"Człowiek z marmuru" Andrzej Wajda.

Człowiek z marmuru

fot: Renata Pajchel


W 1962 r. Andrzej Wajda zaczął szukać tematu do filmu, który będzie zwrócony do widowni z tamtych czasów.
Zaczął rozmowy z różnymi ludźmi aż trafił na Jerzego Bossaka, który przypadkowo trafił na anegdotę w jakiejś gazecie:” Do urzędu zatrudnienia przyszedł murarz, ale odesłano go z niczym, bo Nowa Huta potrzebowała już tylko ludzi do odlewni stali. Jedna z urzędniczek przypominała sobie jednak twarz tego człowieka. Tak, to był przecież znany przodownik murarski, gwiazda ubiegłego sezonu politycznego.” Andrzej Wajda scenariusz filmu gotowy miał już w 1962 roku ale film nie przeszedł przez cenzurę. Dopiero po odejściu Gomułki Józef Tejchma „załatwił”, że film można było wyreżyserować i co najważniejsze trafił na ekrany. Wajda nie spodziewał się, że jego film może reprezentować Polskę na jakimkolwiek festiwalu a okazało się, że jednak może. Do rąk dyrektora festiwalu w Cannes trafił on dzięki dystrybutorowi filmów Wajdy Tony`emu Moliere`nowi a na samym festiwalu został pokazany jako film-niespodzianka.


Jest rok 1952.
Ekipa robotników zdejmuje ogromny portret Mateusza Birkuta, który wisiał na głównym placu Nowej Huty.
Rok 1976.
Agnieszka, studentka szkoły filmowej w stolicy, przekonuje redaktora jaka wartość ma jej praca o przodowniku pracy –Mateuszu Birkucie. Dostaje zgodę na jej realizacje. Przeglądy różne materiały archiwalne, które ukazują budowę Nowej Huty i jej pracowników. Pracowników trakcie przeglądu trafia na Mateusza Birkuta- mistrza w układaniu cegieł. Jerzy Burski wystawił zwykłą inscenizację dokumentalną pt. „ Oni budują nasze szczęście”, która była apologią Mateusza Burskiego. Po tym filmie dostaje on mieszkanie, zdobywa sławę a nawet ma własną rzeźbę w „Zachęcie”. Birkut zostaje instruktorem, jeździ po budowach wraz z kolegą Witkiem i niejakim Michalakiem, ucząc nowych technik murarskich. To właśnie Michalak opowiada Agnieszce, że ktoś podłożył Mateuszowi gorącą cegłę podczas bicia kolejnego rekordu i w ten sposób Mateusz stał się kaleką. Birkut zostaje działaczem związkowym. Przez Michalak Witek trafia do więzienia. Birkut desperacko szuka Witka. Przez to zostaje wyrzucony z pracy, zabierają mu wszystkie odznaczenia, zostaje wyrzucony z więzienia mimo tego, że jego żona jest w ciąży. Zdesperowany Mateusz rzuca cegłę w okno Urząd Bezpieczeństwa i zostaje aresztowany. Agnieszka całą rozmowę z Michalakiem potajemnie filmuje ale ten podstęp wydaje się i taśma z nagraniem zostaje zniszczona. Redaktor pozwala Agnieszce na kontynuacje pracy ale pod warunkiem, że przeprowadzi rozmowę z Witkiem, dziś ważnym budowniczym Huty Katowice. Wcześniej przegląda nieznane dokumenty z procesu politycznego o szpiegostwo Witka, który ukazuję niezłomną postawę Birkuta. W Hucie Witek opowiada Agnieszce dalsze Mateusza.
W 1956 roku po rehabilitacji Mateusz szuka żony, która po wyroku wyparła się męża i wyruszyła do Zakopanego. Agnieszka odnajduje Hankę Tomczyk i wstrząśnięta jej historią postanawia nie używać ukrytej kamery. W rodzinnej wsi Birkuta w 1957 roku były wybory na których Birkut głosuje bez skreśleń a za nim czyni to cała wieś. Gdy Agnieszka pokazuje to co zebrała redaktorowi, on odrzuca to pod pretekstem, że nie znalazła ona bohatera. Dziewczyna załamała się i wraca do rodzinnego miasta gdzie na duchu podtrzymuje ją ojciec. Gdy przełamała kryzys postanawia zacząć jeszcze raz. Po raz kolejny rozpoczyna poszukiwania ale tym razem odnajduje Maćka Tomczyk-syna Mateusza. Maciek informuje ją, że ojciec nie żyje i odmawia jej pomocy przy kręceniu dalszych scen. W ostatniej scenie filmu Maciek i Agnieszka idą razem korytarzem warszawskiej telewizji;).
Obsada: Jerzy Radziwiłowicz (Mateusz Birkut), Krystyna Janda (Agnieszka), Tadeusz Łomnicki i Jacek Łomnicki (reżyser Burski), Michał Tarkowski (Witek), Piotr Cieślak (Michalak), Wiesław Wójcik (sekretarz Jodła), Krystyna Zachwatowicz (Hanka Tomczyk), Magda Teresa Wójcik (montażystka), Bogusław Sobczuk (redaktor tv), Leonard Zajączkowski (operator), Jacek Domański(dźwiękowiec), Irena Laskowska (pracownica muzeum), Zdzisław Kozień (ojciec Agnieszki), Wiesław Drzewicz (właściciel „Ostoi”), Kazimierz Kaczor (pułkownik UB), Ewa Ziętek (sekretarka), Grzegorz Skurski(kierowca).