Motyw anioła w literaturze i sztuce przedstaw na celowo dobranych przykładach

Na dźwięk słowa ANIOŁ pojawia się w naszych myślach piękna postać w białych szatach, z dużymi skrzydłami i aureolą. Aniołowie według większości religii to był byt duchowy, który na różne sposoby wspiera działania i służy Bogu. Większość słowników i encyklopedii podaje następującą definicję: Anioł- (1) w religiach bliskiego wschodu istota duchowa zajmująca w hierarchii bytów miejsce pomiędzy Bogiem a człowiekiem; (2) wysłannik Boga.Kim więc są anioły i jak wyglądają?

Anioły w religii chrześcijańskiej zostały stworzeni przez Boga jeszcze przed stworzeniem materialnego, widzialnego świata. Każdemu z nas aniołowie kojarzą sie z "dobrą duszą" jednak tak jak i pomiędzy ludźmi zdarzają sie źli, tak i stało się wśród aniołów- niektórzy odwrócili sie od Boga i zostali strąceni do piekła. Jeden z wyższych aniołów, który przeciwstawił się Panu zwany Belzebubem lub Lucyferem (światło niosącym) patrząc na swą piękność i potęgę uniósł się pychą i zapragnął zdobyć sobie lepsze szczęście niż to, którym obdarzył go Bóg. Pismo święte Nowego Testamentu wymienia siedem chórów: aniołowie, archaniołowie, trony, panowania, zwierzchności, władze, moce. Stary Testament mówi ponadto o cherubinach i serafinach.

Opierając się na Piśmie Świętym dzieli się aniołów na dziewięć chórów, a tę dziewiątkę na trzy hierarchie.

Pierwsza hierarchia, czyli trzy pierwsze chóry to: Hans Memling; Chóry anielskie - boczne obrazy tzw. skrzydeł organowych z Najera
- Serafini - górują miłością nad innymi chórami;
- Cherubini - są pełni wiedzy Bożej;
- Trony - wyróżniają się posłuszeństwem.

W drugiej hierarchii są:
- Panowania - duchy wolne od bojaźni niewolniczej, zawsze gotowe służyć Bogu i panować nad duchami niższymi, wydawać im polecenia i rozkazy;
- Moce- przypisuje się im moc spełniania cudów, zawsze kierują się niezwyciężalne ku sprawom Bożym i pomagają innym w spełnianiu Bożych rozkazów;
- Władze- mają władzę poskramiania złych duchów i określają sposób wykonywania poleceń i rozkazów.

Trzecia hierarchia, najbardziej oddalona od Boga, a bardziej zbliżona do ludzi obejmuje:
- Zwierzchności (inaczej Księstwa) - które kierują konkretnymi państwami i narodami;
- Archaniołów - spełniają najważniejsze zadania i zwiastują ludziom rzeczy wielkiej wagi;
- Aniołów - którzy mają do spełnienia zwyczajne misje oraz opieka nad ludźmi.

W Piśmie Świętym o aniołach mówi się ponad 300 razy - działają pojedynczo lub w ogromnych grupach, wykonują Boskie rozkazy, tworzą niebiański sąd i co ważne przynoszą ludziom wiadomości i chronią nas. Odegrały one decydująca rolę w Starym Testamencie, żydowskiej Torze a także często wymieniane są w islamskim Koranie. Osoba, która znała wszystkie imiona aniołów to Matka Boska każdy posłannik boży posiada własna twarz.Aniołowie "nie mówią nam swoich imion, lecz jestem całkiem świadoma, że istnieje wielka różnica pomiędzy różnymi aniołami, której nie mam możliwości wyjaśnić" (Św. Teresa z Avila 1515-1580) Idąc w ślad za biblią poznajemy niektóre imiona. Wiemy, że Archanioł Rafał przedstawił się Tobiaszowi "Ja jestem Rafał, jeden z siedmiu aniołów, którzy stoją w pogotowiu i wchodzą przed majestat Pański" (Tb 12,15), znamy imię św. Gabriel, gdyż przedstawił się on Zachariaszowi "Ja jestem Gabriel, który stoje przed Bogiem" (Łk 1, 19)Nie można stwierdzić jednoznacznie, czy anioły mają ciała. Pojawiają się wprawdzie w ludzkich postaciach, jednak każda relacja daje całkiem inny opis. W tradycji żydowskiej anioły są rodzaju męskiego, w chrześcijańskiej są androgeniczne. Nie ma też zgodności kwestii czy mają skrzydła. Angelolodzy twierdzą, iż anioły po zejściu na ziemie pojawiają się w takiej postaci, jaką dany człowiek jest skłonny zaakceptować! Zawsze jednak przychodzą w aurze światła.

