Powstanie państwa pruskiego i jego rola w XVIII- wiecznej Europie.

Efektem, trwającego przez całe XVIII stulecie, rozpadu I Rzeszy Niemieckiej, było między innymi powstanie, na jego wschodnim krańcu, Królestwa Prus. Na krótko przed wybuchem wojny trzydziestoletniej, elektor brandenburski Jan Zygmunt (1608-19) otrzymał na mocy układu w Xanten (1614) księstwa: Kleve, Mark i Ravensberg oraz odziedziczył Prusy Wschodnie jako lenno Polski (1618).
W 1640 r. władzę w państwie Hohenzollernów objął Fryderyk Wilhelm I, zwany Wielkim Elektorem. Dzięki złamaniu oporu stanów zbudował on brandenbursko-pruskie państwo narodowe. Utrzymał uprzywilejowanie szlachty. Wkrótce po tym niezależność Prus uznała Szwecja (układem w Labiawie, 1656). Aby oderwać Prusy z obozu szwedzkiego, na krok ten zdecydowała się również Rzeczpospolita, zgadzając się w traktatach welawsko-bydgoskich w 1657 r., by przestały one być jej lennem.
Wielki Elektor wprowadzał w swoim państwie zasady merkantylizmu. Dla podniesienia dobrobytu i możliwości podatkowych państwo budowało drogi, groble i kanały oraz prowadziło wzorcowe gospodarstwa rolne. W 1685 r. Fryderyk wydał edykt poczdamski. Na jego mocy przyjęto ok. 20 000 emigrantów (przede wszystkim hugenotów wygnanych ze Francji). Byli to przede wszystkim wysoko kwalifikowani rzemieślnicy i kupcy. Dzięki swoim kapitałom oraz umiejętnościom przyczynili się oni do rozwoju manufaktur, szczególnie tekstylnych. Prusy prowadziły politykę kolonialną na wzór holenderski. W 1683 r. założyły np. faktorię Gro-Friedrichsburg w Afryce Zach.
Polityka zagraniczna Prus polegała na stałym lawirowaniu między silniejszymi sąsiadami. Wielki Elektor powiększył stałą armię z 8.000 do 23.000, co przyniosło sukcesy w wojnie z Francją i Szwecją (1672-78). Zwycięstwa nad czołowymi potęgami Europy dało impuls do rozwoju pruskiego militaryzmu.
W 1701 r. książę brandenburski Fryderyk I koronował się w Królewcu na króla tego nowego państwa, zlepionego z dwu odrębnych części: Księstwa Brandenburskiego oraz Prus Książęcych i jeszcze kilku małych krain, rozrzuconych na północnych terenach Rzeszy. Stolicą Prus stał się Berlin.
Prusy zaistniały jako kraj ubogi, ze słabo rozwiniętą gospodarką rolno-leśną. Lecz Fryderyk I (1701-13), a zwłaszcza jego syn Fryderyk Wilhelm I (1713-40) oraz wnuk Fryderyk II Wielki (1740-86) wprowadzili w państwie sprawne centralistyczno-biurokratyczne rządy, zadbali o rozwój gospodarczy, budowę dróg, kanałów oraz manufaktur (jedwab, szkło, porcelana), unowocześnili sądownictwo, uzdrowili finanse państwa, zaś przede wszystkim zrealizowali rozbudowę nowoczesnych sił zbrojnych.
Służbą wojskową objęta została cała ludność, a już za panowania Franciszka Wilhelma I stała armia zwiększona została do 83 tys. żołnierzy. Podlegali oni żelaznej dyscyplinie i mustrze, natomiast szlachecki korpus oficerski stał się najwyższym stanem w państwie. Sam król, jako pierwszy władca w Europie, stale nosił mundur wojskowy i dlatego Fryderyka Wilhelma I zwano również “królem-sierżantem”.
