Edukacja w społeczeństwie informacyjnym

TEMAT: Edukacja w społeczeństwie informacyjnym.


Plan pracy:

1.Analiza tematu – wyjaśnienie pojęć: edukacja i społeczeństwo informacyjne oraz krótki wstęp.
2.Edukacyjne zastosowanie mediów, takich jak komputer, internet, radio, telewizja, prasa, książki.
media jako środki, które uczą, pomagają w nauce, zdobywaniu, uzupełnianiu oraz pogłębianiu wiedzy
kierunki przemian w edukacji w społeczeństwie informacyjnym
3.Negatywny wpływ mediów na edukację.
4.Wnioski:
edukacja w społeczeństwie informacyjnym jako szerzące się zjawisko we współczesnym świecie.
5.Literatura przedmiotu.



Ad. 1:
Swoją pracę chciałabym rozpocząć od zdefiniowania pojęć: edukacja i społeczeństwo informacyjne, które są znaczącym jej elementem. Są to terminy odgrywające wielką rolę
w dzisiejszym świecie – świecie nowych technologii i możliwości. Tak więc edukacja, według Wincentego Okonia, jest to ogół procesów i oddziaływań, których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży, stosownie do panujących w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych. Obecnie upowszechnia się szerokie rozumienie tego terminu jako oznaczającego ogół procesów oświatowo – wychowawczych, obejmujących kształcenie i wychowanie oraz szeroko pojmowaną oświatę.1 Jak wynika z definicji, edukacja nie jest czymś ustalonym odgórnie, narzuconym i jednakowym dla wszystkich. W różnych krajach pojmowana jest inaczej, jest mniej lub bardziej nastawiona na wiedzę teoretyczną i odwrotnie, na praktyczną. Społeczeństwo informacyjne zaś jest to społeczeństwo, w którym istotną rolę pełnią media przekazujące informacje. Informacja w języku potocznym oznacza wiadomość (często przekazywaną za pomocą środków masowego przekazu), której z reguły przypisuje znaczenie nadawca lub odbiorca. To właśnie informacja stała się ważnym czynnikiem determinującym rozwój wielu dziedzin życia. Wpływ, jaki na system funkcjonowania społeczeństwa XX/XXI wieku wywiera rozwój sposobów gromadzenia, przetwarzania i wymiany informacji, powodują, że coraz częściej współczesne społeczeństwo nazywane jest społeczeństwem informacyjnym.
Ze względu na gwałtowny i stały postęp naukowo-techniczny, objawiający się nowymi produktami i usługami, a także nowymi metodami i organizacją pracy, a w konsekwencji coraz to nowymi wymaganiami co do pracowników, w społeczeństwie informacyjnym konieczne będzie uczenie się przez całe życie, a nie głównie w młodości. Uważa się, że co 5-10 lat konieczna będzie zmiana zawodu, a nie tylko miejsca pracy, a do tego nowego zawodu trzeba będzie być profesjonalnie przygotowanym, aby znaleźć zatrudnienie na konkurencyjnym rynku pracy. System obecny – 20 lat nauki (do osiągnięcia wykształcenia wyższego) i 40 lat pracy – odejdzie do historii.

Właściwe i w odpowiednim czasie odebrane wiadomości pozwalają człowiekowi na podejmowanie decyzji odpowiednich do sytuacji, w której się znajduje. Śledząc dzieje ludzkości pod kątem sposobów komunikacji, można stwierdzić, że są one ściśle uzależnione od etapu rozwoju gatunku ludzkiego oraz od dostępnych w danym okresie historycznym technologii.
Podobnie jak rewolucja przemysłowa na przełomie XVIII i XIX w. spowodowała proces gwałtownych przemian społecznych, tak osiągnięcia ostatnich lat w zakresie rozwoju i powszechnego wykorzystania technik informacyjnych i komunikacyjnych wpływają w znaczącym stopniu na sposób życia współczesnych społeczeństw.

