Omów walory turystyczne twojej miejscowości lub regionu w którym mieszkasz.

Puławy

„Polskie Ateny” - takie miano zyskały Puławy na przełomie XVIII i XIX w. kiedy rezydencja Czartoryskich stała się drugim po Warszawie ośrodkiem życia politycznego i kulturalnego na ziemiach polskich. Drugi element ważny w kształtowaniu się miasta to funkcjonowanie w nim przez blisko półtora wieku ośrodka naukowego - początkowo wyższych uczelni, później liczących się w kraju instytutów naukowych. Ta spokojna, pozbawiona przemysłu miejscowość miała także swoje walory letniskowe. Istotną zmianę w zycie Puław wprowadziła decyzja o zlokalizowaniu w pobliżu miasta olbrzymich zakładów chemicznych.
Puławy dzisiaj stały się ponad 50-tysięcznym miastem. Są ośrodkiem administracyjnym powiatu puławskiego, ze względu na Zakłady Azotowe stanowią ważny element gospodarki Lubelszczyzny a jednocześnie spełniają rolę bramy wjazdowej i zaplecza dla atrakcyjnego rejonu turystycznego. Poprzez obecność wielu instytutów naukowych, a od kilku lat także wyższej uczelni kontynuowane są tradycje naukowe miasta.
Historia Puław
Poczatkowo Puławy były niewielką osadą obsługująca przeprawę przez Wisłę. W pobliżu niej Stanisław Herakliusz Lubomirski buduje w XVII w. barokowy pałac, który zostaje zniszczony przez Szwedów w 1706 r.. Odbudowany pałac w 1731 r. przechodzi w ręce Czartoryskich.
Datą przełomową w historii Puław był rok 1782, kiedy po śmierci księcia Augusta Czartoryskiego rezydencję puławską objął książę Adam Kazimierz Czartoryski z żoną Izabellą. Do Puław na stałe przenieśli się w 1784 r. wraz z plejadą artystów, architektów i planistów ogrodowych, którzy mieli wprowadzić tu zmiany. W 1785 r. podjęto prace przy ozdabianiu pałacu i parku pod kierownictwem Joachima Hempla. Budowę doryckiej oranżerii zwanej Domkiem Greckim rozpoczęto w 1788 r. W trzy lata później przystąpili Czartoryscy do budowy pałacyku dla córki Marii, nazwanego od jej imienia Marynkami. Dwór Adama Kazimierza Czartoryskiego i jego żony Izabelli, zwany "Polskimi Atenami" , był ważnym ośrodkiem życia politycznego, społecznego, a zwłaszcza kulturalnego, konkurując skutecznie z dworem królewskim.
W 1792 r. rodzina Czartoryskich wyjeżdża do Anglii. Tutaj doszły ich wiadomości o zniszczeniu i splądrowaniu Puław w trakcie wojny polsko-rosyjskiej. Te tragiczne wydarzenia na zawsze zamknęły okres Puław z czasów wolnej Polski ( w trakcie pobytu Czartoryskich za granicą, Polska doświadcza dwóch kolejnych rozbiorów 1793-95 r.). Księżna Izabella wróciła 19 czerwca 1796 r. do zniszczonych Puław i przystąpiła wraz z gronem przyjaciół i sług do restauracji rezydencji.Wśród działających wtedy w Puławach doświadczonych architektów, artystów i ogrodników byli m.in. Aigner, Savage, Mikler, Norblin, Vogel, Jaszczołd. Księżna pozostając pod wrażeniem ostatnio zwiedzanych parków angielskich, postanowiła stworzyć rezydencję otoczoną ogrodem w zupełnie nowym stylu, powiązaną z elementami krajobrazu i jego przyrodą. Drzewa i krzewy w parku puławskim tworzyły klomby zróżnicowane piętrowo kształtem i barwami różnorodnych gatunków, a alejki biegły do pawilonów ogrodowych, pomników czy rzeźb. Dalej łączyły się z otaczającym krajobrazem doliny Wisły, łąkami, pobliskimi gajami i polami.
