Prawo rzeczowe

W znaczeniu przedmiotowym oznacza zespół przepisów prawa cywilnego, które normują powstanie, treść, zmianę i ustanie prawa własności oraz innych form korzystania z rzeczy, czyli praw rzeczowych w znaczeniu podmiotowym.
W znaczeniu podmiotowym prawem rzeczowym jest takie prawo, które łącznie odpowiada dwu cechom:
• dotyczy rzeczy
• jest prawem bezwzględnym
Brak choćby jednej z tych cech powoduje, że dane prawo nie należy do kategorii praw rzeczowych
Prawo rzeczowe reguluje stosunki własnościowe.

RZECZY JAKO PRZEDMIOT PRAW RZECZOWYCH
Przedmiotem praw rzeczowych są rzeczy. Przedmiotem praw rzeczowych /użytkowania/ mogą być prawa. Do użytkowania praw stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu rzeczy
Rzeczami są tylko przedmioty materialne. W rozumieniu naszego prawa rzeczami są takie dobra, które odpowiadają łącznie następującym wymaganiom:
• są materialnymi częściami przyrody
• mają charakter samoistny tzn. są na tyle wyodrębnione, że w obrocie mogą być w obrocie traktowane jako dobra samoistne

Rzeczami nie są:
utwory literackie czy naukowe
złoża minerałów /kopaliny/
woda płynąca, woda w morzu, powietrze
zwierzęta
Rzeczami są pieniądze: zarówno banknoty jak i bilon. Są to jednak rzeczy, których wartość nie wynika z właściwości fizycznych, lecz z określonych gwarancji jakie im zapewnia państwo.
Rzeczami są tylko poszczególne przedmioty.
Przedmiotem praw rzeczowych może być tylko rzecz już istniejąca i zindywidualizowana. Dlatego też nie można być właścicielem rzeczy przyszłej ani też np. właścicielem 100 kg zboża znajdującego się w większej masie. Rzeczami są tylko poszczególne przedmioty, nie stanowią rzeczy tzw. zbiór praw lub ogół praw

Rzeczy w prawie rzeczowym dzielą się na:
• nieruchomości /rzeczy nieruchome/
• ruchomości /rzeczy ruchome/
Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności /grunty/, jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.
Rodzaje nieruchomości:
• nieruchomości gruntowe /grunty/ - części powierzchni ziemskiej
• nieruchomości budynkowe /budynki/
• nieruchomości lokalowe /lokale/ - części budynków

Grunty zawsze stanowią rzeczy nieruchome, a budynki i ich części tylko wtedy, gdy stanowi tak ustawa. Jeżeli taki wyjątek nie jest przewidziany ustawą budynek stanowi część /składową/ nieruchomości gruntowej.
Z nieruchomością gruntową mamy do czynienia, gdy spełnione są dwie przesłanki:
• część powierzchni ziemskiej stanowi wyodrębnioną całość, tzn. oznaczona jest granicami
• jest odrębnym przedmiotem własności
Według obowiązującego prawa odrębne nieruchomości mogą stanowić:
• budynki wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie należącym do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika /stanowią one własność użytkownika wieczystego/
• budynki wzniesione na gruncie użytkowanym przez rolnicza spółdzielnię produkcyjną należącym do jej członka lub do Skarbu Państwa /mogą one stanowić własność spółdzielni/
• budynki jakie zatrzymali rolnicy, którzy na podstawie przepisów obowiązujących od dnia 1 stycznia 1983 roku przekazali państwu - w zamian za rentę - swoje nieruchomości rolne
• lokale wyodrębnione jako samodzielne przedmioty własności

Rzeczami ruchomymi są te rzeczy, które nie są nieruchomościami
Niektóre prawa rzeczowe mogą dotyczyć tylko nieruchomości /użytkowanie wieczyste, służebności, hipoteka, spółdzielcze prawo do lokalu/, niektóre tylko do rzeczy ruchomych /zastaw/. Są też takie które dotyczą obydwu kategorii rzeczy /własność, użytkowanie/

II
Rzeczy dzielimy na:
• oznaczone co do tożsamości /wykazują cechy indywidualne/
• oznaczone co do gatunku /odpowiadają tylko pewnym cechom rodzajowym

PODZIAŁ PRAW RZECZOWYCH
I.
• prawa bezterminowe /wieczyste/ to takie, których czas trwania z góry tj. w tytule nie jest określony /np. własność nieruchomości/
• prawa terminowe /czasowe/ to takie, których czas trwania z góry jest określony /np. użytkowanie wieczyste
Niektóre prawa rzeczowe mogą powstać jako prawa rzeczowe terminowe bądź bezterminowe /np. służebność/

VI.
• prawa podzielne - mogą należeć do kilku osób w ten sposób, że każdej z nich przysługuje część ułamkowa prawa, którą może sam rozporządzać /prawo własności, użytkowanie, użytkowanie wieczyste/
• prawa niepodzielne - jeżeli nawet mogą należeć do kilku osób, to jednak bez wyodrębnienia samodzielnych uprawnień /hipoteka, służebność, spółdzielcze prawo do lokalu/

V.
• prawa odpłatne - ustanowione są za wynagrodzeniem /użytkowanie wieczyste, spółdzielcze prawo do lokalu/
• prawa nieodpłatne - ustanowione są bez wynagrodzenia

III.
• prawa samodzielne /samoistne/
• prawa niesamodzielne /niesamoistne , akcesoryjne/ uzależnione są od innego prawa i nie mogą powstać ani istnieć bez niego . Wśród praw rzeczowych takimi prawami są: hipoteka, zastaw. Są one akcesoryjne względem wierzytelności, którą zabezpieczają


IV.
• prawa zbywalne - można przenieść na inną osobę
• prawa niezbywalne ze względu na to, że ich celem jest zaspokojenie potrzeb określonej osoby, są niezbywalne np. służebność osobista, użytkowanie

II.
• prawa niezwiązane /wolne/ - mają byt niezależny
• prawa związane - mogą przysługiwać tylko podmiotowi innego prawa /głównego/, pozostają one z tym drugim prawem w ścisłym związku w tym znaczeniu, że mogą one być przedmiotem obrotu tylko razem z tym drugim prawem. Przykłady: prawem związanym z własnością nieruchomości jest służebność gruntowa, a prawem związanym z użytkowaniem wieczystym jest własność budynku wzniesionego przez użytkownika wieczystego na gruncie oddanym mu w wieczyste użytkowanie.

