Ordynacja wyborcza i wybory prezydenta

ORDYNACJA WYBORCZA DO SEJMU I WYBORY PREZYDENTA
Ordynacja wyborcza jest zbiorem przepisów regulujących sposób przeprowadzenia wyborów - ze szczególnym uwzględnieniem sposobu liczenia głosów, co ma szczególne znaczenie w wyborach parlamentarnych. Dwa najważniejsze rodzaje ordynacji to ordynacja większościowa i ordynacja proporcjonalna.

Ordynacja większościowa jest systemem, w którym z reguły każdemu okręgowi wyborczemu przypada jeden mandat, który uzyskuje kandydat, na którego oddano największą ilością głosów. System ten stosowany jest m.in. w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, Francji, a także w Polsce, w wyborach do Senatu. System większościowy, poprzez ograniczenie ilości ugrupowań w parlamencie, prowadzi zazwyczaj do powstania jednopartyjnych większości.

Ordynacja proporcjonalna stosowana jest w większości krajów europejskich. W celu rozdzielenia mandatów stosuje się różnego rodzaju przeliczenia liczby głosów biorąc pod uwagę także przynależność partyjną kandydatów (zazwyczaj stosuje się promującą większe ugrupowania metodę d'Hondta, lub metodę Sainte-Lague'a). W efekcie przeliczenia wybrany kandydat niekoniecznie musi być tym, który uzyskał najwięcej głosów - zwykle w ordynacji proporcjonalnej jest to kandydat, który zajmował pierwsze miejsce na liście partyjnej, na którą padło najwięcej głosów. System proporcjonalny uważany jest za lepiej oddający preferencje wyborców.
Polski system wyborczy, podobnie jak w większości państw demokratycznych, gwarantuje uczciwe przeprowadzenie wyborów i wyłonienie takiej reprezentacji społeczeństwa, która w maksymalnym stopniu odzwierciedla poglądy polityczne obywateli. Polskie prawo wyborcze i tzw. praktyka wyborcza spełnia wszelkie standardy dotyczące wolności obywatelskich i swobód demokratycznych.Czynne prawo wyborcze (do wybierania posłów, senatorów i prezydenta) przysługuje wszystkim obywatelom polskim, którzy ukończyli 18 lat i nie utracili praw publicznych w wyniku prawomocnego orzeczenia sądu. Bierne prawo wyborcze podlega ograniczeniom wiekowym. Posłem może zostać ten polski obywatel, który w dniu głosowania ukończył 21 lat. By pełnić godność senatora trzeba w dniu głosowania ukończyć 30 lat, a urząd prezydenta państwa - 35 lat. W przypadku kandydowania w wyborach powszechnych trzeba również cieszyć się pełnią praw publicznych.Kandydatów do Sejmu mogą wystawiać wszystkie legalnie funkcjonujące partie polityczne, mogą w nich też startować kandydaci niezależni. Kandydat na urząd Prezydenta RP musi zebrać co najmniej 100 tys. podpisów polskich obywateli uprawnionych do głosowania. Prawo wyborcze (tzw. ordynacja wyborcza) określa sposób głosowania i kandydowania w wyborach parlamentarnych (do Sejmu i Senatu), prezydenckich i samorządowych. Reguluje też przepisy dotyczące przeprowadzania referendów. Wybory do Sejmu, do Senatu oraz wybory samorządowe przeprowadza się co 4 lata, wybory na urząd Prezydenta RP - co 5 lat. W wyjątkowych okolicznościach kadencje tzw. organów wybieralnych mogą zostać skrócone lub wydłużone. Wybory do Sejmu RP mają charakter pięcioprzymiotnikowy, tz. są powszechne, równe, tajne, bezpośrednie i proporcjonalne. Powszechność oznacza, że prawo do głosowania przysługuje wszystkim pełnoletnim obywatelom polskim, bez względu na ich płeć, pochodzenie, rasę, poziom wykształcenia czy stan majątkowy.Zasada równości oznacza, że każdy głosujący może oddać tylko