Wojna jako temat dzieł literackich i filmowych.

Poniższa praca jest wypowiedzią przygotowaną przeze mnie na maturę ustną z języka polskiego, za którą otrzymałem 12/20 punktów. Pełny temat prezentacji brzmiał: "Wojna jako temat dzieł literackich i filmowych. Omów zagadnienie na podstawie wybranych przykładów".

Do pracy załączam również przygotowany konspekt.


RAMOWY PLAN WYPOWIEDZI

Oczywiste różnice pomiędzy każdą z wojen wynikające z wielkości konfliktu, miejsca jak i czasu jego wystąpienia, stanowią o ich odmienności. Bardzo wiele jest jednak cech wspólnych, przez co pokusić się można o stwierdzenie, że: "Każda wojna jest taka sama".

By móc mówić na ten temat trzeba wyjaśnić najpierw czym tak naprawdę jest wojna.
A więc wojna jest to zorganizowany konflikt zbrojny między państwami, narodami, lub grupami społecznymi. Wojna jest zjawiskiem społeczno-politycznym i jako takie jest obecna w historii człowieka od początków jego społecznej organizacji. Zasięg wojny jest zależny od stopnia rozwoju technologicznego.
Według XIX wiecznego teoretyka wojny, Carla von Clausewitza wojna jest jedynie kontynuacją polityki innymi środkami.

Przedstawię teraz pokrótce obrazy wojny w wybranych dziełach literackich i filmowych.

Wojna w utworze "Chłopcy z Placu Broni" Ferenca Molnara jest wojną o bardzo małym zasięgu, prowadzoną przez młodych chłopców. Grupą która upodobała sobie plac należący do tartaku jako miejsce zabaw, broni go przed grupą starszych chłopców, którzy chcą im ten plac odebrać.

Kolejna powieść to "Kamienie na szaniec" Aleksandra Kamińskiego. Wojna tam przedstawiona to dobrze nam znana II Wojna Światowa. Książka opisuje losy grupy harcerzy, którzy po rozpoczęciu okupacji Warszawy przez Niemców podjęli działania i akcje propagandowe ośmieszające okupanta. W 4 lata (1939-1943) chłopcy szybko dojrzewają, stają się mężczyznami i uczestniczą w akcjach, których nie powstydziłby się żaden żołnierz.

Wojna w poemacie "Iliada" Homera jest starożytną wojną między Grekami i Trojanami. Utwór ten opisuje epizod z dziesiątego, ostatniego roku wojny - oblężenie Troi przez Greków i wydarzenia temu towarzyszące, między innymi walkę najdzielniejszego greckiego wojownika Achillesa z księciem Troi - Hektorem.

Przejdę teraz do filmów.
Wojna w filmie "Ostatni Mohikanin" to XVIII-wieczny konflikt w Ameryce Północnej między Anglią i Francją o panowanie nad tamtejszymi koloniami. Po obu stronach opowiadają się różni czerwonoskórzy tubylcy czyli Indianie. Po stronie Anglików opowiedziało się niechętnie plemię Mohikan, do którego należy główny bohater filmu - Sokole Oko - biały mężczyzna, jako chłopiec przygarnięty przez Indianina i wychowywany przez niego jako własny syn. Los chce, że podczas jednej z wędrówek Sokole Oko ratuje dwie córki brytyjskiego generała z zasadzki i obiecuje eskortować je do ojca przebywającego w angielskim forcie.

Kolejnym dziełem jest film "Matrix". Wojna w tym filmie ma miejsce w przyszłości, około roku 2200. i toczy się między ludźmi, a powołanymi przez nich do życia inteligentnymi maszynami, które osiągnęły świadomość. Konflikt ten ma zasięg globalny. Ostatnie miasto ludzi leżące głęboko pod ziemią blisko jądra naszej planety stawia nikły opór maszynom. Kapitan jednego ze statków ludzkiej floty przez wiele lat poszukuje wybrańca, który ma stawić opór mechanicznemu przeciwnikowi. Wybraniec Neo zostaje odnaleziony i uczy się kontrolować Matrix - program zapewniający umysłom ludzi sztuczne doznania, przez które pozostają oni w ciągłym śnie i są źródłem energii elektrycznej dla maszyn. Neo podejmuje wyrównaną walkę w programie i daje ludzkości nadzieję.