GRANICE prawa własności
Prawu naszemu znane są trzy wyznaczniki granic treści prawa własności:
• przepisy ustaw /granice własności wyznaczają nie poszczególne przepisy, lecz całokształt obowiązującego ustawodawstwa, mogą to być przepisy prawa cywilnego jak i przepisy innych działów prawa np. prawa administracyjnego/
• zasady współżycia społecznego
• społeczno-gospodarcze przeznaczenie danej własności

STOSUNKI SĄSIEDZKIE
Z faktu sąsiedztwa nieruchomości wynika wzajemna między nimi zależności. Wśród przepisów sąsiedzkich zawartych w art. 144-154 k.c. można wyróżnić:
• przepisy ograniczające oddziaływania na nieruchomości sąsiednie
• przepisy określające sposób korzystania przez sąsiadów z przygranicznych pasów ziemi
• przepisy przewidujące możność ustanowienia pewnych służebności
• przepisy normujące problemy związane z granicami

Właściciel korzystający ze swej nieruchomości może /w szerszym lub węższym zakresie/ oddziaływać na grunt sąsiedni. Określa się to w doktrynie mianem immisje.
Immisje to działanie na gruncie własnym, którego skutki odczuwa grunt sąsiada.
Immisje dzielimy na bezpośrednie i pośrednie, pozytywne, negatywne, materialne i niematerialne.
Immisje bezpośrednie polegają na skierowaniu pewnych substancji na grunt sąsiedni za pomocą specjalnych urządzeń, np. na sztucznym skierowaniu nadmiaru wody opadowej /tym samym zbliżone są one do fizycznej ingerencji/. Immisje bezpośrednie podobnie jak i fizyczna ingerencja w cudzą własność są zakazane.
Immisje pośrednie - pośrednio oddziałują na grunt sąsiada np. wskutek wytwarzania hałasu
• immisje pośrednie materialne - polegają na przenikaniu na nieruchomość sąsiednią cząstek materii lub pewnych sił /np. pyły, hałasy/
• immisje pośrednie niematerialne - to takie, które oddziałują na psychikę właściciela tej nieruchomości, poczucie bezpieczeństwa czy estetyki /np. uczucie zagrożenia może wywołać nagromadzenie na sąsiednim gruncie materiałów łatwopalnych.
Immisje pośrednie są dozwolone, ponieważ nie powodują ingerencji w cudzą własność. Ze względu jednak na potrzeby gruntów sąsiednich ustawa częściowo je ogranicza.
„Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych”. Do immisji objętych tym przepisem można zaliczyć: wytwarzanie cieczy, pary, dymu, pyłu, gazów, ciepła, hałasu, spalin, zapachów, wstrząsów, hodowlę pszczół.

Mienie (majątek) – art. 44 k.c. – własność i inne prawa majątkowe, czyli wszystkie prawa podmiotowe majątkowe. Każdy podmiot ma w zasadzie tylko jeden majątek, który pozostaje jednolity, mimo stałych zmian jego elementów składowych, stanowi podstawę jego odpowiedzialności za długi – jeżeli podmiotem jest osoba fizyczna z chwil jego śmierci przechodzi na spadkobierców.


Stosunki graniczne
Właściciele nieruchomości gruntowych sąsiadujących ze sobą obowiązani są do współdziałania przy rozgraniczeniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych. Koszty rozgraniczenia oraz koszty urządzenia i utrzymania stałych znaków granicznych ponoszą oni po połowie (art. 152 k.c.). Domniemy¬wa się, że mury. płoty, miedze, rowy i inne podobne urządzenia, a także drze¬wa i krzewy na granicy służą do wspólnego użytku sąsiadów. Korzystaiący z wymienionych urządzeń powinni ponosić wspólnie koszty ich utrzymania fart. 154 k.c.).
Gdy granice gruntów stały się sporne, istnieje potrzeba ich rozgraniczenia. Przez rozgraniczenie rozumie się określenie położenia punktów i linii granicz¬nych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporzą¬dzenie odpowiednich dokumentów. Problematyka rozgraniczenia uregulowana jest w ustawie Prawo geodezyjne i kartograficzne oraz art. 153 k c.
Tryb rozgraniczenia składa się zazwvczaj z dwu stadiów: administracyjnego i sądowego. Postępowanie administracyjne wszczyna się na wniosek zaintereso¬wanego wlaściciela lub z urzędu (np przy scalaniu gruntów, także gdy brak wniosku strony, a interes społeczny uzasadnia przeprowadzenie rozgraniczenia) Właściwym rzeczowo w sprawach dokonywania rozgraniczenia nieruchomości jest wójt, burmistrz, prezydent miasta. Upoważniony geodeta dokonuje wszel¬kich niezbędnych do rozgraniczenia czynności oraz skłania strony do zawarcia ugody. Ugoda zawarta przed geodetą ma moc ugody sądowej i kończy postę¬powanie w sprawie, .leżeli zainteresowani wlaściciele nieruchomości nie zawarli ugody, a w postępowaniu zebrano pewne dowody co do przehiegu granicy (np. plany, 7naki graniczne) lub strony ułożyły /godne oświadczenia co do pr/ebiegu granicy - organ adininistracyjny wydaje decyzje' o rozgraniczeniu nieruchomości. W razie sporu co do przebiegu granicy, gdy nie dojdzie do zawarcia ugody bądź wydania decyzji, organ administracyjny umarza postępowanie i przekazuje sprawę z urzędu do rozpoznania przez sąd w trybie postępowania nieproce¬sowego.
Sąd dokonując rozgraniczenia kieruje się przede wszystkim stanem prawnym (ustala granice tak, jak one powinny przebiegać, zgodnie z właściwym tytułem prawnym, np. orzeczeniem sądu o zniesieniu współwłasności, umową o przenie¬sienie własności zawartą w formie aktu notarialnego). Wykazanie przez właściciela stanu prawnego, o nie zawsze jest możliwe, dlatego kolejnym kryterium, którym kieruje się sąd w sprawie o rozgraniczenie, jest ostatni spokojny stan posiadania, tj. posiadania z okresu, gdy między stronami nie było sporów. Jeżeli nie da się ustalić również takiego stanu, sąd wyznaczy granice z uwzględnieniem wszclkichi okoliczności. Kierując się tym, aby ze względu na interes sąsiadów przebieg granicy byi Właściwy (żeby nie dochodziło do sporów w przyszłości).
Do rozgraniczenia może dojść również z pominięciem stadium administra¬cyjnego. Sąd bowiem, przed którym toczy się sprawa o własność lub o wydanie nieruchomości lub jej części jest właściwy także do przeprowadzenia rozgra¬niczenia, jeżeli ustalenie przebiegu granic jest potrzebne do rozstrzygnięcia rozpatrywanej sprawy.