We wzniesionej w 1801 roku Świątyni Sybilli, będącej repliką świątyni Westy z Tivoli pod Rzymem, znalazły się pamiątki narodowe po wielkich Polakach, królach i hetmanach, jak np. miecze ofiarowane przez wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego Władysławowi Jagielle przed bitwą pod Grunwaldem, chorągwie spod Grunwaldu, szabla Stefana Batorego, chorągwie i laski marszałkowskie, a także miniaturki pomników i sarkofagów z relikwiami wielkich i słynnych Polaków m.in. Bolesława Chrobrego, Stefana Żółkiewskiego, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Kopernika.
W Domku Gotyckim przebudowanym z dawnego pawilonu ogrodowego, zgromadzono pamiątki narodowe oraz eksponaty pochodzenia zagranicznego - a także osobliwości skrzętnie zbierane przez Izabellę Czartoryską. Stanowiło to zaczątek pierwszego muzeum w Polsce. Ściany Domku Gotyckiego eksponowały szczątki rzeźb i kamienarki, pochodzących z różnych epok i krajów. W szafach, regałach i na ścianach umieszczone były rozliczne eksponaty, a wśród nich: Dama z gronostajem Leonarda da Vinci, Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta i Portret młodzieńca Rafaela. Tysiące rycin, rysunków, rękopisów, planów i map dopełniało zgromadzone zbiory.
Po opuszczeniu Petersburga właścicielem majątku w Puławach, stał się Adam Jerzy Czartoryski - były minister spraw zagranicznych Rosji i długoletni kurator wileński. Faktyczny zarząd spoczywał jednak ciągle w rękach księżnej matki. W pierwszych dniach Powstania Listopadowego, Adam Jerzy - ówczesny senator, wojewoda i członek Rady Administracyjne Królestwa Polskiego, stanął na czele powstańczego Rządu Narodowego. Tymczasem 87 - letnia księżna Izabella, pewna zwycięstwa, nie opuszczała Puław mimo przemarszów wojsk rosyjskich. Dopiero po długich namowach wyjechała z Puław przenosząc się do Wysocka w Galicji. Po upadku powstania książę Czartoryski przekroczył granicę kraju i udał się do Francji. Jego rezydencja była już wtedy własnością rządu carskiego. W 1846 roku ukaz wydany przez cara zmienił nazwę Puław na Nową Aleksandrię.
Wraz z przeniesieniem w roku 1844 do Puław Instytutu Wychowania Panien rozpoczał się nowy etap historii miasta. W 1862 zostaje utworzony Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leśny, którego krótką historię kończy wybuch Powstania Styczniowego. Powołany na jego miejsce w 1869 r. Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa był już uczelnią rosyjską i szczególnie w pierwszym okresie działania ośrodkiem rusyfikacji. Zmiany nastąpiły dopiero po reformie z1893 r., która podniosła rangę uczelni zrównując ją z innymi uczelniami imperium. Reformę tą przeprowadzał, a później pracowałw Instytucie, Wasyl Dokuczajew - wybitny rosyjski uczony.
Okres po powstaniu to czas kiedy Puławy stają się siedzibą powiatu ( 1867 r. ) a później otrzymują prawa miejskie ( 1906 r. ). W 1915 r. miasto opuszczają Rosjanie, a po trzech latach ich następcy Austriacy. Rozpoczyna się okres odrodzonej Polski. W Puławach najistotniejsza zmianą jest powołanie na miejsce wczesniejszej uczelni rolniczej - Państwowego Instytutu Naukowego Gospodarstwa Wiejskiego. Instytut ten poddawany różnym przekształceniom istnieje do dzisiaj - od wielu lat funkcjonuje jako Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa. W okresie po II wojnie światowej powstaje drugi ośrodek naukowy - Instytut Weterynarii.