Ad. 2:
Zapewne nikt już nie wyobraża sobie życia bez wykorzystania takich mediów, jak radio, telewizja czy telefon. Nikogo nie dziwi też coraz powszechniejsze wykorzystywanie komputerów praktycznie w każdej dziedzinie życia. Media – komputer, Internet, telewizja, radio, prasa i książki stały się środkami edukującymi i wspomagającymi edukację i to nie tylko dzieci i młodzieży, ale także dorosłych.
Wszyscy prognostycy są zgodni, iż sukces w społeczeństwie informacyjnym zależny będzie od poziomu wykształcenia ludzi tworzących to społeczeństwo. Społeczeństwo przyszłości będzie przekształcało się w społeczeństwo ludzi uczących się, a wiedza i umiejętności wyszukiwania potrzebnych informacji będą cenionym towarem na rynku.
Nowy system edukacyjny nastawiony na kształcenie całego społeczeństwa przez całe życie nie może być oparty wyłącznie na bezpośrednim kontakcie uczącego się z uczącym
w klasie – musi, ze względu na koszty i zakres zagadnienia, opierać się na zastosowaniu w dużej mierze, co nie znaczy, że wyłącznie technik informatyczno-telekomunikacyjnych w procesach kształcenia. Wymaga to wypracowania i wdrożenia do praktyki istotnie nowych metod dydaktycznych, a nie tylko uzupełnienia starych metod wypracowanych przed wiekami, przy założeniu centralnej roli nauczyciela, o incydentalne użycie komputerów. Te nowe metody muszą uwzględniać:
niezwykłą elastyczność zapisu cyfrowego dającą możliwość dowolnego doboru treści nauczania, składania ich z modułów, odsyłania do łatwo dostępnych źródeł itd.,
interaktywność dającą możliwość uczenia się przez działanie, co jest najbardziej skuteczne,
szeroki dostęp do światowych zasobów informacyjnych umożliwiający dołączanie treści niepodręcznikowych,
komunikację sieciową oferującą elastyczność czasu i indywidualizację tempa nauki.
Takie metody wymagają jednak nowych, znacząco wyższych kompetencji od nauczycieli. Najlepszą metodą uczenia się jest działanie. Możliwości systemów informacyjnych w zakresie między innymi wspomagania interpretacji, diagnozowania, kontroli, projektowania i planowania będzie podnosiła efektywność kształcenia przez zwiększenie interakcji z uczącymi się – przez dawanie im szczególnie wielu szans na działanie. Rolą nauczyciela w tak rozumianym procesie kształcenia jest przede wszystkim organizacja działania ucznia w celu wyrobienia w nim umiejętności samodzielnego uczenia się, samodzielnego poszukiwania wiedzy, nie tylko samodzielnego rozwiązywania problemów, ale i samodzielnego stawiania problemów, i wreszcie pracy zespołowej, i to w warunkach interdyscyplinarnych i międzynarodowych.

Zatem strategicznym celem polskiego szkolnictwa powinna być edukacja informatyczna we wszystkich typach szkół w ramach różnych zajęć (a pamiętać należy, że przygotowanie do życia w społeczeństwie globalnej informacji jest jednym z głównych zadań edukacji krajów Unii Europejskiej; jeśli więc chcemy, by nasi uczniowie byli w przyszłości pełnoprawnymi obywatelami Unii, musimy to zadanie podjąć).

Edukacja ta obejmuje trzy grupy tematów:
1/ komunikacja z różnymi mediami najnowszej generacji, przede wszystkim z komputerem;
2/ rodzaje komunikatów, ich odczytywanie i właściwa interpretacja;
3/ formy audialne, audiowizualne, multimedialne – tworzenie ich i prezentacja.

Zadania nauczyciela przygotowującego ucznia do aktywnego uczestnictwa w życiu społeczności informacyjnej:
ukazanie roli informacji w budowaniu swojej wiedzy,
nauczenie selekcjonowania i interpretowania informacji,
pokazanie, jak przy pomocy narzędzi komputerowych wyszukiwać, przetwarzać i efektywnie wykorzystywać dostępne informacje,
uświadomienie młodzieży zagrożeń związanych z niewłaściwym i bezmyślnym korzystaniem z zasobów Internetu oraz wskazanie sposobów ich uniknięcia.

Najczęściej wymieniane w literaturze pedagogicznej funkcje komputera w procesie kształcenia to:
przekaz treści programowych,
wizualizacje materiału nauczania,
sprawdzanie poziomu osiągnięć uczących się,
monitorowanie procesu kształcenia,
stymulowanie do działań twórczych,
wspieranie procesu samodzielnego myślenia i wykonywania zadań,
stymulowanie zjawisk i procesów rzeczywistych będących przedmiotem kształcenia,
wspieranie procesu rozwiązywania problemów.

Przygotowanie uczących się do życia w świecie mediów to:
kształtowanie postawy selektywnego wyboru, krytycznego odbioru różnych przekazów medialnych i multimedialnych,
wprowadzenie w tajemnice języka przekazu – kształtowanie umiejętności rozumienia i interpretacji treści przekazów,
uwrażliwienie estetyczne.

Z pedagogicznego punktu widzenia taki selektywny wybór uznawanych programów i aktywny ich odbiór jest najbardziej wartościowy. Służy bowiem rozwijaniu zainteresowań kulturalnych, wyrabianiu smaku estetycznego, kształtowaniu pożądanych społecznie postaw i przygotowuje do twórczego uczestnictwa w życiu.

