Najważniejsi przedstawiciele Edntomostraca-członowców

Podgromada ;CZŁONOWCE (PODRACZKI)-ENTOMOSTRACA
Członowce są to skorupiaki ,mające zmienną liczbę segmentów tułowia i odwłoka. Odnóża są najczęściej dwugałązkowe ,mało zmienione. Na odwłoku nie występują .Podraczki nie osiągają zwykle dużych rozmiarów . Aparat krążenia jest słabo rozwinięty W rozwoju występuje nauplius który stopniowo (kilka stadiów larwalnych) przekształca się w postać dorosłą.

Rząd WIDŁONOGI COPEPODA
Widłonogi żyja w morzach i wodach słodkich ,w tym także podziemnych .Są wolno żyjące ,planktonowe ,przydenne .Występują ponadto w wilgotnym mchu. Wiele widłonogów jest pasożytami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Zewnętrzne atakują prawie wszystkie zwierzęta wodne, od gąbek po wieloryby. Przedstawiciele gatunków wolno żyjących występują w ogromnych ilościach i są głownym pożywieniem wielu zwierząt wodnych. Np. calanus finmarchicus -glacialis (arktyczny) występuje w wodach arktycznych w takich ilościach, że nadaje powierzchniowej warstwie morza niebieskawe zabarwienie (od zabarwienia materiałów zapasowych zgromadzonych w ciele). Wiele widłonogów słodkowodnych zakopuje się w mule ,wchodzi w stan anabiozy i może przetrwać niekorzystne warunki (zimę, wyschniecie zbiornika)Niektóre gatunki świecą ,mają gruczoły produkujące substancję świecące zlokalizowane pod hipodermą, w rożnych okolicach ciała , których wydzielina rozproszona świeci. Są to skorupiaki przeważnie drobne od0,5 do 10 mm długie. Ciało zbudowane ze stałej liczby 16 segmentów (5 głowowych ,6 tułowiowych 5 odwłokowych).Głównym narządem ruchu u form wolno żyjących są czułki I ,mają różne rozmiary , przeważnie są długie i szeroko rozstawione , są jednogałęziowe. U form pelagicznych tworzą narząd utrzymujący ciało w wodzie na wybranej głębokości. Jeden z czułków u samców niektórych gatunków widłonogów ,służy do przytrzymywania samicy podczas kopulacji. Narządy oddechowe nie występują .Układ krwionośny składa się z serca i krótkiej aorty ,występuje tylko u nielicznych gatunków. Niektóre pasożyty maja układ krwionośny zamknięty ,bez serca. U larw jako narządy wydalnicze służą gruczoły czułkowe ,u postaci dojrzałych szczękowe. Gonady u wolno żyjących widłonogów są parzyste . Gonopory wystepują w pierwszym segmencie odwłoka .Końcowe odcinki jajowodów maja 2 uchyłki gruczołowe wydzielające sluz łączący ze składaniem jaja w pakiety. Pakiety przyklejone do otworów płciowych ,noszone są przez samice aż do wylegnięcia larw.Widłonogi są zazwyczaj rozdzielnopłciowe ,kilka gatunków pasożytniczych jest obojnacza. Dymorfizm płciowy jest wyraźny ,samce są mniejsze. Ciało widłonogów zawiera żółte kropelki zapasowego tłuszczu , W morzach mogą stanowić 9/10 planktonu .Są też głównych składnikiem pokarmu dla śledzi i narybku wątłuszowatych (gadidae). Również gatunki słodkowodne odgrywają pewną rolę jako pokarm dla ryb.
TEMORA (TEMORA LONGICORNIS)jest typowym przedstawicielem swobodnie żyjących widłonogów. Dorasta do 1,5 mm długości .Głowę i tułów ma wyraźnie szersze od odwłoka barwy niebieskawej . Ma czułki złożone z 24 członów ,dłuższe od połowy ciała .Prawy służy samcom do przytrzymywania samicy w czasie kopulacji .Koniec odwłoka z długimi widełkami ogonowymi.
Z pośród 3300 znanych gatunków widłonogów 1500 to pasożyty z czego większość żyje morzach .Gatunki słodkowodne osiedlają się na skórze ,skrzelach ,nozdrzach w jamie gębowej ryb .Formy morskie pasożytują na rybach, ssakach ,jamochłonach ,mięczakach ,skorupiakach ,szkarłupniach i osłonicach ,wnikając niejednokrotnie w głąb ciała żywiciela. W wielu przypadkach dochodzi wręcz do zespolenia tkanek żywiciela i pasożyta .
Ergasillus jest szeroko rozpowszechnionym rodzajem pasożytów ryb morskich i słodkowodnych (lin ,szczupak i inne. Maksymalna obserwowana liczba osobników na skrzelach jeden ryby wynosiła 3000,co spowodowało śmierć ryby .Liczniejsze populacje pasożytów obserwuje się zwykle u starszych ryb ,u niektórych nagromadzają się one z wiekiem. Uszkadzają skrzela .Larwy prowadzą swobodny tryb życia .Dojrzewaja w okresie od 2-2,5 miesiąca ,po czym kopulują .Zapłodnione samice wykazują silna reotaksję, dzięki czemu dostają się pod pokrywy skrzelowe i na skrzela ryb.