Wojna w filmie "Jarhead: żołnierz piechoty morskiej" to wojna w Zatoce Perskiej w 1990 roku. Swoff, tytułowy "jarhead" (czyli żołnierz marines) należący do elitarnej jednostki snajperów, wyrusza na front wraz z pierwszym transportem. Doskonale wyszkolonemu żołnierzowi przyjdzie spędzić pół roku na patrolowaniu pustyni, robieniu okopów, graniu w futbol i czekaniu... Bez jednego wystrzału.

Między dziełami tymi dostrzec można kilka różnic.

Jednymi z nich są różnice w wielkości omawianych konfliktów.
Wielkość tych wojen jest rozpięta między wręcz wojną prywatną, a wojną globalną. Mamy przykład małej wojny prowadzonej przez chłopcow z Placu Broni, potem już konflikty zupełnie innego kalibru czyli wojnę angielsko-francuską w "Ostatnim Mohikaninie" prowadzoną na terenach Ameryki Północnej, wojnę w filmie "Jarhead: żołnierz piechoty morskiej" toczącą się w Zatoce Perskiej i wojnę między dwoma narodami prowadzoną w "Iliadzie" Homera. Dwie definitywnie różniące się od pozostałych pod względem wielkości wojny to II Wojna Światowa, do której włączyło się kilkanaście krajów, a działania objęły niemal wszystkie kontynenty oraz wojna w filmie "Matrix", która jest doskonałym przykładem wojny globalnej gdzie działania objęły całą Ziemię bez wyjątków. Wielkość wojny jest nierozerwalnie związana z funduszami zwaśnionych stron oraz liczebnością walczących społeczności.

Kolejne różnice wynikają z czasu trwania wybranych konfliktów.
Z omawianych dzieł najkrótszą wojnę opisują "Chłopcy z Placu Broni". W wojnie tej zawarła się praktycznie tylko jedna bitwa, a cała wojna trwała kilka tygodni. Trochę ponad pół roku przyszło spędzić Swoff'owi w filmie "Jarhead: żołnierz piechoty morskiej" na terenie Zatoki Perskiej. II Wojna Światowa, wojna kolonialna w "Ostatnim Mohikaninie" i Wojna Trojańska trwały kolejno po 6,9 i 10 lat, a więc dużo dłużej. Najdłuższą wojną jest wojna opisana przez film Matrix, która trwała tam prawie 200 lat.

Wojny różnią się między sobą również ze względu na prowadzone podczas nich działania.
Wachlarz tych działań jest bardzo szeroki. Różnice te związane są bezpośrednio z wielkością wojen i zaawansowaniem technologicznym stron. Na przestrzeni lat zmieniał się sprzęt używany w konfliktach zbrojnych, a przez to taktyki i sposoby walki. Na prywatnej wojnie "Chłopcy z Placu Broni" walczyli własnoręcznie skonstruowanym, prymitywnym orężem, uprawiali z przeciwnikiem zapasy oraz rzucali zlepionymi kulami piasku. Chłopcy przeprowadzili nawet jedną akcję szpiegowską podkradając się do ogrodu botanicznego.
W "Kamieniach na szaniec" harcerze przeprowadzali w większości akcje propagandowe bez użycia broni. Malowali na murach napisy ośmieszające Niemców, demolowali polskie sklepy, które prowadziły sprzedaż dla niemieckich oficerów, ściągali niemieckie flagi z urzędów i roznosili podziemne pismo PLAN. Z czasem zaczęli przeprowadzać akcje z użyciem broni palnej takie jak uwolnienie Rudego z rąk Gestapo.
W "Iliadzie" Homera działania jakie prowadzono były-jak zawsze-adekwatne do czasów w jakich rozgrywa się wojna. W ogromnych bitwach używano antycznego sprzętu takiego jak katapulty. Walczono mieczami i włóczniami, używano tarcz i jeżdżono konno. W poemacie w walkę ingerowali nawet sami bogowie.
W "Ostatnim Mohikaninie" schematy bitew były podobne, aczkolwiek dużo więcej było tzw. nieuczciwej walki czyli zasadzek, atakowania od tyłu itp. Chociaż obie strony posiadały już broń palną - muszkiety i armaty - duża część walk toczyła się wręcz. Było to związane z dużą liczebnością czerwonoskórych w zaistniałych bitwach.
W filmie "Matrix" nie ma otwartej wojny między maszynami i ludźmi. Zdarzają się jedynie niewielkie walki statku Neo - Nabuchodonozora z pojedynczymi maszynami. Większość walki na tej wojnie toczy się w Matrixie - programie kontrolującym impulsy nerwowe całej śpiącej ludzkości. W Matrixie Neo musi stawić czoła inteligentnym programom - strażnikom, którzy poruszają się w tym sztucznie wytworzonym świecie pod postacią uzbrojonych agentów.