l. Sposoby nabycia i utraty własności
Sposoby nabycia i utraty własności mają nie tylko cywilnoprawny charakter. Obok sposobów cywilnoprawnych istnieją sposoby przewidziane w innych gałęziach prawa: w prawie konstytucyjnym i administracyjnym, np. nacjonaliza¬cja, wywłaszczenie, a także karnym, np. przepadek przedmiotów pochodzących z przestępstwa.
Także wewnątrz prawa cywilnego nabycie własności nie ma jednolitego charakteru, reguluje je bowiem, oprócz prawa rzeczowego, prawo spadkowe (nabycie własności w drodze dziedziczenia), prawo rodzinne (nabycie własności na podstawie majątkowej umowy małżeńskiej'). Do prawnorzeczowych sposobów nabycia i utraty własności zaliczamy miedzy innymi: przeniesienie własności, zasiedzenie, przemilczenie, zrzeczenie się własności. / reguły z nabyciem własności przez jedną osobę wiąże się utrata tej własności przez inną osobę.
2. Nabycie własności pierwotne i pochodne
Własność można nabyć w sposób pierwotny lub pochodny. W wypadku nabycia pierwotnego nabywca nie wywodzi swojego prawa od dotychczasowego wlaściciela, który )e traci, a nabywca uzyskuje to prawo niezależnie od niego. Nie ma więc poprzednika i następcy prawnego. W zasadzie więc przy nabyciu pierwotnym nabywca uzyskuje prawo własności bez dotych-czasowych obciążeń. Sposobami pierwotnego nabycia są między innymi, za¬siedzenie. przemilczenie, połączenie, zawłaszczenie.
W razie nabycia pochodnego prawo własności przechodzi z dotychczasowego właściciela na nowego. Występnie tu następstwo prawne, zbywca jest poprzednikiem prawnym, zaś nabywca następcą prawnym, a prawo pozostaje takie samo. Skutkiem pochodnego nabycia własności jest to, że na nabywcę przechodzi prawo w takich granicach, w jakich przysługiwało poprzednikowi, a więc ze wszystkimi obciążeniami. Nabyciem pochodnym jest uzyskanie własności na podstawie umowy.

l. Termin „przeniesienie własności"
„Przeniesienie własności" jest terminem techniczno-prawnym oznaczającym przejście własności na podstawie umowy. Osobę przenoszącą własność określa się Jako zbywcę, a osobę, na którą w drodze umowy własność przechodzi, jako nabywcę.
Podstawowy dla przeniesienia własności art. 155 k.c. w § l stanowi, że umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy przenosi własność. Oznacza to, że umowa zobowiązująca sama przez się przenosi własność. Wywołuje ona podwójny skutek: obligacyjny (zobowiązujący), bo powoduje powstanie stosunku zobowiązaniowego między stronami tej umowy (np. przy sprzedaży - patrz art. 353 k.c.) oraz rzeczowy (rozporządzający), gdyż przenosi własność i tym samym wywołuje skutek względem wszystkich (art. 155 § l k.c.).

2. Zasiedzenie
W drodze zasiedzenia można nabyć prawa rzeczowe, z którymi łączy się faktyczne władztwo nad rzeczą, a więc własność rzeczy ruchomych i nierucho¬mości, udział we współwłasności rzeczy, użytkowanie wieczyste oraz służebność gruntową.
Przesłanki nabycia prawa własności w drodze zasiedzenia są różne w za¬leżności od tego, czy dotyczy ono nieruchomości, czy ruchomości.
Do nabycia przez zasiedzenie własności nieruchomości muszą w myśl art. 172 k.c. zaistnieć dwie przesłanki: a. posiadanie samoistne oraz
h. upływ czasu dwudziestu lub trzydziestu lal, w zależności od uzyskania posiadania w dobrej lub złej wierze.
Natomiast zgodnie z art. 174 k.c. przesłanki nabycia w drodze zasiedzenia własności rzeczy ruchomej są trzy: a. posiadanie samoistne. b. upływ czasu trzech lat oraz c. dobra wiara przez cały okres trzech lal.
Jak z tego wynika, tylko posiadanie samoistne, Tzn. takie, które odpowiada treści prawa własności, bez prawa własności prowadzi do nabycia prawa własności. Zasiedzieć może tylko niewłaściciel rzeczy. Posiadanie to musi być nieprzerwane, wykonywane w sposób ciągły. Domniemywa się ciągłości po¬siadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nic przerywa posiadania (art. 340 k.c.), a posiadanie przywrócone uważa się za nieprzerwane (art. 345 k.c.).
Przyjmuje się, że posiadacz jest w dobrej wierze, gdy z przyczyn uspra¬wiedliwionych (bez niedbalstwa) nie wie o tym, że nie przysługuje mu prawo własności. Zgodnie z art. 7 k.c. domniemywa się istnienia dobrej wiary.
Do nabycia w drodze zasiedzenia własności rzeczy ruchomej konieczne jest istnienie dobrej wiary przez cały okres zasiedzenia. Natomiast przy nierucho¬mościach dobra wiara w chwili uzyskania posiadania skraca czas zasiedzenia do lat dwudziestu.
Skutkiem zasiedzenia jest nabycie przez posiadacza prawa własności. Nabywa je po upływie wymaganego terminu z mocy samego prawa. Posiadacz. który nabył własność przez zasiedzenie, może wnieść, aby sąd stwierdził to swoim orzeczeniem.
3. Przemilczenie
Przemilczenie następuje wyjątkowo, tylko w wypadkach wyraźnie wskaza¬nych w ustawie. Kodeks cywilny taki sposób nabycia własności przewiduje co do rzeczy znalezionych. Własność rzeczy nabywa bądź znalazca, bądź Skarb Państwa, jeśli właścieiel rzeczy nie zgłasza się po nią w wyznaczonym terminie (art. art. 187 i 189 k.c.).
Dekret o majątkach opuszczonych i poniemieckich przewidywał bardzo ważny gospodarczo wypadek przemilczenia. Własność nieruchomości opuszczonych w czasie wojny, których właścicielc nie zgłosili się do 1955 r., przeszła na Skarb Państwa.

l. Zrzeczenie się prawa własności
Możliwość zrzeczenia się prawa własności przez wlaściciela wynika z przy¬sługującego mu uprawnienia do rozporządzania rzec/ą. /.rzec się własności nieruchomości może każdy właścieiel z wyjątkiem Skarbu Państwa i gminy. Oświadczenie woli wlaściciela o zrzeczeniu się prawa własności powinno być złożone w formie aktu notarialnego pod rygorem nieważności (art. 73 ^ 2 k.c.) i dla swej skuteczności wymaga zgody kierownika rejonowego organu rządowej administracji ogólnej (art, l79 ^ l k.c.). Nierucho¬mość. które) właścieiel się zrzekł, staje się z mocy samego prawa własnością Skarbu Państwa (arl. 17^ i;, 2 k.c.). Państwowa lub samorządowa osoba prawna może zrzec się własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości odpowiednio na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego (art. 16 u. o gosp. nieruch.). Jest to pierwotny sposób nabycia prawa własności. Zrzeczenie się własności rzeczy ruchomej następuje przez porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się jej własności (art. 180 k.c.). Rzecz ruchoma, którą właściciel porzucił, staje się rzeczą niczyją.