Najwcześniejsze wizerunki aniołów to młodzieńce bez zarostu, w białych tunikach, później pojawiły się aniołowie w zbrojach i z brodami. Początkowo aniołowie nie mieli skrzydeł (miały je tylko cherubiny i sarafiny), potem, właśnie skrzydła stały sie nieodłącznym atrybutem wszystkich aniołów. Mieli piękne, duże skrzydła-orle bądź łabędzie. Anioł. Sztuka chrześcijańska przedstawia zazwyczaj aniołów w postaci ludzkiej z dodaniem skrzydeł, aby przypominać wiernym, iż te niebieskie duchy zawsze są gotowe na rozkazy Boże i do niesienia pomocy. Wyraz twarzy aniołów jest zawsze młodzieńczy lub dziecinny, ponieważ są nieśmiertelni, a więc zawsze młodzi. Stopy mają zawsze bose, ponieważ tak ukazywali się patriarchom. Bose stopy oznaczają oderwanie aniołów od spraw ziemskich.Artyści dają aniołów białe szaty, bo biel oznacza niewinność i radość niebieską; jest też kolorem kapłańskim, a aniołowie modlą się za ludzi, spełniają posługę kapłańską. Przepasanie szat ma oznaczać gotowość do spełniania rozkazów. Ozdoby z drogich kamieni symbolizują ich przymioty: szafir - czystość, hiacynt - życie w niebie, szmaragd - wiecznie kwitnącą i młodą naturę...Czasem artyści wkładają w ręce aniołów różne narzędzia mające przypominać wiernym gniew Boży, którego aniołowie są wykonawcami (miecz), miłosierdzie (narzędzia męki Chrystusa), sprawiedliwość (waga), moc (okowy, z których anioł uwolnił Piotra), przymioty umysłu (miarka).

Trąba, z którą przedstawia się anioła ma w nas budzić pamięć o sądzie ostatecznym. Przedstawianie aniołów w postaci samych główek ma przypominać, że nie posiadają ciała, a jedynie rozum i wolną wolę. Chmurki, które je otaczają wskazują na miejsce ich zamieszkania - niebo.

U Fra Angelica asystujący aniołowie grają na lutni, harfie, palą kadzidła, a Żadna biel śnieżna z nim nie stanie w parze, nawet tańczą. Jednym z bardzo pięknych obrazów jest Porwanie Eliasza do nieba 1369 - XVIw. Jeden z 56 obrazów wykonanych w marmurze techniką graffiti i intarsji wykonanych na posadzkach Katedry w Sienie.

Ten wspaniały obraz przedstawia jedną z najbardziej ulubionych i znanych scen Starego Testamentu: Eliasz zostaje porwany do nieba na ognistym wozie. Żywości temu przedstawieniu dodaje koński galop oraz wzdęte wiatrem szaty aniołów i proroka.

