System wartości głoszony przez Wertera oraz jego sposób przeżywania świata.

Odwołując się do podanych fragmentów powieści J. W. Goethego, przedstaw i oceń system wartości głoszony przez Wertera oraz jego sposób przeżywania świata

Johann Wolfgang Goethe tworzył na przełomie XVIII I XIX wieku. Związany z romantyzmem, nie zerwał nigdy więzów łączących go z klasycyzmem. Był również myślicielem i uczonym, znawcą wielu dziedzin wiedzy oraz sztuki. W roku 1774 zasłynął jako kontynuator sentymentalizmu pisząc „Cierpienia młodego Wertera”. Jest to powieść epistolarna, a więc składająca się z listów Wertera do jego przyjaciela Wilhelma, oraz kilku, do innych osób.
Powieść ta wywarła duży wpływ na młodzież tamtego okresu. Wpłynęła ona na ich zachowanie i wygląd. Młodzi ludzie ubierali się podobnie jak Werter- w niebieski frak i żółtą kamizelkę. Także większość z nich, kończyła swoje życie strzałem z pistoletu w skroń. Werter stał się więc, pewnego rodzaju wzorcową postacią. Swoim zachowaniem, wykreowanym przez Goethego, Werter narzucił modę bycia takim jak on, posiadania wyglądu i cech zbliżonych do niego. Goethe oparł losy Wertera na swoich własnych, bądź też na przeżyciach swoich przyjaciół, jak choćby Wilhelma Jerusalema.

