Obszary czynne sejsmicznie oraz asejsmiczne. Trzęsienia Ziemi oraz wulkany

1. OBSZARY SEJSMICZNE
Obszary aktywne sejsmicznie - są to grzbiety śród oceaniczne które wznoszą się ponad dno basenów oceanicznych sięgając do 2 - 3 tys. m.
Obszary aktywne sejsmicznie mogą występować wzdłuż brzegów kontynentów, archipelagów i na obrzeżach basenów oceanicznych

Strefy sejsmiczne to obszary występowania częstych i silnych trzęsień ziemi. Obszary największej aktywności znajdują się głównie na granicach płyt litosfery, rzadziej w obszarach wewnątrzpłytowych.

Główne strefy sejsmiczne Ziemi
- wokółpacyficzna (75% trzęsień ziemi) - tzw. "okołopacyficzny pierścień ognia", obejmująca pacyficzne wybrzeża obu Ameryk, Aleuty, Kuryle, Japonię, Filipiny, Mariany, Nową Gwineę, Nowe Hebrydy, Fidżi, Samoa, Tongę, Wyspy Kermadec i Nową Zelandię,
- alpejsko-himalajska - obejmująca strefę fałdowań alpejskich od Azorów przez Włochy, Grecję, Turcję, Iran, Afganistan, Himalaje aż po Indonezję,
- grzbietów śródoceanicznych i ryftów kontynentalnych (np. system rowów wschodnioafrykańskich, ryft Bajkału i inne),
- wewnątrzpłytowe - związane z głębokimi uskokami wewnątrz płytowymi.

2. OBSZARY ASEJSMICZNE
Obszary asejsmiczne - to obszary wolne od trzęsień Ziemi. Pokrywają się one z miejscami występowania starych tarcz prekambryjskich.

3. OBSZARY PENSEJSMICZNE
Obszary pensejsmiczne - obszary na których występują rzadkie i słabe trzęsienia ziemi. Do takich obszarów zalicza się część terytorium Polski.

4.TRZĘSIENIA ZIEMI
Trzęsienie ziemi to gwałtowne rozładowanie naprężeń powstałych w skorupie ziemskiej w czasie ruchów fragmentów litosfery. Z miejsca uwolnienia tych naprężeń (hipocentrum – ogniska trzęsienia ziemi) rozchodzą się fale sejsmiczne. Punkt na powierzchni Ziemi położony nad ogniskiem (epicentrum) to miejsce, gdzie fale docierają najwcześniej i gdzie straty są największe. Siła wstrząsów maleje w miarę oddalania się od epicentrum.

Podział trzęsień ziemi

Ze względu na przyczynę:
- tektoniczne (90%) – w wyniku ruchów płyt litosfery,
- wulkaniczne – w czasie przedzierania się magmy i wybuchów wulkanów,
- zapadowe – w wyniku zapadania się jaskiń,
- technogeniczne – spowodowane działalnością człowieka, np. kopalnictwem podziemnym (tąpnięcia) i odkrywkowym, eksploatacją wód podziemnych, budową dużych zapór wodnych.

Ze względu na głębokość ogniska:
- płytkie (85%) – poniżej 70 km,
- średnie (12%) – 70-350 km,
- głębokie (3%) – 350-700 km.

Ze względu na powiązanie ze wstrząsem zasadniczym:
- wstępne – o słabej magnitudzie,
- zasadnicze – o największej magnitudzie,
- następcze – po wstrząsie zasadniczym, o zmniejszającej się magnitudzie.

Ze względu na częstotliwość występowania trzęsień na danym terenie wyróżnia się obszary:

- sejsmiczne – częstych i silnych trzęsień ziemi
- pensejsmiczne – rzadkich i słabych wstrząsów
- asejsmiczne – bez wstrząsów sejsmicznych

5. WULKANY
Wulkan -miejsce na powierzchni Ziemi, z którego wydobywa się lawa, gazy wulkaniczne i materiał piroklastyczny. Terminu tego również używa się jako określenie form terenu powstałych wskutek działalności wulkanu, choć bardziej poprawne są takie terminy jak: góra wulkaniczna, stożek wulkaniczny, kopuła wulkaniczna czy wulkan tarczowy.

Rozmieszczenie wulkanów:
Europa
W Europie jest kilka działających wulkanów, głównie we Włoszech i na Islandii:

- Etna (Włochy) – 3323 m n.p.m.
- Beerenberg (Jan Mayen) – 2277 m n.p.m.
- Grimsvotn (Islandia) – 1719 m n.p.m.
- Hekla (Islandia) – 1491 m n.p.m.
- Katla (Islandia) – 1363 m n.p.m.
- Wezuwiusz "Vesùvio" (Włochy) – 1277 m n.p.m.
- Stromboli (Włochy) – 926 m n.p.m.
- Vulcano (Włochy) – 500 m n.p.m.
- Santoryn (Grecja) – 131 m n.p.m.

