Charakterystyka Grażyny tytułowej bohaterki poematu Mickiewicza

Grażyna to tytułowa bohaterka powieści poetyckiej Adama Mickiewicza. Była ona żoną księcia litewskiego Litawora - pana nowogrodzkiego. Jej imię oznaczało „piękną księżnę”. Ta córka możnego dziedzica przekroczyła już wiek średni.

Jako młoda dziewczyna była uznawana za pierwszą piękność kraju nad Niemnem. Teraz, chociaż już nie najmłodsza, zachowała świeżość swej urody. Stała się jedynie poważniejsza, jak to księżnej przystało. Wyróżniała się wśród tłumu dworzan wzrostem. Była na tyle wysoka, że prawie dorównywała we wzroście samemu księciu Litaworowi. Mickiewicz parę książęcą przyrównywał do dorodnych topoli: „Książęca para, kiedy ją okoli służebne grono, jak w poziomym lesie sąsiednia para dorodnych topoli, nad wszystkich głowę wystrzeloną niesie”.

Grażyna nie lubiła zajmować się niewieścimi pracami, wolała ćwiczyć się w strzelaniu z łuku i władaniu mieczem: „igłę, wrzeciono, niewieście zabawy gardząc, twardego imała oręża”.

Bardzo lubiła polować, świetnie jeździła konno. Podczas tych męskich rozrywek ubierała też strój przeznaczony dla mężczyzn. Często nawet poddani oddawali jej hołd jak księciu, bo nie wiedzieli, że to nie ich władca, ale jego żona. Tak bardzo postawą była podobna do męża.

Grażyna to kobieta niezwykle mądra. Niejednokrotnie razem z mężem radziła nad sprawami państwa. Litawor cenił jej uwagi, mówił żonie o wszystkich swych zamiarach. Praktycznie wraz z księciem rządziła państwem. Nie chwaliła się wszystkim, jaki to ma wpływ na decyzje męża. Wolała stać za mężem, aby nie ujmować nic z jego dostojeństwa i powagi. Wiedziała, że mężczyźnie nie wolno przyznać, że szuka pomocy u kobiety. Tylko w jednej sprawie Litawor nie rozmawiał z Grażyną. Nie powiedział jej, że zamierza przy pomocy Krzyżaków napaść na Lidę – ziemie rodzinne księżnej. Gdy dowiedziała się o tym od Rymwida, najpierw uznała to za zbyt szalony pomysł, od którego Litawor na pewno odstąpi. Później jednak przestraszyła się, że to już postanowione, a ona nie zdoła odwieść męża od tego: „Nie chcę, ażeby po Litwie gadano, że brat na bratnie następował zdrowie, wziął gardło lub dał za Grażyny wiano”. Błagała męża, aby nie plamił rąk krwią braci. Chociaż bardzo kochała Litawora, przeciwstawiła się jego woli. Pragnąc ratować honor księcia, zmieniła jego decyzję.

Odważna i bohaterska, w przebraniu, stanęła do walki z wojskami krzyżackimi. Zabrała strój wojenny Litawora i uznana za księcia, poprowadziła Litwinów do walki. Nie wahała się poświęcić swojego życia po to tylko, by nikt nie mógł nazwać Litawora zdrajcą, który razem z Krzyżakami spiskuje przeciw własnemu narodowi. Grażyna była patriotką, dla niej ważniejsza była obrona ojczyzny, niż posłuszeństwo wobec męża. Tak bardzo go kochała, że nie mogła pozwolić, by jego imię zostało splamione zdradą.

Grażyna nie potrafiła walczyć z mieczem w ręku, ale odważnie wystąpiła przeciw szeregom wroga. Została podczas bitwy śmiertelnie zraniona. Umarła już na zamku, gdzie zawiedli ją pogrążeni w smutku poddani. Zanim umarła, prosiła Litawora o przebaczenie, że sama zmieniła jego plany: „Przebacz, mężu mój, pierwsza i ostatnia zdrada!”.

Najlepiej o jej charakterze powiedział Litawor, żegnając ją na żałobnym stosie: „Niewiasta, choć ją męska zbroja kryje, niewiasta z wdzięków, a bohater z ducha; Ja się zemściłem, lecz ona nie żyje!”.