3. Znalezienie
Przepisy o znalezieniu rzeczy (art. art. L83-l89 k.c.) dotyczą rzeczy zgubionych lub porzuconych bez zamiaru wyzbycia się własności oraz, zwierząt, które zabłąkały się lub uciekły.
Kto znalazł rzecz zgubioną, powinien niezwłocznie powiadomić o tym osobę uprawnioną do odbioru rzeczy. Jeżeli znalazca nie wie, kto jest uprawniony do odbioru rzeczy, albo nie zna miejsca zamieszkania osoby uprawnionej, powinien zawiadomić właściwy organ państwowy, który przeprowadzi poszukiwanie te) osoby. Znalazca, który uczynił zadość swoim obowiązkom, może żądać znaleźnego w wysokości jednej dziesiętnej wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swoje roszczenie osobie uprawnionej do odbioru najpóźniej w chwili wydania rzeczy.
Pieniądze, papiery wartościowe oraz rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną, które nie zostaną przez uprawnionego odebrane w ciągu roku od dnia wezwania go przez właściwy organ, a w razie niemożności wezwania w ciągu dwóch lal od ich znalezienia, stają się własnością Skarbu Państwa. Inne rzeczy stają się po upływie tych samych terminów własnością znalazcy. Ten sposób nabycia określa się pojęciem przemilczenia



WSPÓŁWŁASNOŚĆ
Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).
Współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną. Współwłasność łączną regulują przepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika. Do współwłasności w częściach ułamkowych stosuje się przepisy niniejszego działu.
Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe.
Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli.
Do rozporządzania rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu, potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli.
Każdy ze współwłaścicieli jest obowiązany do współdziałania w zarządzie rzeczą wspólną.
Do czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną potrzebna jest zgoda większości współwłaścicieli. W braku takiej zgody każdy ze współwłaścicieli może żądać upoważnienia sądowego do dokonania czynności.
Jeżeli większość współwłaścicieli postanawia dokonać czynności rażąco sprzecznej z zasadami prawidłowego zarządu rzeczą wspólną, każdy z pozostałych współwłaścicieli może żądać rozstrzygnięcia przez sąd.
Każdy ze współwłaścicieli może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy, jeżeli nie można uzyskać zgody większości współwłaścicieli w istotnych sprawach dotyczących zwykłego zarządu albo jeżeli większość współwłaścicieli narusza zasady prawidłowego zarządu lub krzywdzi mniejszość.
Większość współwłaścicieli oblicza się według wielkości udziałów.
Współwłaściciel sprawujący zarząd rzeczą wspólną może żądać od pozostałych współwłaścicieli wynagrodzenia odpowiadającego uzasadnionemu nakładowi jego pracy.
Każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli.
Pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.
Każdy ze współwłaścicieli nie sprawujących zarządu rzeczą wspólną może żądać w odpowiednich terminach rachunku z zarządu.
Każdy ze współwłaścicieli może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania wspólnego prawa.
Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż lat pięć. Jednakże w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze lat pięć; przedłużenie można ponowić.
Każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.
Jeżeli zniesienie współwłasności następuje na mocy orzeczenia sądu, wartość poszczególnych udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi.
Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego
Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych.
Jeżeli zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego przez podział między współwłaścicieli byłoby sprzeczne z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej, sąd przyzna to gospodarstwo temu współwłaścicielowi, na którego wyrażą zgodę wszyscy współwłaściciele.
W razie braku zgody wszystkich współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który je prowadzi lub stale w nim pracuje, chyba że interes społeczno-gospodarczy przemawia za wyborem innego współwłaściciela.
Jeżeli warunki przewidziane w paragrafie poprzedzającym spełnia kilku współwłaścicieli albo jeżeli nie spełnia ich żaden ze współwłaścicieli, sąd przyzna gospodarstwo rolne temu z nich, który daje najlepszą gwarancję jego należytego prowadzenia.
Na wniosek wszystkich współwłaścicieli sąd zarządzi sprzedaż gospodarstwa rolnego stosownie do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego
Sprzedaż gospodarstwa rolnego sąd zarządzi również w wypadku niewyrażenia zgody przez żadnego ze współwłaścicieli na przyznanie mu gospodarstwa.
Przepisy dwóch artykułów poprzedzających stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy gospodarstwo rolne może być podzielone, lecz liczba wydzielonych części jest mniejsza od liczby współwłaścicieli.
Wysokość przysługujących spłat z gospodarstwa rolnego ustala się stosownie do ich zgodnego porozumienia.
razie braku takiego porozumienia spłaty przysługujące współwłaścicielom mogą być obniżone. Przy określeniu stopnia ich obniżenia bierze się pod uwagę:
1) typ, wielkość i stan gospodarstwa rolnego będącego przedmiotem zniesienia współwłasności,
2) sytuację osobistą i majątkową współwłaściciela zobowiązanego do spłat i współwłaściciela uprawnionego do ich otrzymania.
Obniżenie spłat, stosownie do przepisu paragrafu poprzedzającego, nie wyklucza możliwości rozłożenia ich na raty lub odroczenia terminu ich zapłaty, stosownie do przepisu art. 212 § 3.
Przepisów § 2 i 3 nie stosuje się do spłat na rzecz małżonka w razie zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego, które stosownie do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego należy do wspólnego majątku małżonków.
Współwłaściciel, który w wyniku zniesienia współwłasności otrzymał gospodarstwo rolne, wchodzące zaś w skład tego gospodarstwa nieruchomości rolne zbył odpłatnie przed upływem pięciu lat od chwili zniesienia współwłasności, jest obowiązany pozostałym współwłaścicielom, którym przypadły spłaty niższe od należnych, wydać - proporcjonalnie do wielkości ich udziałów - korzyści uzyskane z obniżenia spłat, chyba że celem zbycia jest zapewnienie racjonalnego prowadzenia tego gospodarstwa.
Współwłaściciele, którzy nie otrzymali gospodarstwa rolnego lub jego części, lecz do chwili zniesienia współwłasności w tym gospodarstwie mieszkali, zachowują uprawnienia do dalszego zamieszkania, jednakże nie dłużej niż przez pięć lat, a gdy w chwili znoszenia współwłasności są małoletni - nie dłużej niż pięć lat od osiągnięcia pełnoletności. Ograniczenie terminem powyższym nie dotyczy współwłaścicieli trwale niezdolnych do pracy.
Do uprawnień wynikających z przepisów paragrafu poprzedzającego stosuje się odpowiednio przepisy o służebności mieszkania.
Roszczenie o zniesienie współwłasności nie ulega przedawnieniu.
Czynności prawne określające zarząd i sposób korzystania z rzeczy wspólnej albo wyłączające uprawnienie do zniesienia współwłasności odnoszą skutek także względem nabywcy udziału, jeżeli nabywca o nich wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć. To samo dotyczy wypadku, gdy sposób korzystania z rzeczy został ustalony w orzeczeniu sądowym.

