Na podstawie fragmentu noweli Marii Konopnickiej "Mendel Gdański" przedstaw źródła i konsekwencje antysemityzmu

Nowela „Mendel Gdański” nie jest pierwszym utworem w którym zawarty jest problem antysemityzmu. W romantyzmie na przykład (w „Panu Tadeuszu”) spotykamy się z postacią Jankiela. Był to stary Żyd, powszechnie znany z poczciwości karczmarz, jest raczej zamożny, a mimo to nie wywyższa się. Ukazany jest w utworze jako patriota, szanowany i nie lubiący konfliktów. Są także postacie negatywnych Żydów, np. grupa przechrztów w „Nie-Boskiej Komedii”. Ukazano ich w bardzo złym świetle, gdyż sa mściwi i jest to jeden z głównych ich celów.

W pozytywizmie pojawiło się hasło „asymilacja Żydów”. Oznaczało to włączenie odizolowanej hermetycznie społeczności Żydowskiej do życia społecznego. Hasło to miało przeciwstawić się rosnącym postawom antysemickim. Stereotypem było ze Żyd jest chciwy, tchórzliwy, wyrachowany, dla pieniędzy zrobi wszystko. Zwykle Żydzi byli lichwiarzami, handlarzami, kupcami, czyli przypisywano im zawody, w których łatwo można dostrzec negatywne cechy. Nieliczni tylko pisarze i poeci przedstawiali Żyda w ujęciu niestereotypowym.

Zegarmistrz jest sąsiadem Mendla od wielu lat, znają się długo, a mimo to gdy w mieście panuje powszechna niechęć do Żydów ujawnia swoja wyższość wobec tych ludzi, pomimo tego, że nic złego mu nie wyrządzili. Traktuje Mendla jak swojego wroga, kieruje przeciw niemu absurdalne zarzuty(za to, ze Żyd, bo Żydzi sa obcy, bogaci i chciwi), podczas gdy ten skutecznie je odpiera (jest związany z tym miastem od wielu lat, na wszystko ciężko zapracował, choć Żydzi maja inna wiarę sa częścią społeczeństwa). Zegarmistrz za wszelką cenę trzyma się stereotypów, nawet jeśli nie są zgodne z prawda. Podczas rozmowy przybiera ton protekcjonalny, impertynencko się śmieje, nie mówi potocznym językiem by dodatkowo pokazać że czuje się lepszy.

We fragmencie doskonale widać kontrast między prymitywnymi argumentami zegarmistrza a szlachetnością i mądrością Mendla, który jest człowiekiem uczciwym, związanym z rodzinnym miastem, a w życiu kieruje się wartościami etycznymi w ocenie drugiego człowieka.

Wybuch antysemityzmu rozbudził w ludziach niepohamowana agresje, nienawiść do Żydów, wyzwolił w nich żądze zabijania oraz instynkt niszczenia… Tłum we fragmencie utworu zachowuje się jak rozwścieczona dzicz nie dająca się niczym powstrzymać, reprezentuje poglądy antysemickie, które niejednokrotnie prowokowali Rosjanie, by moc łatwiej kierować skłóconym społeczeństwem. Nienawiść rozchodzi się wśród tłumu tak szybko jak pożar, a Konopnicka do ich opisu używa słownictwa nacechowanego pejoratywnie. Nie jest to jednak ogol społeczeństwa lecz niedorostki pod wpływem alkoholu, którzy kierują się chwilowymi emocjami. Wśród nich sa również ludzie rozsądni, tacy jak student, ksiądz czy kobiety.

Konopnicka napisała nowele „Mendel Gdański” pod wpływem narastającego w zaborze rosyjskim antysemityzmu, niosącego ze sobą pogromy Żydów i rabunek mienia przez podburzony motłoch miejski. Władze carskie milcząco sprzyjały tym zaburzeniom. Utworem tym Konopnicka protestowała przeciwko narastającej fali nienawiści i zdziczenia, jest on wyrazem sprzeciwu poetki przeciwko jakimkolwiek formom dyskryminacji mniejszości narodowych, w przejawach antysemityzmu dostrzega źródło podziałów i sporów w społeczeństwie. Będąc poetką epoki pozytywizmu uważa, iż społeczeństwo powinno stanowić jeden organizm, harmonijny, w którym wszystkie stany ściśle ze sobą współpracują, uzupełniając się jednocześnie, w którym nie ma miejsca na wewnętrzne spory.