Reszta świata

Na świecie do najważniejszych zaliczamy:
- Antafalla (Argentyna) – 6450 m n.p.m.
- Asama (Japonia) – 2540 m n.p.m.
- Colima (Meksyk) – 4265 m n.p.m.
- Cotopaxi (Ekwador) – 5896 m n.p.m.
- Demavend (Iran) – 5671 m n.p.m.
- Erebus (Wyspa Rossa) – 3794 m n.p.m.
- Fudżi (Japonia) – 3776 m n.p.m.
- Guallatira (Chile) – 6060 m n.p.m.
- Kamerun (Kamerun) – 4094 m n.p.m.
- Kilauea (USA) -1250 m n.p.m.
- Kilimandżaro (Tanzania) – 5895 m n.p.m.
- Kluczewska Sopka (Rosja) – 4957 m n.p.m.
- Krakatau (Indonezja) – 813 m n.p.m.
- Lascar (Chile) – 5990 m n.p.m.
- Llullaillaco (Argentyna/Chile) 6723 m n.p.m.
- Maipo (Chile) – 5323 m n.p.m.
- Marapi (Indonezja) – 2890 m n.p.m.
- Mauna Kea (Hawaje) – 4205 m n.p.m.
- Mauna Loa (Hawaje) – 4170 m n.p.m.
- Meru (Tanganika) – 4570 m n.p.m.
- Orizaba (Meksyk) – 5700 m n.p.m.
- Pico de Teyde (Wyspy Kanadyjskie) – 3716 m n.p.m.
- Pinatubo (Filipiny) – 1600 m n.p.m.
- Popocatepetl (Meksyk) – 5452 m n.p.m.
- Purace (Kolumbia) – 4700 m n.p.m.
- Rainier (USA) – 4390 m n.p.m
- Ruapehu (Nowa Zelandia) – 2800 m n.p.m.
- Sangay (Kolumbia) – 5325 m n.p.m.
- Semeru (Indonezja) – 3680 m n.p.m.
- St. Helen (USA) – 3000 m n.p.m.
- Tupungatito (Chile) – 5640 m n.p.m.
- Villarica (Chile) – 2840 m n.p.m.
- Wrangell (USA) – 4270 m n.p.m.

Rodzaje wulkanów:

a) Aktywność wulkaniczna zmienia się wraz z czasem. Obserwowana aktywność wulkanów umożliwiła wprowadzenie ich podziału na wulkany:
- czynne – stale lub sporadycznie objawiające swoją działalność (np. Wezuwiusz, Etna, Stromboli),
- drzemiące – ich działalność obserwowano w czasach historycznych (np. Fuji, Tambora),
- wygasłe – ich działalność nie została zaobserwowana w czasach historycznych (np. stożki wulkaniczne w Niemczech i Polsce).

b) Inny podział bierze pod uwagę miejsce, z którego wypływa magma, wyróżnia się wówczas wulkany:
- stożkowe
- tarczowe
- linijne – magma wypływa z podłoża

c) Wulkany różnią się dominującym rodzajem materiału, jaki się z nich wydobywa:
- lawowe (efuzywne) – wypływa tylko lawa, ich erupcja ma łagodny przebieg. Wulkany lawowe należą do bezpiecznych, najbardziej przewidywalnych wulkanów. Dzielą się na:
- tarczowe (hawajskie) – niskie i rozległe (lawa z nich wypływająca jest rzadka, zasadowa, bazaltowa, o małej lepkości), osiągają szerokość nawet do 40 kilometrów.
- kopuły lawowe (bardzo gęsta, kwaśna, krzemionkowa lawa), które wyglądają jak pół sfery (kuli)
- stratowulkany (mieszane)- oprócz lawy wyrzucane są też inne materiały, należą do najbardziej eksplozywnych. Stratowulkany posiadają wysokie stożki (kąt nachylenia ok 30 stopni) (np. Wezuwiusz).
- eksplozywne – wyrzucają tzw. materiał piroklastyczny
- maary
- wulkan błotny – z którego wydobywa się na powierzchnię błotnista mieszanina wody, iłu, piasku itp. Proces ten związany jest z przejawami wygasającego już wulkanizmu – wydobywaniem się gorącej wody lub pary wodnej.