Pomimo opisanych już różnic, wojny w wybranych dziełach mają wiele ważnych podobieństw. Pierwszym z nich jest podobieństwo wojen pod względem przyczyny. W większości przyczyną sporu jest ziemia, pewne terytorium o które obie strony zabiegają, jedna atakuje, druga broni. Idea walki o terytorium jest wyraźna w "Chłopcach z Placu Broni"- walczyli oni o swój plac. W "Kamieniach na szaniec" harcerze na tyle na ile mogli walczyli o swoją stolicę - Warszawę. Doskonałym przykładem walki o ziemię jest "Ostatni Mohikanin", w którym tłem jest wojna o kolonie w Ameryce Północnej między Anglią, a Francją. Dodatkowo Sokole Oko walczył o ziemię plemienia Mohikan. W filmie "Matrix" braci Wachowskich powodem jest nie tyle walka o ziemię w znaczeniu terytorium tylko wręcz jest to walka o całą planetę.

Kolejne podobieństwa w omawianych wojnach wynikają z faz prowadzenia tych wojen.
Większość wojen składa się z: (1)przygotowań do walki (za przykład mogą posłużyć manewry na placu "Chłopców z Placu Broni" czy nauka wybrańca Neo sposobów walki z agentami w "Matrixie"); (2)ułożenia planu (tutaj za przykład wziąć można każdą skrupulatnie zaplanowaną akcję Zośki, Alka czy Rudego w "Kamieniach na szaniec" lub plan pozostawienia przez Greków drewnianego konia przed bramami Troi w "Iliadzie"); (3)właściwej walki (przykładów na tę fazę wojny znajdziemy bardzo wiele w każdym z dzieł).

Kolejną cechą upodabniającą wybrane konflikty jest motyw zdrajcy w nich zawarty, szpiega krzyżującego plany głównych bohaterów.
W "Chłopcach z Placu Broni" szpiegiem i zdrajcą okazuje się Gereb. Za przynależność do chłopców z ogrodu botanicznego informuje ich o wszystkim co dzieje się w obozie chłopców z placu. Gerebowi na końcu utworu przewinienia zostają wybaczone, a on sam znów walczy w szeregach obrońców placu.
W "Matrixie" szpiegiem jest Cypher (Szyfrant), który wchodzi w układ z maszynami: za kod dostępu do bram ostatniego miasta ludzi - Syjonu - maszyny wymażą mu pamięć i umieszczą spowrotem w programie "Matrix". Cypher robi to bo ma już dość życia w zniszczonym świecie roku 2200., woli wrócić do wygenerowanego przez maszyny roku 2000 i żyć "w błogiej nieświadomości" - jak to określa.
W "Ostatnim Mohikaninie" zdrajcą jest Indianin Magua z plemienia Huronów. Zdradza on Anglików bo pragnie zemsty na angielskim generale, który kiedyś spowodował śmierć jego dzieci. Teraz on pragnie zabić nasienie Anglika i przygotowuje zasadzkę, w której mają zginąć dwie córki generała.

