"Romantyzm się przeżył, jesteśmy konkretni i prozaiczni” – odnieś powyższe słowa do programów i postaw pozytywistycznych.

Wraz z klęską powstania styczniowego zakończył się romantyzm – epoka, która jako główne zadanie postawiła sobie walkę o wolność ojczyzny. Wykrwawiony naród nie miał już siły dalej walczyć i pragnął pracować dla ojczyzny, aby na polu gospodarczym przeciwstawić się zaborcą.

Zaczęto wielką wagę przywiązywać do nauki i pracy, szczególne znaczenie miała warszawska Szkoła Główna, z której wywodzili się najwięksi pozytywiści, twórcy haseł głoszonych w tym okresie. Najważniejsze wśród nich to:
- hasło pracy organicznej (praca dla podniesienia poziomu gospodarowania; państwo rozumiano jako organizm, który wówczas tylko dobrze funkcjonuje, gdy sprawne są wszystkie jego elementy: przemysł, rolnictwo, handel)
- praca u podstaw (jako podstawy pozytywiści rozumieli najniższe grupy społeczne, dzięki pracy których mogły spokojnie żyć wyższe warstwy, jak np. arystokracja; celem tej pracy miało być poniesienie poziomu życia nędzarzy, walka o oświatę dla nich i krzewienie higieny)
- asymilacja Żydów (domaganie się jednakowych praw dla różnych mniejszości narodowych a przede wszystkim dla Żydów, którzy postrzegani byli przez Polaków jako element obcy)
- emancypacja kobiet (domaganie się różnych praw dla kobiet i męszczyzn)

Hasła te propagowała ówczesna literatura, przedstawiane były również w artykułach publicystycznych.