Model miłości romantycznej i polemika z tym modelem w literaturze.

Model miłości romantycznej i polemika z tym modelem w literaturze.

Romantycy uważali, iż istnieją dusze sobie przeznaczone, pokrewne, bliźniacze. Wierzyli, że jedynie między nimi możliwa jest idealna miłość, dająca poczucie raju na ziemi. Romantycy nadawali miłości boskie pochodzenie. Miłość romantyczna najczęściej bywała nieszczęśliwa, niespełniona; prowadziła do śmierci, a na drodze kochanków zwykle stawały konwenanse, nierówność społeczna oraz obowiązki wobec ojczyzny.
Problem miłości jest niewątpliwie głównym zagadnieniem w „Ślubach panieńskich” Fredry. Jest to komedia antysentymentalna. Gustaw i Klara to bohaterowie antyromantyczni, zaś Albin, jako bohater sentymentalny, jest wykpiony. Flirt przez niego prowadzony jest staroświecki, wyuczony przede wszystkim z sentymentalnych romansów i dramatów. Albin, który bez wzajemności kocha się w Klarze, lubuje się w swym nieszczęściu: „nieszczęściu miłości, miłości! Ty żalów przyczyno złorzeczyć ci nie mogę, bo mile łzy płyną!”
W języku Fredry brak prawie poetyckich metafor oraz patosu, który cechuje wszystkie sceny związane z typową miłością romantyczną. Gustaw jest młodzieńcem niedojrzałym, nieprzywiązującym wagi do zasad dobrego wychowania, umiejącym inteligentnie rozwiązać intrygę. Klara walczy z sentymentalnym sposobem ukazywania uczuć docinkami, złośliwościami i dręczeniem zakochanych. Jest ucieleśnieniem niezależności, ironii i nowoczesności.
Gustaw z IV cz. „Dziadów” Mickiewicza jest przeciwieństwem tryskającego radością, beztroskiego Gucia. W komedii tej, zwanej przez Boya dialogiem „uskrzydlonym wierszem” i lekką ”misterną intrygą”, inaczej niż w dramacie romantycznym, brak jest możliwych do rozwiązania konfliktów, zachodzących między bohaterami.
„Fantazy” J. Słowackiego jest polemiką zarówno ze światem opartym na wartości pieniądza, jak i z romantycznym pozerstwem. Fantazy, romantyk i poeta, powodowany poetyckim i arystokratycznym goni za coraz to nowymi wrażeniami, nie jest w stanie wykrzesać z siebie odrobiny szczerego uczucia. Chce kupić miłość za pieniądze, nie zważając na szczęście innych; myśli tylko o sobie. W utworze tym miłość nie jest celem życia ani źródłem samobójstw, nie jest wyniesiona na najwyższe ołtarze. Miłość kojarzy się tutaj przede wszystkim z bezpieczeństwem.
Elżbieta Biecka z „Granicy” Z. Nałkowskiej jest miłą, wrażliwą i cichą kobietą o bogatym życiu wewnętrznym. Bierze ślub z Zenonem – decyzja ta wynika z jej obawy przed samotnością. Na prośbę swojego męża pomagała nawet jego kochance, Justynie. Nie czyni Zenonowi żadnych wymówek, choć widzi, jak dalece odszedł on od swoich ideałów, wyrozumiale i ze współczuciem wyjaśnia mu, na czym polega jego błąd. Elżbieta z radością prowadziła dom i wychowuje syna. Nie jest to miłość romantyczna, pełna uniesień i namiętności. Nie jest to związek burzliwy, aczkolwiek nie do końca spokojny i nie bezproblemowy.
Można chyba także odwołać się do utworu B. Prusa „Lalka”. Jeden z bohaterów, Wokulski wyrzuca sobie, że marnuje wysiłki dla tak pustej i egoistycznej kobiety jak Izabela, która urodę traktuje jak towar, a małżeństwo jak transakcję. Wokulski nie chce zrezygnować z osobistego szczęścia. Próbuje zbić fortunę tylko w ten sposób może zdobyć kobiet€ z wyższych sfer. „Więc chociaż dla siebie zdobędę trochę szczęścia” – stwierdza, po czym wstępuje na drogę prowadzącą do klęski.
Nie ma tutaj żadnego poświęcenia się ukochanej osobie lub jakimś innym, wyższym wartościom. Bohater myśli o sobie i o swoim szczęściu. Izabeli świat zaś zamyka się w kręgu marzeń o wielbicielach, i myśli o nowych strojach i przyjęciach.
W utworze A. Asnyka „ Karmelkowy wiersz” dominują nastroje niechęci do przeżywania wielkich, idealnych uczuć i rozczarowania romantycznym traktowaniem miłości i kobiet. Podmiot liryczny uznaje za błąd to, że w młodości poważnie traktował zwykle, salowe flirty, że wierzył w istnienie prawdziwej miłości. Teraz wie, że jego angażowanie się w zwykłe, salonowe gierki, było śmieszne: „Wierzyłem – zwyczajnie – młody, że jeszcze nie wyszło z mody myśleć i czuć…”.
Kobiety okazały się istotami pozbawionymi uczuć, które nazywa lalkami. Podmiot liryczny twierdzi, że „ z serca pożytek niewielki”, zamiast serca ma, więc dla dam w zapasie karmelki, słodkie cukierki, które zastępować mają słodycz serca.
Nie każdy człowiek zgadza się z wizją miłości romantycznej. Jest to zrozumiale, bo chociaż jest to miłość wielka i nieśmiertelna, nie jest ona miłością, jaką każdy z nas chciałby przeżyć. Pomimo to, utwory traktujące o miłości romantycznej są piękne, skłaniają do refleksji nad życiem bohaterów i nad uczuciami.