Płazy

Płazy (Amphibia) to gromada kręgowców ziemnowodnych, czworonożnych (wyjątek: wtórnie beznogie płazy beznogie), o ciele okrytym cienką skórą bez łusek (wyjątek płazy beznogie). Wilgotna skóra umożliwia płazom wymianę gazową. Wszystkie płazy są zmiennocieplne. W skórze znajdują się liczne gruczoły śluzowe, czasem jadowe (np. parotydy u ropuchy), a także komórki pigmentowe. Najbardziej niebezpieczny jest jad niewielkich, barwnych drzewołazów z Ameryki Południowej. Płazy są drapieżne. Występują na wszystkich kontynentach poza Antarktydą. Wielkość: od 9 mm do 1,6 m.

Spis treści [schowaj]
1 Systematyka
2 Opis szczegółowy grupy
3 Ewolucja
4 Gody i przeobrażenie polskich płazów
5 Ochrona
6 Zobacz też
7 Linki zewnętrzne




Systematyka
W gromadzie płazów wyróżnia się następujące rzędy:

Rząd: Ichthyostegalia (wymarłe płazy pierwotne)
Rząd: ogoniaste (Urodela lub Caudata)
Nadrząd: skaczące (Salientia)
Rząd: bezogonowe (Anura)
Rząd: Proanura (przodkowie dzisiejszych bezogonowych)
Rząd: beznogie (Apoda lub Gymnophiona)
Jeśli chodzi o podział na podgromady, to różni autorzy dokonują go odmiennie. Według bardziej popularnej klasyfikacji Romera (1966) współczesne płazy należą do podgromady Lissamphibia, a wśród kopalnych wyróżnione są jeszcze Labyrinthodontia i Lepospondyli. W klasyfikacji Swintona (1973) natomiast współczesne płazy dzielą się na podgromady Lepospondyli (ogoniaste i beznogie) oraz Aspidospondyli. Według tej klasyfikacji wymarłe labiryntodonty stanowiły nadrząd należący do Aspidospondyli.



Opis szczegółowy grupy
Szkielet
Płaza składa się z czaszki, kręgosłupa i dwóch obręczy, barkowej i miednicowej, oraz kończyn zbudowanych w sposób typowy dla kręgowca, choć - w porównaniu z gadami lub ssakami - umieszczonych bardziej po bokach ciała. Kręgosłup płaza jest ruchomo połączony z czaszką, a także z obręczą miednicową. Pierwszy kręg nosi nazwę dźwigacza (atlas) i łączy się z czaszką, która ma dwa kostne wyrostki, tzw. kłykcie potyliczne, umożliwiające ruch głowy jedynie w płaszczyźnie pionowej (brak obrotnika). Liczba kręgów zmienna, jest cechą systematyczną.

Głowa
Zęby typu homodontycznego, ucho środkowe z 1 kosteczką (kolumienką); u płazów ogoniastych ucha środkowego brak.

Układ krwionośny
U kijanek występuje serce typu rybiego (stożek tętniczy, jedna komora i jeden przedsionek) U form dorosłych serce dwuprzedsionkowe, z jedną komorą; u niektórych salamander brak przegrody między przedsionkami. Posiadają dwa obiegi krwi duży i mały. Krew ulega natlenowaniu w workowatych płucach oraz w większej mierze w skórze. Mieszaniu się krwi w sercu zapobiega gąbczasta struktura komory oraz obecność zastawki spiralnej w pniu tętniczym. Mimo to w sercu płazów dochodzi do częściowego mieszania się krwi natlenowanej i odtlenowanej. Erytrocyty okrągłe jądrzaste posiadające liczne organelle, jest ich przeciętnie ok. 400/ml3, obecność leukocytów i trombocytów.

Oddychanie
Płazy w wyniku ewolucji wykształciły płuca, powstałe z parzystego pęcherza pławnego. Są one proste i workowate. Wentylacja jest prymitywna. Płazy używają jamy gębowej jako pompy, nozdrzy i krtani jako zaworów, a dna jamy gębowej jako tłoku, do wtłaczania powietrza do płuc.

Układ wydalniczy
Narządami wydalania są nerki (pranercza). Wytwarzają one mocznik, który w rozcieńczeniu (jako mocz) spływa do pęcherza moczowego.

Rozród
Bruzdkowanie holoblastyczne lub meroblastyczne. Czasem pojawiają się jakieś formy opieki nad potomstwem, zwłaszcza u płazów Anura. Larwy oddychają skrzelami. Skomplikowane przemiany w rozwoju larw Anura, czyli kijanek, inicjowane są przez tyroksynę. Kijanki są roślinożerne.

Biotop
Płazy to zwierzęta zależne od wody, występują w środowisku o dużej wilgotności. Nieliczne przystosowały się do środowiska pustynnego.

Status
Wiele gatunków zagrożonych wyginięciem. W Polsce wszystkie gatunki są chronione.

Ewolucja
Do zmiany środowiska życia z wodnego na wodno-lądowe doszło pod koniec okresu dewońskiego, kiedy ląd był już zamieszkany przez owady i pajęczaki. Jednym z pierwszych czworonogów była ichtiostega. Płazy jako grupa wyodrębniły się w dolnym karbonie. W triasie nastąpiła ich szybka ewolucja. Powstały wówczas olbrzymie formy (np. Mastodonsaurus). Współczesne płazy są zwierzętami o dużym stopniu specjalizacji i pod tym względem bardzo różnią się od swych przodków, jednakże wszystkie trzy rzędy charakteryzuje spore podobieństwo, co sugeruje, że mogą pochodzić od wspólnego przodka. Może to być jedna z trzech grup płazów kopalnych: Nectridea, mikrozaurów lub temnospondyli.

[Edytuj]
Gody i przeobrażenie polskich płazów
Kolorem zielonym oznaczono okres w którym dany gatunek zwykle składa skrzek (w przypadku Salamandry plamistej - rodzi larwy). Niebieskim okres w którym można spodziewać się przeobrażenia.