Świadomość rozwoju i kulturowego wpływu mass mediów wymusza na nauczycielach wyjście poza tradycyjne „narzędzia” kształcenia: tablicę, żywe słowo i podręcznik.
Znaczącym narzędziem edukacyjnym może i powinien stać się Internet. Dziś tylko tam można znajdować wiedzę maksymalnie aktualną i – co ważniejsze – na bieżąco aktualizowaną. Wdrażając uczniów do aktywnego poszukiwania wiedzy w sieci informatycznej kształtujemy w nich nawyk ciągłego uczenia się oraz aktywny stosunek do procesu kształcenia się – co daje lepsze wyniki niż próby nauczania, przy których uczeń pozostaje biernym obiektem starań i wysiłków nauczyciela.

Zastosowania Internetu jako środka i metody nauczania:
wykorzystanie istniejących danych i innych materiałów użytecznych dydaktycznie, dostępnych na różnych serwerach – pozwala uczniowi uzyskać wielostronne naświetlenie analizowanego zagadnienia, wzbogaca wiedzę zarówno przedmiotową, jak i związaną z biegłym posługiwaniem się nowoczesnymi środkami technologii informacyjnej;
możliwość korzystania z materiałów, które mają charakter mądrej zabawy (gry) edukacyjnej – pomaga przezwyciężyć nudę towarzyszącą procesowi uczenia się;
wspomaganie procesu nauczania poprzez wyspecjalizowane programy – m.in. umożliwienie samodzielnej kontroli wiadomości przez ucznia i nabywanie umiejętności korzystania z wiedzy;
na stronach www znajdują się rozmaite zbiory, które można wykorzystać w czasie pracy na lekcjach i nie tylko; są to:
● wyspecjalizowane witryny poświęcone konkretnej dziedzinie nauki czy też określonym tematom,
● strony zawierające elektroniczne książki i czasopisma – możliwość wykorzystania na:
• lekcjach języka polskiego (np. według formuły nowej matury w części ustnej egzaminu z języka polskiego uczeń przygotowuje wybrane zagadnienie – umiejętność dotarcia do często specjalistycznych tytułów będzie decydowało o merytorycznej wartości pracy),
• biologii, fizyki czy ekonomii (czasopisma fachowe i popularnonaukowe),
• na lekcjach języka angielskiego, niemieckiego czy francuskiego (lektura obcojęzycznych czasopism, tekst prasowy stanowi odzwierciedlenie żywego języka),
• na lekcjach historii czy wiedzy o społeczeństwie – np. przygotowanie relacji z różnych pism o tych samych wydarzeniach, a następnie porównanie i ocenienie rozbieżności wynikających z odmiennych punktów widzenia;
● witryny oferujące zbiory obrazów i dźwięków – stanowią urozmaicenie zajęć poświęconych malarstwu i muzyce (sztuce);
możliwość tworzenia przez nauczających własnych materiałów dydaktycznych, dostosowanych do ich autorskich programów nauczania, ale dostępnych także dla innych nauczycieli i dla uczniów;
tworzenie stron www przez uczniów (umiejętność dzielenia się informacją przez Internet).

Jak widać komputer i Internet stał się nie tylko narzędziem badawczym, ale również medium nauki, narzędziem pracy i środkiem kształcenia. Jego zastosowanie jest wykorzystywane przede wszystkim do celów edukacyjnych, ponieważ stosowanie dźwięku oraz obrazu ma znaczący wpływ na skuteczność procesu nauczania, poprawne rozumienie tematu, przyspiesza proces uczenia się oraz poszerza zakres przyswajanej wiedzy. Dzieci o wiele łatwiej przechodzą przez proces uczenia się, kiedy informacje są im przekazane w atrakcyjnej formie.

Niedostatek informacji jest jednym z najpoważniejszych problemów przed jakimi stają niepełnosprawni. Większość osób niepełnosprawnych nie uzyskuje należytego wykształcenia z powodu barier fizycznych i społecznych uprzedzeń, a to z kolei jest dodatkową przyczyną ich ubóstwa i zepchnięcia na margines. Coraz większy zasięg i rozwój technik informacyjnych może oznaczać wyzwolenie dla wielotysięcznych rzesz ludzi niepełnosprawnych. Komputer umożliwia pracę i edukację osobom niepełnosprawnym. Zastosowanie systemu komputerowego w edukacji specjalnej stwarza nie tylko wspaniałą jakość metodyczną, lecz przygotowuje także osobę niepełnosprawną do samodzielnego przełamywania swoich ograniczeń fizycznych i równoprawnego korzystania z dostępu do informacji, teleedukacji, telepracy, a także teleusług dostępnych już dziś poprzez sieci komputerowe w tym Internet.

