Motyw poezji tyrtejskiej

Aby wyjaśnić pojęcie „poezja tyrtejska”, należy przypomnieć, kim był Tyrtajos w polskiej literaturze często nazywany Tyrteuszem. Otóż poeta ten stal się niezwykle ważną postacią w rozwoju literatury nie tylko greckiej, ale i europejskiej. Jego twórczość przypada na polowe VII wieku, p.n.e. Sparta toczyła wtedy ciężkie boje z sąsiednią Mesenią. Elegie Tyrtajosa pisane były dla podniesienia ducha bojowego żołnierzy. Odbija się w nich cały spartański kodeks honorowy, nakazujący raczej śmierć na polu walki niż poddanie się lub ucieczkę. Poeta pisał: „rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu, ginie człowiek odważny walcząc w obronie ojczyzny”

Miłość do ojczyzny – to w Polskiej literaturze bardzo ważny i często wykorzystywany wątek. Jego występowanie ściśle wiąże się z przeszłością naszego kraju, w historii, którego istniał ponad stuletni okres, kiedy to polski nie było na mapach świata. Polacy przetrwali dzięki miłości do ojczyzny w imię, której wzniecali powstania, walczyli w obcych armiach licząc na odzyskanie niepodległości. Poeci i pisarze przedstawiali wzorce patriotyczne wskazywali metody postepowania. Czynili to, „aby Polska nie zginęła”.

Ideę walki „do ostatniej kropli krwi” realizowali bohaterowie literatury romantycznej. Dwa powstania, przypadające na ten okres listopadowe w 1830 i styczniowe w 1863 stanowią wyraz niezgody Polaków na prześladowania narodowe i hańbę życia w łańcuchach. Utwory wyrosłe na tym gruncie aktywizowały świadomość narodowa. Wzorce bohaterów dumnych i pięknych odnajdujemy m.in. w „ Konradzie Wallenrodzie” A. Mickiewicza i „Kordianie” J. Słowackiego. Konrad Wallenrod tytułowa postać poematu Mickiewicza to rzecznik samotnej walki wśród wrogów. Jego zdaniem, gdy chodzi o wolność ojczyzny cel uświęca środki. Dla ojczyzny bohater poświęca wszystko, rezygnuje nawet z piękniej i szczęśliwej miłości.

„Jam miłość, szczęście jam niebo za młodu umiał poświęcić dla sprawy narodu, z żalem, lecz męstwem.”

Metoda walki, która wybrał Konrad Wallenrod, opierała się na podstępie i zdradzie, czyli czynach niemoralnych, niemieszczących się w kodeksie rycerskim. Zatem, w imię miłości do ojczyzny bohater zrezygnował również ze swego honoru. Tym samym odrzucił szanse na sławę i dobre imię po śmierci. Dramatyczny wybór Konrada ilustruje motto utworu zaczerpnięte z „księcia” Machiavellego włoskiego pisarza politycznego doby renesansu, głoszącego zasadę, że czasami cel uświęca środki:
„Macie, bowiem wiedzieć, ze są dwa sposoby walczenia – trzeba być lisem i lwem”.

Konrad Wallenrod wśród rycerzy odznaczał się mądrością i odwagą. Mimo to wybrał taka a nie inna metodę walki gdyż był świadomy siły wroga. Zmuszony dokonuje wyboru, który sam nazwał się „przeklętym”. Na szale trzeba położyć nie tylko życie, szczęście i miłość Aldony, ale szlachetne uznane zasady moralne i szacunek dla samego siebie. Bohater musi stać się zdrajcą, kłamcą, szpiegiem wybierając metodę lisa bardzo cierpi. Spokój może znaleźć tylko w grobie nic więc dziwnego, że popełnia samobójstwo. Wprawdzie Konrad Wallenrod nie zginął w bezpośredniej walce, ale w sposób pośredni również wpisał się na listę tych bohaterów, którzy walczyli „do ostatniej kropli krwi”.