Decyzja z lat sześćdziesiątych o wybudowaniu zakładów chemicznych radykalnie zmieniła oblicze miasta. Ludność Puław dynamicznie wzrosła , dla nowych mieszkańców wybudowano szereg osiedli ( niestety nie upiększających miasta ), rozbudowana zostałą infrastruktura miejska. Po tych zmianach Puławy stały się znaczącym ośrodkiem administracyjno-przemysłowym Lubelszczyzny.


Warto zobaczyć
PAŁAC CZARTORYSKICH - Wcześniejszy pałac barokowy po zniszczeniu w 1706 r. został przebudowany i rozbudowany w latach 1722-36, stając się główną rezydencją Czartoryskich. W późniejszym okresie wielokrotnie przebudowywany - m.in. około 1800 r. P.Aigner nadał mu styl klasycystyczny.
ŚWIĄTYNIA SYBILLI - zbudowana w l. 1798-1801 przez P.Aignera z przeznaczeniem na panteon historii Polski. Budowla wzorowana na Świątyni Westy w Tivoli. DOMEK GOTYCKI - Izabella Czartoryska zbudowała ten pawilon dla gromadzenia zbiorów historycznych. Jego powstanie w 1809 r. zapoczątkowało rozwój muzealnictwa w Polsce. DOMEK CHIŃSKI -późnobarokowy pawilon ogrodowy. We wnętrzu rzeźba „Tankred i Klorynda” dłuta Lazariniego. Jeden z wielu obiektów mających urozmaicić romantyczny park w stylu angielskim zaprojektowany przez Izabellę. PAŁAC MARYNKI - wzniesiony wg projektu P.Aignera w końcu XVIII w. dla Marii ks. Wirtemberskiej. Na frontonie cytat z Horacego „Spośród wszystkich, ten zakątek ziemi uśmiecha się do mnie najbardziej” DOMEK GRECKI - XVIII -wieczna oranżeria pałacowa. Od 1966 r. po dobudowaniu do doryckiego frontonu współczesnego budynku funkcjonuje tu biblioteka. KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NMP - dawna kaplica pałacowa wzorowana na rzymskim Panteonie ( proj. CH.P.Aigner 1803 r.). Od 1919 r. pierwszy kościół parafialny w Puławach. WILLA „KRUSZYNA” - jedna z ostatnich XIX - wiecznych willi istniejących przy ulicy Zielonej, wyróżniała się bogatym wystrojem. Inne zabytkowe wille na tej ulicy („Cienista ” i „Samotnia ”) zostały przebudowane dla celów użytkowych. DOMEK ZÓŁTY - zwany także Aleksandryjskim ze względu na fakt zamieszkiwania w nim, podczas pobytu w Puławach, późniejszego cara Aleksandra II.
Kazimierz Dolny
Miasteczko położone u ujścia Grodarza do Wisły, powstałe w XIII w. na miejscu osady Wietrzna Góra. Okres świetności przeżywa w wieku XVII dzięki rozwojowi handlu zbożem, na którym to wzbogacają się kazimierzowskie rody mieszczańskie. Z tego okresu pochodzi większość zabytków w miasteczku. Po wiekach upadku, uroda miasteczka zostaje odkryta przez artystów i dzięki nim, a szczególnie malarzom, miejsce to magnetyczną siłą przyciąga coraz większe rzesze jego miłośników .
Biel ruin zamku odcinająca się od zieleni drzew porastających wzgórza, rynek z różnorodnością otaczających go kamieniczek, cieniste wąwozy czy panorama z Góry Trzech Krzyży - te widoki pozostaną na zawsze w pamięci każdego kto je zobaczy. A magia tego miejsca to nie tylko architektura i przyroda. Kazimierz ciągle przyciąga artystów, których obecność jest widoczna w wielu miejscach. Spacerując zajdźmy do jednej z wielu galerii, popatrzmy na młodych malarzy na rynku, odwiedźmy "Kuncewiczówkę". Możemy przyjechać w czerwcu posłuchać muzyków ludowych, w sierpniu na festiwal filmowy lub wybrać się na jeden z koncertów odbywających się w kościele farnym.