Oczywiście poza komputerem i Internetem, ogromny wpływ na edukację w społeczeństwie informacyjnym mają telewizja i radio, jak również, już niestety w mniejszym stopniu, prasa i książki.
Telewizja z jej wielorakim obrazem świata – światem fikcji i zdarzeń rzeczywistych wtargnęła do mikroświata codziennych spraw poszczególnych ludzi, wtopiona została w codzienność powinności domowych.2 Ma ona jednak wiele pozytywnych stron, jeśli chodzi o rolę, jaką odgrywa w procesie edukacji. Daje ona szansę poznawania świata, przyswajania wiedzy o nim i uczestniczenia w olbrzymim, światowym procesie socjokulturowym. Telewizja stwarza nie tylko pewne szanse wychowawcze, ale także edukacyjne i poznawcze. Dzięki telewizji i programom, zwłaszcza edukacyjnym i informacyjnym, jakie oferuje, dzieci i młodzież poszerzają i uzupełniają swoją wiedzę ogólną o świecie, polityce, nauce, kulturze i technice.
Radio jest rodzajem mediów, z którego można korzystać i używać nawet przy wykonywaniu różnych innych zajęć. Spełnia ono przede wszystkim funkcję rozrywkową, ale niewątpliwie także edukacyjną i informacyjną.
Prasa i książki są to media, które odgrywają przede wszystkim ogromną rolę w nabywaniu umiejętności szybkiego czytania, rozumienia tekstu czytanego, poszerzania i urozmaicania swojego języka oraz gromadzenia wiedzy na temat gramatyki i ortografii.

Ad. 3:
Niestety media mogą też mieć negatywny wpływ na edukację. Jak wszystko, tak i one mają swoje wady i należy z nich korzystać z rozsądkiem i umiarem. O zagrożeniach można mówić wtedy, gdy zajęcia i czynności wykonywane przez dzieci i młodzież poza szkołą, ale i nie tylko, wywołują potencjalne lub rzeczywiste ujemne, niekorzystne zmiany w rozwoju i edukacji dziecka oraz w życiu jego rodziny. Przede wszystkim istnieje ogromne niebezpieczeństwo i możliwość uzależnienia się od Internetu czy telewizji, a nawet od obu tych środków masowego przekazu. Dzieci i młodzież godzinami przesiadująca przed szklanym ekranem telewizora lub monitora, może uzależnić się od niego, co w konsekwencji doprowadzi do tego, że pierwszą rzeczą, jaką będzie robiła po przyjściu ze szkoły czy wstaniu rano, to właśnie włączenie szklanego ekranu. Taka osoba będzie zapominała o swoich podstawowych i niezbędnych czynnościach, nie będzie też w stanie normalnie funkcjonować, a korzystanie z telewizji, komputera i Internetu, nie będzie już dla tej osoby źródłem wiedzy i czerpania informacji, ale nieświadomego tracenia czasu.
Telewizja i Internet mogą też spowodować ogólną demoralizację dzieci i młodzieży, gdyż jak powszechnie wiadomo jest tam ukazywane zbyt wiele przemocy, agresji i swobody.
To wszystko powoduje skutek wręcz odwrotny, nie jest to już na pewno edukacja w społeczeństwie informacyjnym, a jej brak i zaniedbanie. Dlatego ważne jest, by nauczyć się i umieć racjonalnie wykorzystywać edukację w mediach.

Ad. 4:
Edukacja w społeczeństwie informacyjnym jest niewątpliwie zjawiskiem, które nieustannie się szerzy i rozwija. Narzędzia edukacyjne globalnego społeczeństwa informacyjnego doprowadzą do demokratyzacji w dostępie do wiedzy, a student przestanie być przywiązany do miejsca studiów. Będzie zapewne kształtował swoje wykształcenie przez konfigurowanie go ze składników oferowanych przez różne uczelnie.
Społeczeństwo informacyjne będzie na tyle konkurencyjne, na ile jego gospodarka będzie oparta na wiedzy. A kluczem do wiedzy jest edukacja. Dlatego wykształcenie społeczeństwa nie może być traktowane wyłącznie jako indywidualna sprawa uczących się, tylko jako strategiczne zadanie dla państwa kształtującego społeczeństwo informacyjne i edukację w nim.


Ad. 5:

Literatura przedmiotu:

Gajda J., Edukacja medialna. Toruń 2002.
Gajda J., Media w edukacji. Kraków 2003.
Gajda J., Telewizja młodzież kultura. Warszawa 1987.
Juszczyk S. (red.), Komunikacja interakcyjna człowieka z komputerem. Kraków 2000.
Malec T. Cz. (red.), Od podstaw do zastosowań-edukacyjna funkcja internetu. Olsztyn
2001.
Pachociński R., Oświata XXIw.-kierunki przeobrażeń. Warszawa 1999.
internet