Dla narodu pragnie poświęcić się również tytułowy bohater dramatu J.S. Kordian chce naśladować szwajcarskiego bohatera Winkelrieda i na szczycie Mont Blanc wola:
„Ludy! Winkelried ożył!
Polska Winkelriedem narodów”
Idea winkelriedyzmu zakłada, jednostkowe poświecenie, które ma na celu stać się iskrą rozpalająca ogień walki przeciwko uciskowi.
Przykład szwajcarskiego rycerza, który według legendy skierował włócznie wrogów na siebie i dzięki temu utorował drogę do zwycięstwa współtowarzyszom, staje się dla Kordiana „celem duszy”. Miał również mobilizować innych do zachowania aktywnej postawy, uczyć heroizmu.

Narodowym Tyrteuszem możemy tez nazwać Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, który wielokrotnie podkreślał między innymi w wierszu „Z głową na karabinie” ze walka w obronie własnego kraju staje się patriotycznym obowiązkiem każdego Polaka. Poeta żyje w odkształconej rzeczywistości, która przypomina wizje Apokalipsy. Chciał kreować w poezji piękno i marzenia, lecz musiał tworzyć w oparach krwi. Z tego powodu poezje marzeń zamienić na poezje tyrtejska.
Do tego pokolenia należeli tez Tadeusz Gajcy, Andrzej Trzebiński, Wacław Bojarski i Zdzisław Stroiński. Wszyscy wymienieni zginęli. Gajcy i Stroiński w powstaniu warszawskim, Trzebiński został rozstrzelany w ulicznej egzekucji w 1943, Bojarski zmarł w wyniku poniesionych ran.
To smutne i tragiczne, że należymy do narodu, który zdaniem Pigonis, historyka literatury „do wrogów strzela z brylantów”.

Symbolem bohaterstwa i poświecenia dla ojczyzny jest obrona Westerplatte. Hołd bohaterskim żołnierzom oddal Konstanty Ildefons Gałczyński w wierszu „Pieśń o żołnierzach z Westerplatte”. Należy też wspomnieć, ze poezja tyrtejska często odkształcała rzeczywistość, dając dowód tezie, iż prawda poezji, która rządzi się swoimi prawami, może być inna niż prawda historyczna. Z historii wiemy, że podczas obrony półwyspu zginęło kilkunastu żołnierzy, tymczasem wierszu czytamy: „Prosto do nieba czwórkami szli żołnierze z Westerplatte”. Tak skonstruowany obraz ma zwielokrotnioną siłę oddziaływania, a bohaterska postawa żołnierzy urosła do rangi świętości.
Obrońcy Westerplatte wykazali się wielką miłością do ojczyzny. Za to spotkała ich nagroda- taka jak średniowieczny rycerz Roland znaleźli się w niebie.

W poezji tyrtejskiej odnajdujemy słowa zachęty do walki aż do ostatniej kropli krwi. Na pierwszy rzut oka wydaje się, ze te słowa znajdujemy w pieśni „Do boju Polsko!” [Gra muzyka]
Chcę zwrócić uwagę na słowa „do boju Polsko” ostatnio mięliśmy przykład złego zrozumienia tego wyrażenia. Sport nie wymaga ofiar krwi.

Podsumowanie:
Wspomniane przeze mnie utwory potwierdzają tezę, iż motyw miłości do ojczyzny był wyraźnym i częstym tematem, podejmowanym przez twórców poszczególnych epok. Bohaterowie poezji tyrtejskiej mieli i mają w literaturze polskiej i w życiu swych następców. Bliskie są nam utwory, z których wynika, że „człowiek nie rodzi się sobie, ale ku pożytkowi bliźniemu i ojczyźnie”
Cenimy je także, ze względu na ich przesłanie:
- tworzyły wzory postaw
- krzewiły idee poświecenia życia dla ojczyzny
- wzywały do walki+