Warto zobaczyć
GÓRA TRZECH KRZYŻY - stąd roztacza się najbardziej znany widok na Kazimierz. Widoczne z daleka krzyże umieszczono tu w czasie epidemii cholery w 1708 r.



BASZTA - zbudowana na przełomie XIII i XIV w. pełniła rolę strażnicy celnej. W późniejszym okresie mogła spełniać rolę górnego zamku lub jak chcą inni, latarni rzecznej. RUINY ZAMKU - zamek powstał w XIV w., po najeździe tatarskim, na polecenie króla Kazimierza Wielkiego. Rozbudowywany w XV i XVI w., zniszczony w czasie potopu szwedzkiego w XVII w. pozostał trwałą ruiną. FARA - kościół wzniesiony w XIV w. jako gotycki. Po pożarze w 1561 r. przebudowany w stylu renesansu lubelskiego. Wewnątrz organy z 1620 r. RYNEK - zbudowany na planie trapezu, od XVI w. poprzednią drewnianą zabudowę zastepują renesansowe kamienice, z których część zachowała się do dziś. Na środku rynku studnia, będąca jednym z symboli Kazimierza. KAMIENICE PRZYBYŁÓW - "Pod Świętym Mikołajem" i "Pod Świętym Krzysztofem", wybudowane w stylu późnorenesansowym w 1615 r. wyróżniają się bogactwem dekoracji, stanowiąc ozdobę rynku. ULICA SENATORSKA - przy niej XVII wieczne: Kamienica Górskich i Kamienica Celejowska ze wspaniałą attyką. Przy końcu ulicy dawna łaźnia miejska projektu J.Koszyc-Witkiewicza z 1921 r. KOŚCIÓŁ ŚW. ANNY - wzorowany na farze, wybudowany w stylu manierystycznym w latach 1649-1670. Obok szpital z XVII w. - obecnie Dom Kultury. KLASZTOR REFORMATÓW - Jednonawowy kościół powstał w 1589 r.. W połowie XVII w. wzniesiono przyległy klasztor z dużym wirydarzem. Do klasztoru prowadzą kryte schody z 1699 r. SPICHLERZE - Na dawnym Przedmieściu Gdańskim ( obecna ul. Puławska ) zachowało się kilka spichlerzy zbożowych z okresu XVI-XVIII w. DAWNA SYNAGOGA - wybudowana w 1677 r., po zniszczeniach wojennych odbudowana wg projektu K. Sicińskiego z przeznaczeniem na kino.
Historia Regionu
Pierwsze ślady bytności człowieka w regionie to, znalezione w wąwozie Adamówka koło Góry Puławskiej, kości upolowanych zwierząt ( mamuta, nosorożca włochatego), narzędzia krzemienne i ślady palenisk. Liczne są na tym terenie znaleziska z okresu neolitu i epoki brązu. We wczesnym średniowieczu tereny te zamieszkiwało plemię Lędzian. Jeden z ważniejszych ich grodów znajdował się w Chodliku. Po powstaniu państwowości polskiej weszły one w skład dzielnicy sandomierskiej.
Rozwój grodów związany był z ważnym traktem handlowym łączącym Radom z Lublinem i dalej z Rusią. Traktu tego strzegły warownie w Wąwolnicy, Bochotnicy i dzisiejszym Kazimierzu Dolnym. Początkowo głównym ośrodkiem tych ziem była Wąwolnica. W XIII w. najazdy tatarskie, ruskie i litewskie pustoszyły wschodnie obszary Polski.