Nowoczesne siły zbrojne Prus zostały wkrótce skutecznie wykorzystane przez swych monarchów do powiększenia terytorium Królestwa i jego znaczenia w środkowej Europie. W tym celu zawierali też oni odpowiednie sojusze militarne z ościennymi państwami, zmieniając je, nader często, w zależności od wyznaczonych celów. A były nimi kolejno: odebranie Szwedom wielkiego portu Szczecina, a następnie, przy okazji austriackiej wojny sukcesyjnej, zajęcie części bogatego Śląska. O Śląsk Prusy stoczyły później jeszcze dwie wojny (1744-45, 1756-63).
Trzecia wojna o Śląsk, rozpoczęta przez Austrię, która chciała go odzyskać, przerodziła się szybko w kolejną paneuropejską wojnę, znaną pod nazwą Wojny Siedmioletniej. Stało się tak w wyniku rozległych sojuszy, jakie zawarły obie wojujące strony, co rozszerzyło teatry wojenne na różne części Europy, a nawet świata. Głównymi uczestnikami wojny siedmioletniej były Prusy, sprzymierzone z Anglią i księstwami Hanoweru i Brunszwiku oraz Austria, ze swymi sojusznikami: Francją, Rosją, Szwecją, Saksonią i wielu innymi państewkami I Rzeszy Niemieckiej. Tylko Polska, bezpośredni sąsiad ziem śląskich, zamieszkałych przy tym w większości przez ludność polską, nie wzięła udziału w wojnie. Spełniała jedynie rolę kraju tranzytowego dla przemarszu armii rosyjskich.
Wojna zakończona została w 1763 r. układami w Hubertusburgu w Saksonii, potwierdzonymi w traktacie pokojowym w Paryżu. Prusy utrzymały Śląsk i wszystkie swe posiadłości, zaś Anglia wyparła do końca wpływy Francji w Ameryce Północnej i zdobyła dominującą pozycję w Indiach. Największym zwycięzcą okazały się wszak Prusy, w szczególności ich władca Fryderyk II Wielki, co stało się zresztą głownie w wyniku szczęśliwego dla Prus zbiegu okoliczności. Mianowicie, gdy wojska rosyjskie zajęły większość terytoriów Prus, po Berlin włącznie, i ich klęska wydawała się już przesądzona, zmarła cesarzowa Rosji Elżbieta I, a jej następca Paweł III zarządził natychmiastowy odwrót armii rosyjskich i zawarł przymierze z Prusami. W każdym bądź razie Królestwo Pruskie po 1763 r. powiększyło grono mocarstw europejskich.
W 1772 r. na wniosek króla Prus Fryderyka II dokonany został I rozbiór Rzeczypospolitej pomiędzy Prusy, Austrię i Rosję. Dobrym pretekstem do niego była konieczność ukrócenia “anarchii”, ogarniającej Rzeczpospolitą. Znów największym beneficjentem przedsięwzięcia były Prusy, które przez zagarnięcie Warmii i Pomorza Gdańskiego uzyskały jednolity obszar od Niemna po Łabę.
W 1792 r. Prusy sprzymierzyły się z Austrią i wysłały swe wojska do austriackiej Belgii, by przeciwstawić się rewolucyjnej Francji. Król pruski Fryderyk Wilhelm II (1786-97) nie angażował się jednakże nadmiernie w wojnę z Francją i zawarł z nią odrębny pokój w 1795 r. w Bazylei. Absorbował go bardziej udział w rozbiorach Polski, gdzie Prusy miały o wiele więcej do zyskania. Mianowicie dzięki II i III rozbiorowi Polski w 1793 r i 1795 r. Prusy powiększyły się o Wielkopolskę i dalsze terytoria Korony po Warszawę i Białystok włącznie. Ponieważ ludność niemiecka w nowych granicach Prus stała się mniejszością, więc biurokracja pruska zorganizowała wielkie akcje germanizacyjne, głównie na Śląsku i Pomorzu, przesiedlając tam do 1800 r. około 300 tys. kolonistów niemieckich.