OCHRONA WŁASNOŚCI
Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
Roszczenia właściciela przewidziane w artykule poprzedzającym nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą nieruchomości.
Samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.
Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.
Obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.
Samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Jednakże gdy nakłady zostały dokonane po chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, może on żądać zwrotu jedynie nakładów koniecznych.
Samoistny posiadacz w złej wierze może żądać jedynie zwrotu nakładów koniecznych, i to tylko o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem.
Samoistny posiadacz może, przywracając stan poprzedni, zabrać przedmioty, które połączył z rzeczą, chociażby stały się jej częściami składowymi.
Jednakże gdy połączenia dokonał samoistny posiadacz w złej wierze albo samoistny posiadacz w dobrej wierze po chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, właściciel może przyłączone przedmioty zatrzymać, zwracając samoistnemu posiadaczowi ich wartość i koszt robocizny albo sumę odpowiadającą zwiększeniu wartości rzeczy.
Przepisy określające prawa i obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się on o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, stosuje się także w wypadku, gdy samoistny posiadacz rzeczy będącej przedmiotem własności państwowej został wezwany przez właściwy organ państwowy do wydania rzeczy.
Roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. To samo dotyczy roszczeń samoistnego posiadacza przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz.
Przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, jak również przepisy dotyczące roszczeń samoistnego posiadacza o zwrot nakładów na rzecz, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego.
Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.
Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem.



UŻYTKOWANIE WIECZYSTE
Grunty stanowiące własność Skarbu Państwa położone w granicach administracyjnych miast oraz grunty Skarbu Państwa położone poza tymi granicami, lecz włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki, a także grunty stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste osobom fizycznym i osobom prawnym.
W wypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być także inne grunty Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków.
W granicach, określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tych samych granicach użytkownik wieczysty może swoim prawem rozporządzać.
Do oddania gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesienie własności nieruchomości.
Budynki i inne urządzenia wzniesione na gruncie Skarbu Państwa lub gruncie należącym do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika stanowią jego własność. To samo dotyczy budynków i innych urządzeń, które wieczysty użytkownik nabył zgodnie z właściwymi przepisami przy zawarciu umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste.
Przysługująca wieczystemu użytkownikowi własność budynków i urządzeń na użytkowanym gruncie jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym.
Oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste następuje na okres dziewięćdziesięciu dziewięciu lat. W wypadkach wyjątkowych, gdy cel gospodarczy użytkowania wieczystego nie wymaga oddania gruntu na dziewięćdziesiąt dziewięć lat, dopuszczalne jest oddanie gruntu na okres krótszy, co najmniej jednak na lat czterdzieści.
W ciągu ostatnich pięciu lat przed upływem zastrzeżonego w umowie terminu wieczysty użytkownik może żądać jego przedłużenia na dalszy okres od czterdziestu do dziewięćdziesięciu dziewięciu lat; jednakże wieczysty użytkownik może wcześniej wystąpić z takim żądaniem, jeżeli okres amortyzacji zamierzonych na użytkowanym gruncie nakładów jest znacznie dłuższy aniżeli czas, który pozostaje do upływu zastrzeżonego w umowie terminu. Odmowa przedłużenia jest dopuszczalna tylko ze względu na ważny interes społeczny.
Umowa o przedłużenie wieczystego użytkowania powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Do przeniesienia użytkowania wieczystego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności nieruchomości.
Wieczysty użytkownik uiszcza przez czas trwania swego prawa opłatą roczną.
Sposób korzystania z gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków przez wieczystego użytkownika powinien być określony w umowie.
Jeżeli oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste następuje w celu wzniesienia na gruncie budynków lub innych urządzeń, umowa powinna określać:
1) termin rozpoczęcia i zakończenia robót;
2) rodzaj budynków lub urządzeń oraz obowiązek ich utrzymywania w należytym stanie;
3) warunki i termin odbudowy w razie zniszczenia albo rozbiórki budynków lub urządzeń w czasie trwania użytkowania wieczystego;
4) wynagrodzenie należne wieczystemu użytkownikowi za budynki lub urządzenia istniejące na gruncie w dniu wygaśnięcia użytkowania wieczystego.
Umowa o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste może ulec rozwiązaniu przed upływem określonego w niej terminu, jeżeli wieczysty użytkownik korzysta z gruntu w sposób oczywiście sprzeczny z jego przeznaczeniem określonym w umowie, w szczególności jeżeli wbrew umowie użytkownik nie wzniósł określonych w niej budynków lub urządzeń.
Wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego wygasają ustanowione na nim obciążenia.
Roszczenie przeciwko wieczystemu użytkownikowi o naprawienie szkód wynikłych z niewłaściwego korzystania z gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków, jak również roszczenie wieczystego użytkownika o wynagrodzenie za budynki i urządzenia istniejące w dniu zwrotu użytkowanego gruntu przedawniają się z upływem lat trzech od tej daty.


