Stargardzkie zabytki: Brama Pyrzycka.

Brama Pyrzycka




Stargard jest wyraźnym przykładem miasta, o organicznej ciągłości swojej formy przestrzeni. Na wschodnim odcinku murów wyróżnia się gotycka Brama Pyrzycka. Została wybudowana w roku 1439. Jej nazwa pochodzi od traktatu Pyrzyckiego. Jest to wewnętrzna brama pierwotnego układu, złożonego z ponadto z śródbramia i przedbramia rozebranych w roku 1607. Podstawowa w formie kwadratu jest kamienna, trzy pozostałe kondygnacje zbudowane z cegieł. Jest najbardziej okazałą z czterech bram wjazdowych do średniowiecznego miasta, które przetrwało do obecnego czasu. Początki jej budowy wiążą się z okresem powstawania murów obronnych pod koniec XIII wieku. Odnosi się to do kamiennej części Bramy Pyrzyckiej – kwadratu o wymiarach 11x11 metrów, sięgającego 6 metrów wysokości Część ceglana jest nieco młodsza i pochodzi z pierwszej polowy XV wieku. Brama zwięczona jest dwoma szczytami połączonymi dachem siodłowym. Przejazd w bramie tworzy piękny ostrołuk zamykany od zewnątrz ciężko okutą bramą, po której zachowała się szczelina spustowa. Kiedy to nadbudowano trzy kondygnacje nad przejazdem. Najwyższe piętro kryty ganek z otworami oraz strzelistymi – pełniło funkcje obronną. Schodkowe szczyty zostały ozdobione dekoracjami w postaci blend. Blendy wskazują bogactwo form: ostrołukowe, koliste i półkoliste. Część szczytowa udekorowana jest po bokach małymi blendami w kształcie tarcz herbowych na tle muru z gotyckiej cegły. W następnej kolejności przed frontem bramy wniesiono dwuczłonowe przedramienie. Aby dostać się do średniowiecznego miasta, należało pod okiem straży przejść bramę przednią, na którą składały się dwie niskie, połączone ze sobą baszty, następnie murowany tunel zwany gardzielą, most zwodzony nad fosą oraz bramę wewnętrzną takzwaną broną czyli podnoszoną kratą. Do dziś zachował się prowadnice tej bramy w ostrołukowej wnęce, widoczna frontu bramy. Wejście na wyższe kondygnacje prowadzi od strony miasta schodkami umieszczonymi w grubych ścianach murów. Przedbranie Bramy Pyrzyckiej przebudowano po pożarze w 1666 roku, a pod koniec XIX wieku ostatecznie je rozebrano. W bramie mieściły się sypialnie dla załogi, a z górnej galerii strzeżono dzień i noc wjazd do miasta. Poszczególne piętra oddzielały drewniane stropy połączone schodami. Późniejsze przeróbki ograniczały się tylko do partii szczytowej obiektu. W XVII wieku umieszczono na dachu sygnaturę, a w szczytach tarcze zegarowe. Wisiały w niej nawet mały dzwon, odlany w roku 1697 przez Mangolda. W roku 1899 sygnaturę usunięto oraz przywrócono dawne otwory galerii, używanej dotąd w celach mieszkalnych. Brama była już wtedy częściowo wtopiona w XVIII i XIX- wieczną zabudowie. Po zniszczeniu ostatniej wojny, był to jeden z pierwszych zabytków Stargardu odbudowany przez Konserwatora Wojewódzkiego w roku 1956. We wnętrzach założono stropy żelbetowe, oraz odtworzono więżbę dachową. Od roku 1957 mieści się w bramie miejscowy Oddział PTTK, a od roku 1960 również nowo powstałe Muzeum, poświęcone przeszłości Stargardu i Ziemi Stargardzkiej. Ostatni gruntowny remont został przeprowadzony w latach 1991-1993.