Dopiero w następnym wieku następuje wyraźne ożywienie: Wąwolnica i Kazimierz Dolny uzyskują prawa miejskie, wzrasta ranga przeprawy przez Wisłę w rejonie Kazimierza Dolnego, powstają zamki w Kazimierzu, Bochotnicy i Wąwolnicy - budowane przez króla Kazimierza Wielkiego. Wieki XV i XVI to okres największego rozkwitu Kazimierza Dolnego. Powstała wtedy słynna, zachowana w większości do dziś, zabudowa utrzymana w stylu renesansu lubelskiego. Rozwój handlu zbożem doprowadził do powstania wielkich fortun mieszczańskich, których świadectwem są zachowane do dziś nadwiślańskie spichrze ( niegdyś było ich 25 ).
Wzrastające znaczenie rodu Firlejów, zainteresowanych rozwojem handlu, doprowadza do ostrej konkurencji z mieszczanami kazimierskimi. W 1537 r. wykorzystując istniejącą koniunkturę i dogodne położenie leżącej naprzeciw przeprawy z Męćmierza wsi Serokomli, Piotr Firlej zakłada miasto
Janowiec i rozpoczyna budowę wspaniałego, rezydencjonalnego zamku w stylu późnego renesansu, stojącego na cyplu skarpy wiślanej. Miasto miało w założeniach obsługiwać szlak handlowy z Rusi przez Małopolskę na Śląsk.
Kres rozwojowi miast, zamków i wsi przyniósł "potop" szwedzki. Straty zwiększone przez liczne pożary i zarazy doprowadziły do zepchnięcia Kazimierza Dolnego i Janowca do rzędu ubogich, prowincjonalnych miasteczek.
Czasy zmniejszania się roli Kazimierza i Janowca, to jednocześnie początek historii dwóch współczesnych ośrodków miejskich: Puław i Nałęczowa. Obie miejscowości zawdzięczają swój rozwój potężnym rodom magnackim: Puławy - Lubomirskim i Czartoryskim, a Nałęczów - Małachowskim.
W niewielkiej wiosce koło Włostowic marszałek
wielki koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski tworzy swoją barokową rezydencję z pałacem i rozległym parkiem. Złoty wiek Puław rozpoczyna się jednak wraz z przejściem majątku w ręce rodu Czartoryskich. Rozbudowują oni pałac i park, w Puławach tworzy się prężny ośrodek kulturalny i polityczny związany z księciem Adamem Kazimierzem Czartoryskim i jego żoną Izabellą To wtedy obok odbudowanego i rozbudowanego pałacu powstaje Świątynia Sybilli - pierwsze polskie muzeum, Domek Gotycki, pałac Marynki i inne obiekty. Okres świetności Puław kończy się wraz z upadkiem Powstania Listopadowego. W czasie następnego powstania - styczniowego, w okolicach dochodzi do kilku potyczek i walk; przez pewien czas Kazimierz Dolny i Puławy znajdowały się w rękach powstańców. Jednakże powstanie upada a wraz z tym nadciągają represje carskie.
Najsilniej dotykają one Janowiec i Kazimierz Dolny: pozbawia się je praw miejskich. W Puławach powstaje silny garnizon wojskowy ale jednocześnie tu zostaje przeniesiona siedziba powiatu i funkcjonuje wyższa szkoła rolnicza. Wzrost znaczenia Puław owocuje nadaniem im praw miejskich w roku 1906. Przełom wieków to także wzrost popularności Nałęczowa jako uzdrowiska ze znakomitym mikroklimatem ale także co istotne - nieodległego od Warszawy, z którą istniało od 1877 r. połączenie kolejowe. Moda na pobyt w Nałęczowie sprowadza tu wielu wybitnych artystów i pisarzy. Najsilniej z Nałęczowem związał się Bolesław Prus i Stefan Żeromski. Cisy jak je nazwał Żeromski w jednej z książek stają się letnią stolicą polskiego życia kulturalnego.