PRAWA RZECZOWE OGRANICZONE
Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz hipoteka.
Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej oraz hipotekę regulują odrębne przepisy.
Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.
Do przeniesienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości potrzebna jest umowa między uprawnionym a nabywcą oraz - jeżeli prawo jest ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.
Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.
Ograniczone prawo rzeczowe wygasa, jeżeli przejdzie na właściciela rzeczy obciążonej albo jeżeli ten, komu prawo takie przysługuje, nabędzie własność rzeczy obciążonej.
Do zmiany treści ograniczonego prawa rzeczowego potrzebna jest umowa między uprawnionym a właścicielem rzeczy obciążonej, a jeżeli prawo było ujawnione w księdze wieczystej - wpis do tej księgi.
Jeżeli zmiana treści prawa dotyka osoby trzeciej, do zmiany potrzebna jest zgoda tej osoby. Oświadczenie osoby trzeciej powinno być złożone jednej ze stron.
Jeżeli kilka ograniczonych praw rzeczowych obciąża tę samą rzecz, prawo powstałe później nie może być wykonywane z uszczerbkiem dla prawa powstałego wcześniej (pierwszeństwo).
Przepis powyższy nie uchybia przepisom, które określają pierwszeństwo w sposób odmienny.
Pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych może być zmienione. Zmiana nie narusza praw mających pierwszeństwo niższe aniżeli prawo ustępujące pierwszeństwa, a wyższe aniżeli prawo, które uzyskuje pierwszeństwo ustępującego prawa.
Do zmiany pierwszeństwa praw rzeczowych ograniczonych potrzebna jest umowa między tym, czyje prawo ma ustąpić pierwszeństwa, a tym, czyje prawo ma uzyskać pierwszeństwo ustępującego prawa. Jeżeli chociaż jedno z tych praw jest ujawnione w księdze wieczystej, potrzebny jest także wpis do księgi wieczystej.
Zmiana pierwszeństwa staje się bezskuteczna z chwilą wygaśnięcia prawa, które ustąpiło pierwszeństwa.
Do ochrony praw rzeczowych ograniczonych stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie własności.

UŻYTKOWANIE
Rzecz można obciążyć prawem do jej używania i do pobierania jej pożytków (użytkowanie).
Zakres użytkowania można ograniczyć przez wyłączenie oznaczonych pożytków rzeczy. Wykonywanie użytkowania nieruchomości można ograniczyć do jej oznaczonej części.
Użytkowanie jest niezbywalne.
Użytkowanie wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.
Użytkownik powinien wykonywać swoje prawo zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki.
Jeżeli użytkowanie obejmuje określony zespół środków produkcji, użytkownik może w granicach prawidłowej gospodarki zastępować poszczególne składniki innymi. Włączone w ten sposób składniki stają się własnością właściciela użytkowanego zespołu środków produkcji.
Jeżeli użytkowany zespół środków produkcji ma być zwrócony według oszacowania, użytkownik nabywa własność jego poszczególnych składników z chwilą, gdy zostały mu wydane; po ustaniu użytkowania obowiązany jest zwrócić zespół tego samego rodzaju i tej samej wartości, chyba że inaczej zastrzeżono.
W stosunkach wzajemnych między użytkownikiem a właścicielem użytkownik ponosi ciężary, które zgodnie z wymaganiami prawidłowej gospodarki powinny być pokrywane z pożytków rzeczy.
Właściciel nie ma obowiązku czynić nakładów na rzecz obciążoną użytkowaniem. Jeżeli takie nakłady poczynił, może od użytkownika żądać ich zwrotu według przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.
Użytkownik obowiązany jest dokonywać napraw i innych nakładów związanych ze zwykłym korzystaniem z rzeczy. O potrzebie innych napraw i nakładów powinien niezwłocznie zawiadomić właściciela i zezwolić mu na dokonanie potrzebnych robót.
Jeżeli użytkownik poczynił nakłady, do których nie był obowiązany, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.
Jeżeli osoba trzecia dochodzi przeciwko użytkownikowi roszczeń dotyczących własności rzeczy, użytkownik powinien niezwłocznie zawiadomić o tym właściciela.
Po wygaśnięciu użytkowania użytkownik obowiązany jest zwrócić rzecz właścicielowi w takim stanie, w jakim powinna się znajdować stosownie do przepisów o wykonywaniu użytkowania.
Roszczenie właściciela przeciwko użytkownikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy albo o zwrot nakładów na rzecz, jak również roszczenie użytkownika przeciwko właścicielowi o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.
Jeżeli użytkowanie obejmuje pieniądze lub inne rzeczy oznaczone co do gatunku, użytkownik staje się z chwilą wydania mu tych przedmiotów ich właścicielem. Po wygaśnięciu użytkowania obowiązany jest do zwrotu według przepisów o zwrocie pożyczki (użytkowanie nieprawidłowe).
Przedmiotem użytkowania mogą być także prawa.
Do użytkowania praw stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu rzeczy.
Do ustanowienia użytkowania na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa.

Użytkowanie przez osoby fizyczne
Użytkowanie ustanowione na rzecz osoby fizycznej wygasa najpóźniej z jej śmiercią.
Użytkownik obowiązany jest zachować substancję rzeczy oraz jej dotychczasowe przeznaczenie.
Jednakże użytkownik gruntu może zbudować i eksploatować nowe urządzenia służące do wydobywania kopalin z zachowaniem przepisów prawa geologicznego i górniczego.
Przed przystąpieniem do robót użytkownik powinien w odpowiednim terminie zawiadomić właściciela o swym zamiarze. Jeżeli zamierzone urządzenia zmieniałyby przeznaczenie gruntu albo naruszały wymagania prawidłowej gospodarki, właściciel może żądać ich zaniechania albo zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody.
Użytkownik może zakładać w pomieszczeniach nowe urządzenia w takich granicach jak najemca.
Właściciel może z ważnych powodów żądać od użytkownika zabezpieczenia, wyznaczając mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu właściciel może wystąpić do sądu o wyznaczenie zarządcy.
Użytkownik może żądać uchylenia zarządu, jeżeli daje odpowiednie zabezpieczenie.
Właściciel może odmówić wydania przedmiotów objętych użytkowaniem nieprawidłowym, dopóki nie otrzyma odpowiedniego zabezpieczenia.

