Afryka

1. Położenie, linia brzegowa i ukształtowanie powierzchni Afryki

Afryka leży symetrycznie po obu stronach równika. W porównaniu z innymi kontynentami, na przykład Europą i Azją, Afryka ma słabo rozwiniętą linie brzegową. Niewiele jest tam wysp, półwyspów i zatok. Można więc powiedzieć, że Afryka jest kontynentem zwartym. Położenie geograficzne, rozmiary oraz zwartość kontynentu wywierają duży wpływ na klimat, wody, roślinność i gleby. One z kolei oddziałują na życie i gospodarkę człowieka. Charakterystyczną cechą Afryki jest przewaga wyżyn ( zajmują około 70% obszary kontynentu). Gór jest niewiele (Atlas, Góry Smocze, Góry Przylądkowe). Najwyżej wzniesiona jest wschodnia część Afryki. Wyróżniamy tam rozległą Wyżynę Abisyńską i Wyżynę Wschodnioafrykańską, a w obrębie tej ostatniej masywy wulkaniczne- Kilimandżaro i Kenię. Afrykę Wschodnią oddzielają od pozostałej części kontynentu uskoki ograniczające potężne rowy tektoniczne. Szczególną cechą ukształtowania powierzchni Afryki jest także występowanie rozległych kotlin, np. Kotlina Czadu, Kongo, Kalahari.

2. Strefy klimatyczno-roślinne

Położenie przeważające części Afryki w międzyzwrotnikowej wywiera decydujący wpływ na Środowiska tego kontynentu. Prawie cały kontynent ma klimat gorący lub ciepły z wyrażną okresowością zjawisk klimatycznych, polegających na występowaniu pór deszczowych i suchych. W Afryce wyróżnia się kilka stref klimatycznych. W zależności od natężenia i częstotliwości opadów oraz przebiegu temperatury powietrza są to:
- strefa równikowa gorąca i wilgotna, z której dodatkowo wydzielono dwie strefy podrównikowe gorące z sezonowym rozkładem opadów (pora sucha i deszczowa)
- dwie strefy zwrotnikowe, sucha i gorąca z dużymi dobowymi różnicami temperatur
- dwie strefy podzwrotnikowe, gorąca i suche lato, ciepła i wilgotna zima

Wilgotne lasy równikowe. Roślinność: potężne drzewa o zwartych korach (machoniowiec afrykański, bambusy, paprocie olbrzymie) splątane licznymi pnączami . Gleby: laterytowe, o czerwonym zabarwieniu.

Sawanna. Roślinność: trawy, krzewy i pojedyncze drzewa (akacje, baobaby). Gleby: czerwonoziemy i żółtoziemy.

Pustynia. Roślinność: prawie całkowity brak, gdzieniegdzie rośliny przystosowane do suchego klimatu. Gleby: w początkowym stadium rozwoju, szaroziemy.

Roślinność śródziemnomorska (twardolistna): maki (mirty, wawrzyny, oleandry), cedry, oliwki, krzewy i drzewa cytrusowe. Gleby: brązowe (cynamonowe).

Lasy namorzynowe. Drzewa mają tu długie, gęsto splątane nadziemne korzenie, które są odsłaniane w czasie odpływ.
W Afryce, we wszystkich strefach klimatycznych, na obszarach wysoko wzniesionych, występuje klimat chłodniejszy. Najwyższy masyw górski kontynentu Kilimandżaro- pomimo że znajduje się w pobliżu równika- w swej szczytowej części jest pokryty przez lodowiec. W strefie międzyzwrotnikowej na płaskich i bagnistych wybrzeżach morskich, a także przy ujściach rzek, rosną lasy namorzynowe. Drzewa rosnące w tych lasach są przystosowane do słonej wody morskiej. Gleby w dolinach rzecznych z żyznych namułów to mady. Ich występowanie nie jest związane ze strefami klimatycznymi. Największy ich obszar znajduje się w dolinie dolnego Nilu.

3. Sahara
Sahara jest największym na Ziemi obszarem pustynnym i półpustynnym. Jest ona położona w północnej części kontynentu afrykańskiego i zajmuje około 9 mln km², czyli ponad 28razy więcej niż wynosi powierzchnia Polski i prawie tyle samo co Europa.

4. Wody powierzchniowe i podziemne

Około 50%powierzchni Afryki należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego, 18%- do zlewiska Oceanu Indyjskiego. Ponad 30% powierzchni kontynentu stanowią obszary bezodpływowe (są to głównie pustynie o rowy tektoniczne). Ukształtowanie powierzchni Afryki (rozległe kotliny) sprzyjało powstawaniu dużych systemów rzecznych i rozległych obszarach bezodpływowych, bez stałej sieci rzecznej (Sahara, Kalahari, część Afryki Wschodniej).