Na podstawie wiersza "Siódmy anioł" Z.Herberta w niebie- jak się okazuje- panuje wzorowy porządek. Każdy anioł ma swój zakres czynności, i tak: Rafael- stroiciel chórów, Azrael - kierowca planet, Gabriel- podpora tronu, Michał- hetman zastępów, Azrafael - dekorator światła, Dedrach- apologeta i kabalista, natomiast siódmy anioł jest w pełni niedoskonały: ma na imię Szemkel, jest czarny i nerwowy, chodzi w starej wyleniałej aureoli.Nie jest podobny do innych. Chodzi cały czas brudny i zapracowany:"między otchłanią a niebem jego tupot nieustanny". Herbert zastosował tu zasadę odwróconej karty: mimo że na niego sarkają inni aniołowie, a malarze mają kłopoty z poprawieniem jego urody, to właśnie on jest najbardziej anielski i po ludzku człowiekowi bliski, trudni się bowiem przemytem grzeszników do nieba.Utrzymywany jest w tej zastępie według poety "tylko ze względu na liczbę siedem". Według Biblii liczba siedem miała swój symbol- przez 7 dni Bóg stworzył świat, 7 dni ma tydzień, oraz oznacza 7 niebios. Liczą siedem uważana jest także za przedstawienie całości świata zawartego w tej liczbie, więc ostatni anioł nie mógł być odrzucony od reszty, bo przez to zburzył by sie cały ład.Autor na zasadzie kontrastu przedstawia aniołów, którzy są w niebie. Ich piękność zestawia z ostatnim siódmym aniołem, który jest brudny i zapracowany, lecz nam ludziom jest najbliższy,ponieważ prowadzi bardzo ważną misję najważniejszą dla człowieka pomaga dostać się do raju nawet tym, którzy zostali skazani na piekło.

Chociaż ks.Jan Twardowski pisze mnóstwo wierszy nie tylko o aniołach chciałabym omówić tylko jeden z nich pt.: "Aniele Boży". Takimi samymi słowami zaczyna się modlitwa chrześcijańska do anioła stróża mimo to różnią się bardzo te utwory. W wierszu Twardowskiego podmiot liryczny nie chce, aby jego anioł stróż stał przy nim jak "malowana lala" tylko, żeby ruszał po zachodzie słońca. Podmiot liryczny nie rozumie, dlaczego anioł cały czas przy nim stoi skoro" dziesięć po dziesiątej ostatni autobus" nam ucieka, nie odpędzi on od nas ani ciszy, ani hałasu, ani smutku. Człowiek nie widzi potrzeby opiekowania się nim przez anioła za dnia, ponieważ nie ma czasu nad zastanawianiem się czy trumna będzie jak "pałacyk" czy jego anioł stróż będzie z nim w godzinie śmierci. Ostania strofa jet ironią roli anioła podmiot liryczny uważa, że przez ciągłe pilnowanie zapomniałby, że trzeba odejść z tego ziemskiego świata.Ks. Twardowki pisze wiersze językiem potocznym nie używa przecinków, gdyż czytelnik sam musi dojść do sensu całości wiersza.

W każdy opisanym przeze mnie fragmencie rzuca się w oczy bardzo duże zainteresowanie aniołami we wszystkich epokach, a także we wszystkich dziedzinach sztuki. Według powyższych utworów anioł jest pomocą i ręką od Boga wyciąganą do nas - ludzi grzeszących.Każdy poeta, malarz czy rzeźbiarz przedstawia anioła na wzór pięknego, młodego człowieka, chociaż jest tylko bytem i tak naprawdę nie wiemy jak wygląda to boskie stworzenie możemy sobie Go tylko wyobrazić.W przedstawionej przeze mnie namiastki malarstwa rzeźby, a także literatury dochodzimy do wniosków , że aniołowie to tyko byt nie materialny, ponieważ nie posiadają ciała. Mają natomiast własną nieskazitelną wolę.Są pośrednikami między Bogiem a człowiekiem, dlatego są podobne i do Niego i nas samych. Interesują wszystkich ludzi z różnych religii sa nie osiągalne dla nas dlatego tak bardzo fascynujące