Wojna trzynastoletnia

Krzyżacy po klęsce w 1410r. Odczuwali coraz dotkliwiej kryzys wewnętrzny swego państwa, a konflikt polsko-krzyżacki nadal pozostawał nierozstrzygnięty. Krzyżacy ciągle panowali na Pomorzu Gdańskim i ziemi chełmińskiej. Mieszczanie i szlachta była niezadowolona z represyjnej polityki Zakonu.Wyzyskiwana ludność była skora do buntów. Zakon łamał uprzednio nadane prawa i wciąż podwyższał podatki. Coraz częściej wzrok mieszczan kierował się ku Polsce ze względu na możliwość szybkiego wzbogacenia się. Poddani Zakonu stworzyli tajną organizacją w celu obrony swych interesów. W 1397r. Powstał Związek Jaszczurzy. Założycielami byli m.in. Mikołaj z Ryńska i Jan z Pułkowa. Próba zniszczenia opozycji przez Zakon doprowadziła do wybuchu powstania. W 1440r. W skutek ucisku ze strony krzyżackiej został założony kolejny związek – Pruski. W lutym 1454r. Delegacja związku Pruskiego, z Janem Bażyńskim na czele, przybyła Wawel. Kazimierz Jagielończyk zgodził się na przyłączenie Pomorza Gdańskiego i Prus do korony polskiej. Akt inkorporacji wraz z nadaniem tym ziemiom szerokiego samorządu politycznego i przywilejów gospodarczych ogłoszony został 6 marca 1454r. Rozpoczął on nową wojnę z Zakonem.

Reasumując, głównymi przyczynami wybuchu tej wojny był:
1. Nadmierny fiskalizm
2. Przegrana sprawy Związku Pruskiego na sądzie cesarskim 5 Grudnia 1453r.
3. Rozprężenie wewnętrzne Zakonu i jego kryzys
4. Wyzyskiwana ludność była skora do buntu przeciwko Krzyżakom
5. Powstanie Związków: Jaszczurzego w 1397 i Pruskiego w 1440.
6. Akt inkorporacji Prus

Spod władzy krzyżackiej wyzwoliły się kolejno Gdańsk, Toruń i Elbląg. Dopiero klęska wojsk polskich pod Chojnicami, gdzie sam Jagiellończyk, jak pisze kronikarz, omało co nie wpadł w ręce wroga. Przegrana Polski ukazała siłę militarną i świetne wyszkolenie wojsk Zakonnych. Po odbudowie naszego wojska na jego czele stanął Piotr Dunin. Król dał też przywilej zajmowania obcych statków (tzw. Listy kaperskie) i w ten sposób powstała flota kaperska. Zwycięstwo polskie przypieczętowało zniszczenie armii krzyżackiej pod Świecinem w roku 1462. W październiku 1466r. Doszło do zawarcia pokoju w Toruniu, którego kompromisowe rezultaty były wynikiem wielkiego wyczerpania obu stron. Polska odzyskała dawne Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską i michałowską, Warmię oraz Elbląg i Malbork. Wszystkie te ziemie były odtąd nazywane Prusami Królewskimi. Pozostała część państwa ze stolicą w Królewcu – Prusy Zakonne – stała się lennem Polski. Wojna z Zakonem spowodowała ważne zmiany w sytuacji politycznej rycerstwa polskiego. Aby namówić do walki zniechęcone po klęsce pod Chojnicami rycerstwo, król nadał im szereg przywilejów zwanych nieszawskimi – dzięki nim szlachta zyskała polityczną i prawną przewagę nad resztą warstw. Szereg przywilejów zapewniał decydujący głos w sprawach państwowych. Wzrastało też znaczenie sejmików lokalnych. Średniowieczne rycerstwo przekształciło się w jednolity stan szlachecki.