Po I wojnie światowej utrzymuje się znaczenie Puław w rozwoju polskiego rolnictwa - funkcjonuje tu Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego, planowane jest także uprzemysłowienie miasta w ramach budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego. Dzięki artystom-malarzom odkryty zostaje urok Kazimierza Dolnego i rozpoczyna się jego niebywała kariera turystyczna trwająca do dziś. Także Nałeczów pozostaje ciągle popularnym uzdrowiskiem. Niezatartym śladem odciska się w przeszłości regionu okres II wojny światowej. Całkowita eksterminacja licznej w miasteczkach i wsiach regionu ludności
żydowskiej, pacyfikacje wsi jako odwet za działalność partyzancką, zniszczenia spowodowane walkami w 1939 r. i długim okresem utrzymywania się frontu na linii Wisły w 1944 to tylko najistotniejsze elementy tego czasu.
Na dzisiejszy obraz regionu największy wpływ miała decyzja o budowie w Puławach Zakładów Azotowych. Powstanie zakładów chemicznych zmieniło najbardziej same Puławy - stały się one znacznie większym i zupełnie innym miastem ale efekty jego uprzemysłowienia wpłynęły istotnie także na okoliczne miejscowości. Na szczęście nie zatraciła się turystyczna atrakcyjność regionu. Można nawet mówić dziś o jego renesansie - obok Kazimierza, Nałęczowa czy Puław także Janowiec powoli odzyskuje swój blask, przyciągając coraz więcej turystów.
Janowiec
Położony u podnóża stromej skarpy wiślanej, na której góruje zamek ma za sobą bogatą historię. Pierwotna wieś Serokomla otrzymując w 1537 r. prawa miejskie staje się jednocześnie Janowcem. Piotr Firlej, który lokował miasto, wybudował także okazały zamek. Tenże rozbudowywany ( pomimo zniszczeń w czasie potopu ) stał się w XVIII w. jedną z najokazalszych rezydencji magnackich. Po opuszczeniu go na pocz. XIX w. popadł w ruinę. Do 1975 r. pozostawał w rękach prywatnych, będąc chyba jedynym prywatnym zamkiem na wschód od Łaby - jego ówczesny właściciel L.Kozłowski stał się postacią mityczną. Zamek obecnie poddawany jest konserwacji i zagospodarowaniu. Jego pierwsze efekty możemy już podziwiać.
Sam Janowiec po utracie praw miejskich w wyniku Powstania Styczniowego, stał się spokojną osadą otoczoną licznymi lasami. W ostatnim okresie przeżywa wzrost zainteresowania sobą, do czego przyczynia się zamek, na którym organizowane są ciekawe imprezy, jak również otaczająca Janowiec przyroda oferująca oprócz mozliwości odpoczynku także takie atrakcje jak doskonałe warunki dla lotów na paralotniach.
Watro zobaczyć
ZAMEK - zbudowany w latach 1526-37, wielokrotnie rozbudowywany stanowił późnorenesansową rezydencję liczącą ponad 100 pomieszczeń. Na zamku kilka sal wystawienniczych, kawiarnia i pokoje gościnne.
KOŚCIÓŁ - renesansowy ( ok. 1537 r. ), przy budowie wykorzystano wcześniejszy gotycki obiekt. Wewnątrz nagrobek Firlejów wykonany przez Santi Gucciego.
DWÓR Z MONIAKÓW - pochodzący z XVIII w. dwór został przeniesiony tu z Moniaków k.Urzędowa do tworzonego obok zamku skansenu.
PARK - resztki założenia parkowego z przeł. XVIII i XIX w. Kilka okazów pomnikowych.
SKANSEN - XIX -wieczny spichlerz, stodoła i lamus z wozownią. We wnętrzu wystawa etnograficzna i ekspozycja powozów.
