Recenzja książki pt. „Prawiek i inne czasy” Olgi Tokarczuk

W piątek wieczorem przeczytałam książkę Olgi Tokarczuk pt. „Prawiek i inne czasy”. Dlaczego Prawiek? Cóż to za przestrzeń? Otóż pisarka zobrazowała centrum wszechświata.
Powieść ukazuje poszczególne procesy życiowe społeczności wsi koło Kielc – Prawieku. Kraina ta ma cztery strony, a jej granic strzegą Archanioły: Rafał, Gabriel, Michał i Uriel. Wieś oblewają dwie rzeki: Czarna (symbolizująca tajemnicę, ciemność) i Białka (wesoła, jasna, płytka). Autorka bardzo silnie osadza te rzeki w kontekście mitologicznym.
Co mnie urzekło w Prawieku? Mityczny, nie zaś autentyczny obraz świata.
Powieść zbudowana jest z 83 fragmentów, każdy z nich zaczyna się od słowa czas. Główni bohaterowie to Genowefa i Michał Niebiescy. Historie mieszkańców wsi, ukazują wiele prawd ludzkiego zachowania – nie zawsze godnego naśladowania. Czytelnik, śledząc losy mieszkańców Prawieku, zaczyna doświadczać zjawiska empatii. Analizuje ich losy – czasami nawet utożsamia się z nimi. Obraz rodzącej bohaterki – Kłoski – jest bardzo dynamiczny, żywy a zarazem rzeczywisty. Jesteśmy świadkami tego porodu. Stajemy się częścią społeczności Prawieku.
Na pochwałę zasługuje narracja, która jest żywa i łatwa w odbiorze. Warto zwrócić uwagę na styl wypowiedzi – prosty, a jednocześnie poddany zabiegowi psychologizacji.
Tytuł według mnie jest bardzo trafny, odsyła do historii, choć jest to powieść mityczna. Niemniej jednak są obecne w utworze wydarzenia historyczne, np. stalinizm. Ponadto szczególnie interesująca jest sama fabuła, która jest silnie przesycona pierwiastkami filozoficznymi, stąd na początku mojej recenzji umieściłam cytat Henryka Elzenberga, dotyczący filozofii.
Należy również dodać, iż Olga Tokarczuk wykorzystuje w swej powieści wiele symboli – rzekę Czarną, rzekę Białkę, młyn, rtęć, biżuterię, kamień księżycowy. Dla przykładu rtęć symbolizuje zmienność, a kamień księżycowy niepowtarzalność.
Zaintrygował mnie też motyw czasu w utworze. „Czas jest związany z myśleniem i świadomością. Pewnie jest bardziej wewnątrz nas niż na zewnątrz (...)” (Olga Tokarczuk).
W utworze znajdujemy również liczne odwołania do Boga i chrześcijaństwa – pojawiają się w słynnym motywie Gry. Przypomina ona swoją konstrukcją konstrukcję Prawieku. Kolejne światy, które się pojawiają w grze, są próbą reinterpretacji motywów biblijnych. „Gracz widzi swoją drogę jak pęknięcia na lodzie- linie, które w zawrotnym tempie rozdwajają się, kręcą i zmieniają kierunek (...) Gra jest mapą ucieczki. Zaczyna się w centrum labiryntu (...)”
Pisarka nakreśliła obraz Boga jako ofiarę grzechu pierworodnego, Stwórca cierpi
z powodu odejścia człowieka. W utworze została przywołana historia o Hiobie, po to, by uzmysłowić czytelnikowi, iż to Bóg ponosi klęskę w swoich uczuciach.
Warto zwrócić uwagę na rolę przedmiotów w utworze – dla Tokarczuk przedmiot staje się okazją do uogólnień o charakterze ponadczasowym. To powieść jedyna w swoim rodzaju. Kiedy ją czytamy, wyobrażamy sobie to specyficzne centrum wszechświata, jakim jest Prawiek.
Jest to książka pozwalająca poznać istotę świata, którą jest podróż. Utwór zafascynował mnie ze względu na elementy psychologiczne, psychoanalityczne.
Szczególny wymiar ma w powieści ludzka egzystencja. Idealnie harmonizuje ona z naturą.
Pisarka nie próbuje stworzyć jednolitej wizji kosmogenicznej.
Na uwagę zasługuje fakt, iż Olga Tokarczuk otrzymała za „Prawiek i inne czasy” Nagrodę Fundacji im. Kościelskich oraz Nike’97.
Historie poszczególnych bohaterów w „Prawieku...” przenikają się wzajemnie,
a czasy poszczególnych osób spotykają się ze sobą – jest to dosyć ciekawe zjawisko w prozie Olgi Tokarczuk.
Tę książkę polecam wszystkim tym, którzy cenią sobie ambitną, psychologiczną prozę. Gdybym miała ocenić tę powieść, bez wahania postawiłabym szóstkę.