jeden ważny głos, głos każdego obywatela ma taką samą wartość.Zasada tajności wyborów jest gwarancją ich uczciwości, ma chronić obywateli przed bezprawnym naciskiem ze strony kandydatów lub ugrupowań politycznych. W praktyce przejawia się tym, że każdy głos jest anonimowy (karta wyborcza pozostaje niepodpisana), a komisja wyborcza odnotowuje jedynie fakt oddania głosu w lokalu wyborczym.Bezpośredniość wyborów oznacza, że głosujący oddaje głos bezpośrednio na kandydata lub na listę wyborczą, bez pośrednictwa elektorów (tak jak jest to np. w przypadku wyborów prezydenckich w USA). W wyborach proporcjonalnych, do Sejmu wchodzą ci kandydaci z list partyjnych, którzy dostali najwięcej głosów (na listę partyjną głosuje się stawiając krzyżyk przy konkretnym nazwisku). Ilość mandatów poselskich przypadających na listę partyjną ustala się po obliczeniu ostatecznych wyników wyborów w okręgach wyborczych według tzw. systemu d'Hondta.Od zasady proporcjonalności polskie prawo wyborcze przewiduje dwa podstawowe wyjątki:
pierwszy to 5% próg wyborczy (partia, która w skali kraju uzyskała poniżej 5% ważnie oddanych głosów nie otrzymuje miejsc w parlamencie)
drugi to głosowanie w okręgach jednomandatowych (w miejscowościach poniżej 30 tys. mieszkańców wyborcy głosują na konkretne osoby, a nie na listy partyjne)
Wybory samorządowe są podobne do wyborów do Sejmu, podlegają niemal tym samym ograniczeniom i sposobowi liczenia głosów. W wyborach do władz samorządowych przeprowadzonych w październiku 2002 roku po raz pierwszy w historii III Rzeczpospolitej odbyło się głosowanie bezpośrednie na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast. Wybory prezydenckie mają charakter czteroprzymiotnikowy, nie są proporcjonalne, ponieważ głosuje się w nich wyłącznie na konkretnych kandydatów, a nie na listy partyjne. Wybory do Senatu nie są równe (w rozumieniu prawa wyborczego), ponieważ w zależności od miejsca zamieszkania głosujący mogą wybierać od 2 do 4 senatorów.W przypadku wyborów na urząd Prezydenta RP lub prezydenta miasta, burmistrza czy wójta zwycięzca musi uzyskać ponad połowę ważnie oddanych głosów. Gdy tak się nie stanie, po 2 tygodniach, przeprowadza się ponowne głosowanie, w którym startują dwaj kandydaci z I tury wyborów, którzy uzyskali najwięcej głosów. W powtórnym głosowaniu wygrywa ten, kto uzyska większość.Nieco odmienne zasady rządzą głosowaniem w referendum. Referendum polega na odpowiedzi na jedno lub kilka pytać dotyczących konkretnych, ważnych spraw budzących społeczne kontrowersje lub takich, których konsekwencje dotkną wszystkich obywateli lub całych lokalnych społeczności. W przypadku niektórych referendów do uznania ich ważności konieczne jest zaistnienie quorum, czyli sytuacji w których głosuje ponad 50 % uprawnionych do głosowania.We wszystkich wyborach powszechnych w Polsce można głosować jedynie osobiście w lokalu wyborczym, w dniu wyborów, bez pośrednictwa np. poczty. Aby umożliwić głosowanie osobom chorym lub niepełnosprawnym, więźniom i obywatelom polskim pozostającym za granicą, tworzy się specjalne obwody wyborcze, np. w szpitalach, domach pomocy społecznej, zakładach karnych lub w polskich ambasadach i konsulatach, a także na statkach dalekomorskich pływających pod polską banderą.Prawo do głosowania jest w Polsce wyłącznie uprawnieniem, z którego można, ale nie musi się korzystać. Za brak uczestnictwa w wyborach nie grożą żadne konsekwencje prawne lub kary finansowe.