Dramat człowieka uwiedzionego przez fałszywą ideę

Rodion Raskolnikow, bohater powieści Fiodora Dostojewskiego pod tytułem “Zbrodnia i kara”, to młody człowiek, były student prawa. Dopuszcza się on morderstwa starej lichwiarki Alony Iwanowej. Czyn ten usprawiedliwia pod wpływem własnej filozofii zakładającej dopuszczalność morderstwa pod pewnymi względami. Według jego poglądów zbrodnię można usprawiedliwić stawiając sobie za cel dobro społeczeństwa, lub niosąc nową ideę. Jednak czynów niecnych mogą pod szczególnymi względami dopuszczać się tylko osobniki wybitne, które odstają od reszty społeczeństwa i stoją ponad prawem Raskolnikow sam siebie uważa za człowieka nieprzeciętnego, kogoś wybitnego, porównuje się często z Napoleonem. Teraz, kiedy jest już po zabójstwie, Rodion nękany wyrzutami sumienia, popada w chorobę i traci pomału zdrowie psychiczne. Powieść traktuje o klęsce jaką ponoszą ludzie, którzy relatywizują dobro i zło, usprawiedliwiają zbrodnie, a ponad wszystko sądzą, że z racji swej wyjątkowości mogą być ponad prawem.
Fragment dotyczy momentu spotkania Raskolnikowa z Sonią, kiedy bohater wyznaje po raz pierwszy swoją zbrodnię.
Źródłem ideologii Raskolnikowa są poglądy Maxa Stirnera, filozof niemiecki, którego poglądy stanowią podstawę ideologii Raskolnikowa, sformułował koncepcję uzasdniającą anarchizm indywidualistyczny. Wedle jego filozofii, celem człowieka jest uniezależnić się od wszelkich instancji, które w jakimkolwiek stopniu mogłyby krępować jego wolność. Zakładała odrzucenie prawa, państwa, społeczeństwa i Boga. Wszelkie ograniczniki moralne wolnej woli nazywa “fikcjami”. Stirner dzieli społeczeństwo na słabych i silnych, podobnie jak Bergson, uważa, że religia i kultura jest złudzeniem dla ludzi słabych. Jednostki silne mogą funkcjonować nie stosując się do norm wyznaczanym przez nie, a ich wolność nie powinna być ograniczona.
Bohater od momentu popełnienia zbrodni cierpi, a kulminacyjny moment powieści stanowi wyznanie winy Sonii. Wtedy Raskolnikow rozumie w pełni swoje postępowanie i przyznaje się do winy: Wszystko wiem. Wszystko to już przemyślałem i przeszeptałem sobie. Bohater spowiada się Soni, tłumaczy powody swojego postępowania. Za przyczynę swojego niepowodzenia podaje: Poszedłem jak człowiek roztropny i to mnie właśnie zgubiło. Dostojewski uważał wszelkie przejawy aktywności umysłowej za chorobę.
Raskolnikow przeprowadza konfrontację ze swoimi pretekstami i wymówkami, które posunęły go do zbrodni. Uświadamia sobie, że nie zabił by stać się dobroczyńcą ludzkości, nie po to by wspierać naukę, ale dla siebie. Czując niemoc i strach przed zbrodnią, Rodion chciał zyskać miano nadczłowieka, chciał znaleźć się w tej grupie nie ograniczonej normami. Myślał, że dokona tego przez zbrodnię. Musiał udowodnić sobie czy potrafi pokonać zasady moralne.
W myśl ideologi Stinera tylko te czyny są zgodne z prawem, które jednostka może udźwignąć. Wtedy ma ona rację. Raskolnikow jednak jest przykładem niedopracowania w tej filozofii. Znalazł się on w wąskiej grupie, która uważała, że jest silna, a była w rzeczywistości słaba. Wtedy powlókł mnie diabeł, a dopiero później mi wyjanił, że nie miałem prawa tam iść. Stirner uważał że czyn, z którym jednostka nie miała wystarczająco dużo siły by sobie poradzić, jest nie zgodny z prawem. Niestety tego można dowiedzieć się dopiero po dokonaniu owego czynu.
Siebie zabiłem a nie staruchę. Ot tak, od razu, zakatrupiłem siebie na wieki. Oto klęska człowieka, którego zachowanie było kierowane w myśl nieprawdziwych idei. Przez swój czyn musi zapłacić karę o wiele cięższą niż śmierć. Musi on chorować na duchu. Dostojewski uznał, że wyleczyć można się z tego stanu jedynie przez przyznanie do winy i poniesienie kary.
Zbrodnia i Kara opowiada o moralnych podstawach dokonywania zbrodni, tym co może ją usprawiedliwiać. Można wynieść z lektury tej książki jednoznaczną ocenę zachowań Raskolnikowa. Dostojewski pokazuje niesamowicie ciekawą sferę uczuć zbrodniarza. Rozprawia się z filozofią Książka może być przestrogą, może stanowić przykład niewłaściwego postępowania.