WĄSONOGI; CIRRIPEDIA
Wąsonogi są skorupiakami wyłącznie morskimi, jedyna grupą która obejmuje stawonogi osiadłe. Zamieszkują przeważnie płytkie, przybrzeżne wody , osiadające na stałych obiektach podwodnych ,skałach,koralowcach, muszlach mieczaków pancerzach skorupiaków , na portowych urządzeniach, czy zanurzonych częściach statków. Wiele z nich odbywa wędrówki , przyczepione do ciała żółwi morskich czy rekinów
Przeciętna długośc postaci dojrzalych wynosi 3- 4 cm , wyjątkowo 80 cm (u osiadłych).ciało jest silnie zmodyfikowane w zależności od trybu życia ,szczególnie formy osiadłe i pasożyty odbiegaja budową od typowych skorupiaków . Wąsonogi osiadłe przyczepione są do podłoża za pomoca stylika ( trzonka), albo nie maja stylika i osadzone są szeroko głowową częścią ciała.
Glowa powstaje w rozwoju zarodkowym, tak jak u innych skorupiaków .Postacie dojrzałe są ślepe ale może wystepować szczątkowe oko naupliusowe, głęboko osadzone w ścianie głowy. Czułki I u osiadłych postaci dojrzałych są szczątkowe u workowców wykształcone są w szczypce , u wiercących i pasożytów nie występują. Czułki II występuja tylko u larw. Żuwaczki i szczęki są w różnym stopniu uwstecznione, u pasożytów są zmodyfikowane w narządy kłujące, albo są calkowiecie zredukowane. Tułów jest nie segmentowany, zaopatrzony u form osiadłych i workowców w 4-6 par odnóży. U gatunków osiadłych gałęzie odnóży są długie wieloczłonowe,zaopatrzone w szczeci i wyglądaja jak wąsy.
Układ pokarmowy gatunków osiadłych ma kształt podkowy, pasożytów zewnętrznych jest różnie uproszczony, workowców porozgałęziany a u pasożytów wewnętrznych nie występuje.Skrzela nie występuja. Wąsonogi osiadłe oddychaja cała powierzchnia ciała, głownie wewnętrzną powierzchnią płaszcza i zewnętrzną odnóży tułowia. Układ krwionośny nie wystepuje jego funkcje pełni miksocel,serce zastępuje duża zatoka miksocelu, rozwinięta pomiędzy przełykiem a mięśniem zwierającym płytki, zmieniająca światło przy pracy mieśnia. Jako narządy wydalnicze funkcjonują gruczoły szczękowe. Jajniki u gatunków osiadłych mających stoliki zlokalizowane są w glowie i przedłużaja się do stylika. Parzyste jajowody uchodzą u podstaw pierwszej pary nóg tułowiowych. Jadra występują w tułowiu u niektórych form są wytłużone i wchodza do glowy, nasieniowody, polączone są w częściach końcowych w przewód wytryskowy przechodzący przez prącie. U gatunków osiadłych pracia są szczególnie długie i mogą sięgać do partnera dosc odległego.
Wąsonogi osiadłe są wiercące , pasożytnicze oraz rozdzielnopłciowe. U pasożytów wystepuje krańcowy dymorfizm płciowy, samice ,mogą być setki razy mniejsze od samic, mają silniejsze zredukowane narządy wewnętrzne i nie są zdolne do samodzielnego życia, a w związku z tym zwane są dopełniającymi( komplementarnymi.). żyja przyczepione do ciała (wiercące lub w ciele samicy rozłogowe. U niektórych gatunków liczne samce są przyczepione do ciała samicy- nogami komplementarnymi . Zapłodnienie u form hermafrodytycznych zawsze zachodzi krzyzowo. Niektórzy parazytolodzy podają że rozłogowe mogą się rozmnażać bezpłciowo przez podział lub pączkowanie, co byłoby osobliwością w obrębie stawonogów.