Żyrzyn
Pierwszą historyczną notatkę o Żyrzynie znajdujemy w Kronikach Długosza, w których występuje jako wieś szlachecka, należąca do parafii Końskowola (Wolya Konynska). Dziedzicem jej był wtedy Stanisław z domu Jarzyna wymieniany również w dokumencie historycznym ( 1486r ) - Lubelskiej Księgi Podkomorskiej z XV w. i dokumencie Archiwum Sanguszków z 3 kwietnia 1503r. Mieszkał on prawdopodobnie tu, gdzie do 1944 roku mieszkali właściciele Żyrzyna - rodzina Wesslów, a gdzie obecnie znajduje się gimnazjum. Wieś posiadała łany kmiece, z których dziesięcinę snopową i konopną płaciło się na rzecz Biskupa Krakowskiego. Był tam również jeden folwark rycerski, z którego nikt nie pobierał dziesięciny. Jedyną wzmiankę na jego temat można odnaleźć w "Liber beneficiorum" Długosza. W końcu XVl w. i na początku XVII Żyrzyn w części należał do senatorskiej rodziny Męcińskich herbu Poraj. Z rejestru poborowego z 1626 roku wynika, że Męcińscy posiadłości te nabyli od właścicieli Zerzyńskich, synów Kasprowych. Stanisław Załęski podaje informacje, że w Żyrzynie prawdopodobnie w 1612 roku przez matkę Wojciecha Męcińskiego był zbudowany drewniany kościółek, który będąc w posiadaniu Jezuitów został odnowiony, a potem w tym miejscu wybudowano nowy z domem misyjnym, w którym stale rezydował ksiądz, w 1804 roku rozpoczęto budowę kościoła murowanego. Wzniesiono mury do wysokości 5m i prace budowlane przerwano; wznowiono je dopiero w 1838r. Najstarszym dokumentem, znajdującym się w archiwum parafialnym w Żyrzynie jest dekret wydany przez Biskupa Krakowskiego Piotra Gembickiego z datą l2.ll.1647r. zezwalający na poświęcenie i położenie kamienia węgielnego we wsi Żyrzyn.
Z ważniejszych wydarzeń historycznych Żyrzyna należy koniecznie odnotować bitwę pod Żyrzynem w czasie powstania styczniowego oraz pacyfikację przysiółka Dworzysko podczas II wojny światowej. Niedaleko Żyrzyna rozegrała się jedna z krwawych bitew powstańczych w sierpniu 1863r., (pod dowództwem J.M.Heidenreicha pseud."Kruk"), o której przetrwały do dnia dzisiejszego różne opowieści przekazywane przez kolejne pokolenia mieszkańców. Rok 1943 przyniósł poważne nasilenie działań bojowych i dywersyjnych również w okolicach Żyrzyna, tak ze strony Batalionów Chłopskich, jak i Armii Krajowej. Wzmogły się także represje ze strony wroga. W nocy l2 lipca l943 r. hitlerowcy otoczyli przysiółek Dworzysko w Bałtowie i wymordowali wszystkich mieszkańców w wieku od 2 lat. Była to pacyfikacja - straszliwa kara za udzielanie schronienia i pomoc zbiegłym jeńcom radzieckim z obozu w Dęblinie. Niektóre osoby spłonęły żywcem po wrzuceniu do mieszkania granatów.
Warto zobaczyć
KOŚCIÓŁ PARAFIALNY - wg projektu architekta Christiana Piotra Aignera z 1804r.; przebudowany w latach 1839-48 przez Piotra Kramera. ZESPÓŁ PAŁACOWY - pałac wybudowany ok. 1850r. ( obecnie mieści się w nim gimnazjum ). Otaczający pałac park powstał w końcu XVIII w., przekształcony ok. 1850r. ZESPÓŁ DWORSKI W KOŚMINIE - dwór, (obecnie szkoła podstawowa), powstał w latach 1907-1911 r. Jest to miejsce urodzenia Zofii Kossak-Szczuckiej. Obok pozostałości parku z końca XIX w.