Ostatnią cechą jaką chcę wyróżnić, która powoduje podobieństwo wojen to negatywne skutki każdej z nich.
Nie ma bowiem na wojnie walki, w której nikt by nie zginął lub nie został ranny. Wojnie towarzyszą też duże zniszczenia.
Jako przykłady ofiar w ludziach mogą posłuzyć: śmierć Nemeczka w "Chłopcach z Placu Broni", śmierć Hektora, Achillesa i wielu innych w "Iliadzie", śmierć Zośki, Alka i Rudego w "Kamieniach na szaniec" czy śmierć większości załogi Nabuchodonozora w "Matrixie".
Przykładami ogromnych zniszczeń mogą być: zdewastowanie całej powierzchni Ziemi w filmie "Matrix", zniszczenia Warszawy w "Kamieniach na szaniec" lub upadek Troi w dziele Homera.

Czy można zatem stwierdzić, że "Każda wojna jest taka sama"? Można, gdyż tak naprawdę, to że jedna wojna toczy się gdzie indziej niż druga, walczą inne narody czy społeczności, jest krótsza lub dłuższa, większa lub mniejsza - to tak naprawdę nie ma znaczenia. Ważne jest to, dlaczego i w jaki sposób wojna się toczy. Ważne jest to w co wierzą ludzie i gotów są za to umrzeć, a więc przyczyny i przebieg wojen. Duże znaczenie ma fakt iż wojna niesie ze sobą bardzo negatywne skutki. Giną ludzie i dokonują się ogromne zniszczenia. A więc "tak" - "Każda wojna jest taka sama".

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
KONSPEKT

PLAN PREZENTACJI

Temat: Wojna jako temat dzieł literackich i filmowych. Omów zagadnienie na podstawie wybranych przykładów.

Literatura podmiotu:
1. F. Molnar, Chłopcy z Placu Broni, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1972.
2. A. Kamiński, Kamienie na szaniec, wyd. Książnica, Katowice 1988.
3. Homer, Iliada, Zakład Narodowy Ossolińskich, Wrocław 1986.

Literatura przedmiotu:
1. Lesław M. Bartelski „Genealogia ocalonych”, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1969.
2. Lesław M. Bartelski „Cień wojny”, wyd. Czytelnik, Warszawa 1983.

Dzieła filmowe podmiotu:
1. „Ostatni Mohikanin”, reż. Michael Mann, 1992.
2. „Matrix”, reż. Andy Wachowski, Larry Wachowski, 1999.
3. „Jarhead: żołnierz Piechoty Morskiej”, reż. Sam Mendes, 2005.

RAMOWY PLAN WYPOWIEDZI
1. Teza: Oczywiste różnice pomiędzy każdą z wojen wynikające z wielkości konfliktu, miejsca jak i czasu jego wystąpienia, stanowią o ich odmienności. Bardzo wiele jest jednak cech wspólnych, przez co pokusić się można o stwierdzenie, że: "Każda wojna jest taka sama".

2. Rozwinięcie tj. kolejność prezentowanych argumentów:
a) Wprowadzenie w temat:
1. Pojęcie wojny.
2. Oblicza wojen w wybranych dziełach.

b) Różnice w omawianych konfliktach:
1. Wielkość.
2. Rozpiętość w czasie.
3. Rodzaje działań.

c) Podobieństwa w omawianych konfliktach:
1. Przyczyny.
2. Fazy wojen.
3. Motyw zdrajcy.
4. Negatywne skutki:
- ofiary w ludziach
- zniszczenia

3. Wniosek: Różnice w prezentowanych wojnach wynikały głównie z przyczyn „technicznych”, natomiast podobieństwa z ważniejszych przyczyn ideowych. Konflikty wydają się na „pierwszy rzut oka” różne, aczkolwiek po wnikliwszej analizie dostrzec należy aspekty przemawiające za podobieństwem.