Użytkowanie przez rolnicze spółdzielnie produkcyjne
Użytkowanie gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa może być ustanowione na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej jako prawo terminowe lub jako prawo bezterminowe. W każdym razie użytkowanie takie wygasa z chwilą likwidacji spółdzielni.
Jeżeli rolniczej spółdzielni produkcyjnej zostaje przekazany do użytkowania zabudowany grunt Skarbu Państwa, przekazanie budynków i innych urządzeń może nastąpić albo do użytkowania, albo na własność.
Budynki i inne urządzenia wzniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na użytkowanym przez nią gruncie Skarbu Państwa stanowią własność spółdzielni, chyba że w decyzji o przekazaniu gruntu zostało zastrzeżone, iż mają się stać własnością Skarbu Państwa. Odrębna własność budynków i innych urządzeń, przewidziana w paragrafach poprzedzających, jest prawem związanym z użytkowaniem gruntu.
Jeżeli użytkowanie gruntu Skarbu Państwa przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną wygasło, budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane i stanowiące własność spółdzielni stają się własnością Skarbu Państwa. Spółdzielnia może żądać zapłaty wartości tych budynków i urządzeń w chwili wygaśnięcia użytkowania, chyba że zostały wzniesione wbrew społeczno-gospodarczemu przeznaczeniu gruntu.
Przepisy dotyczące własności budynków i innych urządzeń na gruncie Skarbu Państwa użytkowanym przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną stosuje się odpowiednio do drzew i innych roślin.
Rolnicza spółdzielnia produkcyjna może zmienić przeznaczenie użytkowanych przez siebie gruntów Skarbu Państwa albo naruszyć ich substancję, chyba że w decyzji o przekazaniu gruntu inaczej zastrzeżono.
Jeżeli statut rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub umowa z członkiem spółdzielni inaczej nie postanawia, spółdzielnia nabywa z chwilą przejęcia wniesionych przez członków wkładów gruntowych ich użytkowanie.
Do wniesienia wkładów gruntowych nie stosuje się przepisów o obowiązku zachowania formy aktu notarialnego przy ustanowieniu użytkowania nieruchomości.
Statut rolniczej spółdzielni produkcyjnej może postanawiać, że - gdy wymaga tego prawidłowe wykonanie zadań spółdzielni - przysługuje jej uprawnienie do zmiany przeznaczenia wkładów gruntowych oraz uprawnienie do naruszenia ich substancji albo jedno z tych uprawnień.
Budynki i inne urządzenia wzniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na gruncie stanowiącym wkład gruntowy stają się jej własnością. To samo dotyczy drzew i innych roślin zasadzonych lub zasianych przez spółdzielnię.
W razie wygaśnięcia użytkowania gruntu działka, na której znajdują się budynki lub urządzenia będące własnością spółdzielni, może być przez spółdzielnię przejęta na własność za zapłatą wartości w chwili wygaśnięcia użytkowania. Drzewa i inne rośliny zasadzone lub zasiane przez spółdzielnię stają się własnością właściciela gruntu.

Służebności gruntowe
Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa). Służebność gruntowa może mieć jedynie na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części.
Na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej można ustanowić służebność gruntową bez względu na to, czy spółdzielnia jest właścicielem gruntu.
Zakres służebności gruntowej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według zasad współżycia społecznego przy uwzględnieniu zwyczajów miejscowych.
Służebność gruntowa powinna być wykonywana w taki sposób, żeby jak najmniej utrudniała korzystanie z nieruchomości obciążonej.
W braku odmiennej umowy obowiązek utrzymywania urządzeń potrzebnych do wykonywania służebności gruntowej obciąża właściciela nieruchomości władnącej.
Jeżeli obowiązek utrzymywania takich urządzeń został włożony na właściciela nieruchomości obciążonej, właściciel odpowiedzialny jest także za wykonywanie tego obowiązku. Odpowiedzialność osobista współwłaściciela jest solidarna.
W razie podziału nieruchomości władnącej służebność utrzymuje się w mocy na rzecz każdej z części utworzonych przez podział; jednakże gdy służebność zwiększa użyteczność tylko jednej lub kilku z nich, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zwolnienia jej od służebności względem części pozostałych.
W razie podziału nieruchomości obciążonej służebność utrzymuje się w mocy na częściach utworzonych przez podział; jednakże gdy wykonywanie służebności ogranicza się do jednej lub kilku z nich, właściciele pozostałych części mogą żądać ich zwolnienia od służebności.
Jeżeli wskutek podziału nieruchomości władnącej albo nieruchomości obciążonej sposób wykonywania służebności wymaga zmiany, sposób ten w braku porozumienia stron będzie ustalony przez sąd.
Jeżeli po ustanowieniu służebności gruntowej powstanie ważna potrzeba gospodarcza, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać za wynagrodzeniem zmiany treści lub sposobu wykonywania służebności, chyba że żądana zmiana przyniosłaby niewspółmierny uszczerbek nieruchomości władnącej.
Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.
Służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.
Jeżeli treść służebności gruntowej polega na obowiązku nieczynienia, przepis powyższy stosuje się tylko wtedy, gdy na nieruchomości obciążonej istnieje od lat dziesięciu stan rzeczy sprzeczny z treścią służebności.
Właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej.
Jeżeli służebność gruntowa utraciła dla nieruchomości władnącej wszelkie znaczenie, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności bez wynagrodzenia.

Służebności osobiste
Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista).
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych.
Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego.
Służebności osobiste są niezbywalne. Nie można również przenieść uprawnienia do ich wykonywania.
Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności.
Można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.
Mający służebność mieszkania może korzystać z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku.
Do wzajemnych stosunków między mającym służebność mieszkania a właścicielem nieruchomości obciążonej stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne.
Jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zamiany służebności na rentę.
Służebności osobistej nie można nabyć przez zasiedzenie.
Jeżeli nieruchomość obciążona służebnością osobistą została wniesiona jako wkład do rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielnia może z ważnych powodów żądać zmiany sposobu wykonywania służebności albo jej zamiany na rentę.

