, i cieszy się z tego, że one istnieją i że on, skromny człowiek z Królewca, może je dostrzegać i podziwiać – tak na przykład jak gwiaździste niebo. Zaś co do reguł zachowania, uznał, że najważniejsze jest prawo moralne, przestrzeganie fundamentalnej zasady nie czynienia drugiemu tego, co tobie niemiłe – a używając dokładniej słów samego filozofa – postępuj tylko według takiej zasady, jaką chciałbyś widzieć jako obowiązujące prawo powszechne, lecz tylko wtedy, gdy każdy człowiek z osobna stanowi cel postępowania, a nigdy środek do jakiegoś innego celu. „Dwie rzeczy napełniają umysł podziwem (...) - niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie” – to główna maksyma i zarazem najsłynniejsze zdanie wypowiedziane przez Kanta. W swoich dziełach Kant starał się udowodnić, że postrzeganie świata jest zależne od ludzkich myśli, a więc od czasu i przestrzeni, w jakich dany człowiek żyje. Mówi się, że w epoce „przed Kantem” stawiano rozum przed rozsądkiem – a po opublikowania dzieła niemieckiego filozofa – na odwrót.

Mimo tych fundamentalnych i wydawałoby się, genialnych w swej prostocie zasad, Kant potrafił być krytyczny i z powodu nazbyt jak na owe czasy śmiałych poglądów na temat wolności postrzegania religii popadł w konflikt z cenzurą. Pracował niemal do końca swego życia, zmarł w rodzinnym Królewcu, z którego nigdy nigdzie dalej nie wyjeżdżał.

Królewiec został w 1945 roku straszliwie zniszczony i zaanektowany przez Związek Radziecki. Jednak nawet komunistyczne władze, rujnujące w przemianowanym na "Kaliningrad” mieście wszystko co się dało, oszczędziły grobowiec wielkiego filozofa.