SKRZELONOGI Branchiopoda
Skrzelonogi są skorupiakami drobnymi, szeroko rozprzestrzenionymi w wodach słodkich, niewiele jest form morskich tylko jeden gatunek występuje w lądowych wodach słodkich kilka gatunków w wodach słonych wśród lądowych żyja w rzekach potokach ,jeziorach, kałużach , stałych i przemijających a także w wodach bagien. Większość wystepuje masowo w bardzo liczebnych populacjach i maja duże znaczenie jako pokarm ryb. Nieliczne skrzelonogi są pasożytami zewnętrznymi stułbi. Znanych jest ok. 800 gatunków. Do gromady należa gatunki uważane, podobnie jak podkowiastoglowe, za skorupiaki prymitywne. Budowe maja róznorodną ich cechą wspolna jest prymitywna organizacja odnóży tłowiowych,które funkcjonalnie nawiązuja do odnóży pierścienic, służą do pływania, oddychania, naganiania lub filtrowania pokarmu. Odnóża są spłaszczone na kształt liści. Obie gałęzie wewnętrzna i zewnętrzna maja na brzegach szczeci. Epipodit jest także spłaszczony ma wygląd płytki służy jako oskrzele (u form bardzo drobnych może nie występować). Endit jest rozdzielony na szereg płatów, podobnie jak gałęzie zaopatrzonych w szczecin. U części gatunków odnóża tułowiowe są bardzo zmienione, zwłaszcza jeśli służą do naganiania pokarmu, ale zawsze są liściaste. Granice pomiedzy poszczególnymi członami są słabo zaznaczone, brak w odnóżach właściwych stawów odnóża usztywnia ciśnienie hemolimfy. Odnóża służą do pływania wykonując rytmiczne ruchy, służą także do odświeżenia wody dookoła ciała i naganiania pokarmu. Drobne cząstki pokarmowe( detrytus, plankton) są przesuwane z prądami wody wywoływanymi przez odnóża wychwytywane przez szczecinki i kierowane do otworu gębowego. Liczba segmentow budujących ciało jest bardzo różna, wynosi od kilkunastu do 50 cm.. ciało jest podzielone na głowę,tułów i odwłok, nie wystepuje glowotułów. Na głowie u większości form występują oko naupliusowe i oczy złożone. Oczy złożone są osadzone na słupkach lub bezpośrednio na głowie parzyście albo są złączone w jedno oko. Ponadto, glowa zaopatrzona jest w czułki I pary słabo rozwinięte, czułki drugie rozwinięte silnie i dwugałęziowe. Żuwaczki silnie rozwinięte, szczęki słabo wykształcone lub całkowicie zredukowane. Karapaks jest bardzo różnie wykształcony, przykrywa tylko tułów albo tułów i odwłok, a u części form nie występuje,tułów i odwłok wyrażnie segmentowane. Tułów zbudowany jest z różnej liczby segmentów ,na tylnych segmentach odnóża nie występują. Granica pomiędzy tułowiem i odwłokiem jest nie wyraźna. Odwłok u większości gatunków jest pozbawiony odnóży. System nerwowy u wielu skrzelonogów wykazuje podobieństwo do typu drabinkowego, ale u wioślarek w związku ze skróceniem ciała występuje połączenie zwojów brzusznych.Serce u większości form jest długie a u wioślarek skrócone. Narządami wydalniczymi są gruczoły szczękowe. Rozwój poza zarodkowy zachodzi wprost, albo z jaj wylęgają się poprawki, rzadziej pływiki

RZAD (PODRZĄD )WIOŚLARKI-CLADOCERA
Wioślarki maja rozmiary rzędu milimetrów lub ich części. Stanowią najważniejszy ilościowo składnik słodkowodnego planktonu.Pływają ruchami „skaczącymi” ,za pomocą uderzeń II pary czułków w związku z czym maja popularna nazwę „pchły wodne”. Zdecydowanie unikają wód płynących .Wioślarki wykazuja dwa interesujące zjawiska biologiczne HETEROGONIE- (cykl życiowy zwierząt, w którym naprzemiennie występują pokolenia rozmnażające się płciowo i partenogenetycznie(bez udziału plemnika), bądź rozdzielnopłciowo i obojnaczo)przy czym zimują zapłodnione jaja oraz CYKLOMORFOZE(polega ona na dostosowaniu kształtu i rozmiarów ciała do różnej gęstości środowiska)W zależności od tem. wody w różnych porach roku. Wioślarki stanowią ważny ilościowo i wartościowo pokarm dla ryb słodkowodnych. W postaci suszu wioślarki stanowią przedmiot eksportu. Suszu uzywa się na karmę dla ryb akwariowych. Akwariowych
ZSRR opracowano metody przemysłowej hodowli wioślarek na świerzy pokarm dla narybku w gospodarstwach rybnych. Istnieją też doskonalone stale metody hodowli rozwielitek do celów laboratoryjnych (testowanie zanieczyszczeń wód powierzchniowych)


Literatura;
Czesław Jura „Bezkręgowce” Podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy.
Aleksander Rajski „Zoologia” tom II.