Zastaw na rzeczach ruchomych
W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.
Zastaw można ustanowić także w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej.
Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa między właścicielem a wierzycielem oraz, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły.
Jeżeli rzecz znajduje się w dzierżeniu wierzyciela, do ustanowienia zastawu wystarcza sama umowa.
Wierzytelność można także zabezpieczyć zastawem rejestrowym, który regulują odrębne przepisy.
Przepisy o nabyciu własności rzeczy ruchomej od osoby nie uprawnionej do rozporządzania rzeczą stosuje się odpowiednio do ustanowienia zastawu.
Jeżeli w chwili ustanowienia zastawu rzecz jest już obciążona innym prawem rzeczowym, zastaw powstały później ma pierwszeństwo przed prawem powstałym wcześniej, chyba że zastawnik działał w złej wierze.
Nieważne jest zastrzeżenie, przez które zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że nie dokona zbycia lub obciążenia rzeczy przed wygaśnięciem zastawu.
Zaspokojenie zastawnika z rzeczy obciążonej następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym.
Jeżeli przedmiotem zastawu są rzeczy mające określoną przez zarządzenie właściwego organu państwowego cenę sztywną, można się umówić, że w razie zwłoki z zapłatą długu przypadną one w odpowiednim stosunku zastawnikowi na własność zamiast zapłaty, według ceny z dnia wymagalności wierzytelności zabezpieczonej.
W granicach przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego zastaw zabezpiecza także roszczenia związane z wierzytelnością zabezpieczoną, w szczególności roszczenie o odsetki nie przedawnione, o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, o zwrot nakładów na rzecz oraz o przyznane koszty zaspokojenia wierzytelności.
Zastawca nie będący dłużnikiem może niezależnie od zarzutów, które mu przysługują osobiście przeciwko zastawnikowi, podnosić zarzuty, które przysługują dłużnikowi, jak również te, których dłużnik zrzekł się po ustanowieniu zastawu.
Zastawnik może dochodzić zaspokojenia z rzeczy obciążonej zastawem bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z przepisów prawa spadkowego.
Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem nie narusza uprawnienia zastawnika do uzyskania zaspokojenia z rzeczy obciążonej. Przepisu powyższego nie stosuje się do roszczenia o odsetki lub inne świadczenia uboczne.
Zastawnik, któremu rzecz została wydana, powinien czuwać nad jej zachowaniem stosownie do przepisów o przechowaniu za wynagrodzeniem. Po wygaśnięciu zastawu powinien zwrócić rzecz zastawcy.
Jeżeli rzecz obciążona zastawem przynosi pożytki, zastawnik powinien, w braku odmiennej umowy, pobierać je i zaliczać na poczet wierzytelności i związanych z nią roszczeń. Po wygaśnięciu zastawu obowiązany jest złożyć zastawcy rachunek.
Jeżeli zastawnik poczynił nakłady na rzecz, do których nie był obowiązany, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia.
Jeżeli rzecz obciążona zastawem zostaje narażona na utratę lub uszkodzenie, zastawca może żądać bądź złożenia rzeczy do depozytu sądowego, bądź zwrotu rzeczy za jednoczesnym ustanowieniem innego zabezpieczenia wierzytelności, bądź sprzedaży rzeczy.
W razie sprzedaży rzeczy zastaw przechodzi na uzyskaną cenę, która powinna być złożona do depozytu sądowego.
Roszczenie zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy, jak również roszczenie zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.
Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem pociąga za sobą przeniesienie zastawu. W razie przeniesienia wierzytelności z wyłączeniem zastawu zastaw wygasa.
Zastaw nie może być przeniesiony bez wierzytelności, którą zabezpiecza.
Nabywca wierzytelności zabezpieczonej zastawem może żądać od zbywcy wydania rzeczy obciążonej, jeżeli zastawca wyrazi na to zgodę. W braku takiej zgody nabywca może żądać złożenia rzeczy do depozytu sądowego.
Jeżeli zastawnik zwróci rzecz zastawcy, zastaw wygasa bez względu na zastrzeżenia przeciwne.
Zastaw nie wygasa pomimo nabycia rzeczy obciążonej przez zastawnika na własność, jeżeli wierzytelność zabezpieczona zastawem jest obciążona prawem osoby trzeciej lub na jej rzecz zajęta.
Przepisy rozdziału niniejszego stosuje się odpowiednio do zastawu, który powstaje z mocy ustawy.

Zastaw na prawach
Przedmiotem zastawu mogą być także prawa, jeżeli są zbywalne.
Do zastawu na prawach stosuje się odpowiednio przepisy o zastawie na rzeczach ruchomych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.

Do ustanowienia zastawu na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa. Jednakże umowa o ustanowienie zastawu powinna być zawarta na piśmie z datą pewną, chociażby umowa o przeniesienie prawa nie wymagała takiej formy.
Jeżeli ustanowienie zastawu na wierzytelności nie następuje przez wydanie dokumentu ani przez indos, do ustanowienia zastawu potrzebne jest pisemne zawiadomienie dłużnika wierzytelności przez zastawcę.
Zastawnik może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania prawa obciążonego zastawem.
Jeżeli wymagalność wierzytelności obciążonej zależy od wypowiedzenia przez wierzyciela, zastawca może dokonać wypowiedzenia bez zgody zastawnika. Jeżeli wierzytelność zabezpieczona zastawem jest już wymagalna, zastawnik może wierzytelność obciążoną wypowiedzieć do wysokości wierzytelności zabezpieczonej.
Jeżeli wymagalność wierzytelności obciążonej zastawem zależy od wypowiedzenia przez dłużnika, wypowiedzenie powinno nastąpić także względem zastawnika.
W razie spełnienia świadczenia zastaw na wierzytelności przechodzi na przedmiot świadczenia.
Do odbioru świadczenia uprawnieni są zastawca wierzytelności i zastawnik łącznie. Każdy z nich może żądać spełnienia świadczenia do rąk ich obu łącznie albo złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.
Jeżeli dłużnik wierzytelności obciążonej zastawem spełnia świadczenie, zanim wierzytelność zabezpieczona stała się wymagalna, zarówno zastawca, jak i zastawnik mogą żądać złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.
Jeżeli wierzytelność pieniężna zastawem zabezpieczona jest już wymagalna, zastawnik może żądać zamiast zapłaty, ażeby zastawca przeniósł na niego wierzytelność obciążoną, jeżeli jest pieniężna, do wysokości wierzytelności zabezpieczonej zastawem. Zastawnik może dochodzić przypadłej mu z tego tytułu części wierzytelności z pierwszeństwem przed częścią przysługującą zastawcy.

POSIADANIE
Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).
Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne.
Kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego, jest dzierżycielem.
Domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.
Domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania.
Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza.
Nie wolno naruszać samowolnie posiadania, chociażby posiadacz był w złej wierze.
Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.
Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni; nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzeczy ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego. Przepisy paragrafów poprzedzających stosuje się odpowiednio do dzierżyciela.
Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.
Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.
Posiadanie przywrócone poczytuje się za nie przerwane.
Roszczenie o ochronę posiadania nie przysługuje w stosunkach pomiędzy współposiadaczami tej samej rzeczy, jeżeli nie da się ustalić zakresu współposiadania.
Posiadaczowi nieruchomości przysługuje roszczenie o wstrzymanie budowy, jeżeli budowa mogłaby naruszyć jego posiadanie albo grozić wyrządzeniem mu szkody.
Roszczenie może być dochodzone przed rozpoczęciem budowy; wygasa ono, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu miesiąca od rozpoczęcia budowy.
Przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą, jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy.
Przeniesienie posiadania samoistnego może nastąpić także w ten sposób, że dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie stosunku prawnego, który strony jednocześnie ustalą.
Jeżeli rzecz znajduje się w posiadaniu zależnym albo w dzierżeniu osoby trzeciej, przeniesienie posiadania samoistnego następuje przez umowę między stronami i przez zawiadomienie posiadacza zależnego albo dzierżyciela.
Przeniesienie posiadania samoistnego na posiadacza zależnego albo na dzierżyciela następuje na mocy samej umowy między stronami.
Kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności.
Do posiadania służebności stosuje się odpowiednio przepisy o posiadaniu rzeczy.