System wartości, a więc zbiór pewnych wartości, może być porównywany np. do dekalogu- zbioru wartości rozróżniających dobro od zła. W tym przypadku system wartości Wertera jest połączeniem założeń sentymentalizmu i romantyzmu.
Najważniejszą wartością dla Wertera jest miłość. Przeplata się ona we wszystkich podanych fragmentach tekstu. Jest głównym tematem większości listów Wertera. W liście z 18 lipca, widzimy porównanie miłości do światła w latarni magicznej: „Ledwo wstawisz w nią lampkę, natychmiast jawią się na białej ścianie barwne obrazy! A choćby były one tylko przelotnymi złudami, to jednak są nam szczęściem(...)”. Podkreśla tu jak ważna jest miłość, gdyż daje nam ona szczęście. Dalej widzimy, jak wszelkimi możliwymi sposobami, Werter próbuje być blisko Lotty. Mając przy sobie człowieka, na którego spojrzała jego ukochana, czuje się tak jakby to ona przy nim była i potrafi czerpać z tego radość. W kolejnym liście przejawia on swoją ogromną miłość do Lotty. Wstając rano, niczego bardziej nie pragnie jak zobaczyć się z ukochaną. Ogromne szczęście wypełnia jego serce. Zachowanie Wertera wyraża bezgraniczną miłość, woła, jest pobudzony, wypełnia go energia życiowa, wyzwala w nim silnie pozytywne emocje.
Jego uczucia decydują o jego zachowaniu. Często przerzuca się w skrajności: od wielkiej radości do głębokiego smutku. W ostatnim podanym liście, a więc z 30 sierpnia, zadaje sobie pytanie: „Do czegóż doprowadzić cię może owa nieposkromiona, nieustanna miłość?”. Z dalszej jego wypowiedzi odczytać możemy, że jego stan duszy przychodzi w obłęd „na punkcie” Lotty. Jest szczęśliwy tylko wtedy, gdy może być przy niej. Widzimy tu opis jego przeżyć związanych z pobytem przy jej boku: „Napięcie wszystkich zmysłów moich wzrasta stopniowo, aż nagle ćmi mi się przed oczyma, przestaję słyszeć, skurcz mnie chwyta za gardło skrytobójczo, serce wali młotem i zwiększa jeszcze zamęt i uczucie rozpaczy.” Tak silne przeżycia, świadczą o tym, że Werter kocha Lottę miłością czystą, platoniczną. Wie, że nie powinien jej kochać, gdyż jest ona mężatką i ważniejszą powinna być dla niej miłość do męża niż do przyjaciela. I tu widzimy kolejną wartość, jaką ceni Werter. Nie chce przyczynić się do tego, aby Lotta była nieszczęśliwą w związku z Albertem. Czytamy, że dla niego jest „bolesną przysługą”, gdy Lotta pozwala mu wypłakać się na jej dłoni.
Miłość jest tak silną wartością, że jest w stanie spowodować zanik w Werterze innych ważnych wartości, czyli zdrowia i życia. W słowach: „Bądź zdrów! nie widzę, poza grobem, końca tej niedoli.” wyraża to, że nie potrafi udźwignąć ciężaru nieszczęśliwej miłości do Lotty, że jedynym możliwym wyjściem z tej sytuacji jest opuszczenie świata doczesnego.
Dla Wertera życie jest mało warte, nieistotne. Uwagi o bezsensowności istnienia i świata pojawiają się często, widzimy u niego dystans do życia. W liście z 22 maja Werter porównuje życie do snu. Wysnuwa także wnioski dotyczące życia i świata. Mówi o tym, że „(...)Działalność nasza ogranicza się ostatecznie tylko do zaspokojenia potrzeb, a potrzeby te mają jeno ten jedyny cel, by zaspokoić przedłużyć marne istnienia nasze(...)”. Następuje odwrócenie się od świata. Uważa, że życie jest więzieniem. „Cofa się w siebie”, tylko jego dusza go interesuje. Woli przebywać w swoim własnym zamkniętym świecie, takim, jakim on pragnie aby był. Werter nie może zrealizować swoich ideałów i własnej osobowości w otaczającym go świecie, gdyż świat ten jest zupełnie inny, niż by tego pragnął.
Werter przeżywa rozterki filozoficzne, emocjonalne i etyczne, nazywane wówczas „bólem świata”, „bólem istnienia”, czyli Weltschmertz. Powoduje to, że bohater nie może znaleźć stałego miejsca. Ten brak stałego miejsca w świecie (także w sensie społecznym) powoduje, że Werter ucieka od świata i ludzi i jest to jedną z przyczyn jego samobójstwa.
List z 18 sierpnia ukazuje zmienność jego przeżyć. Przyroda, która zawsze była dla niego czymś najważniejszym i dawała mu ogromną radość, a także pozwalała cieszyć się światem, w tym momencie, stała się dla niego „udręką, prześladowczym demonem, kroczącym za mną wszędzie, gdzie stąpię.”. W swoich dalszych słowach, stwierdza, że wszystko przemija. Wzrusza go to, że człowiek musi być „niszczycielem”, że każdy spacer odbiera życie istotom. Wartością dla niego jest życie, ale nie ludzi, tylko małych żyjątek, których ciężką pracę może zniszczyć „jedno potrącenie nogi” i „(...)wtłacza bez celu cały lud w grób.” Cierpi z tego powodu, że natura sama siebie niszczy i jest tym przerażony.
Kolejne wartości uznane przez Wertera, odnaleźć możemy w liście z 12 sierpnia. Werter przedstawia tam swoją rozmowę z Albertem. Przytacza on tam przykłady na to, że niektóre czyny, ogólnie uważane za złe, powinny być analizowane także pod względem pobudek, jakie je wywołały. Jest to między innym kradzież, chroniąca rodzinę przed śmiercią głodową, czy też złość męża na niewierną żonę. Werter postrzega świat inaczej niż Albert. Zwraca się do „mędrców” i „ludzi trzeźwych”, wypominając im to, że „szaleńcami” i „pijanicami” nazywają ludzi, których stać na „jakikolwiek śmiały, szlachetny, nieoczekiwany czyn”. Dla niego właśnie taki czyn jest wartością. Mówi, że „na samym sobie nauczyłem się rozumieć, dlaczego okrzykiwano zawsze szaleńcami i pijakami ludzi niezwykłych, którzy dokonywali czegoś ogromnego, czegoś niepojętego.”. Jest zawiedziony, że „gawiedź” stara się ośmieszyć ludzi wybitnych właśnie w taki sposób. Jest to dla niego przykre.

Romantycy uważali, że to co istotnie ważne leży w sferze ”ducha”, w sferze przeżyć i odczuć i dlatego porozumienie między ludźmi umożliwiają tylko podobieństwa psychiki. Takie podobieństwo istniało między Werterem, a Lottą. Dlatego też Werter tak mocno kochał Lottę za jej „duszę”, za to, jaką była.
Werter jest człowiekiem o bardzo mocno rozwiniętej umiejętności analizy świata i własnych przeżyć. Gama uczuć, które są dostępne jego psychice jest bardzo bogata. Umie badać swoją duszę. To nie jest człowiek, który nad swoimi uczuciami przechodzi do życia codziennego. Zauważa on i interesują go rzeczy, których normalnie człowiek nie spostrzega. Wszystko przeżywa kilkakrotnie silniej, niż ktokolwiek inny. Świat poznaje intuicyjnie. Wiele w przeżyciach Wertera: tkliwość, czułość, częste wzruszanie się, sposób przeżywania miłości (przechodzący ze skrajności w skrajność), na ogół łagodne działanie- są to elementy sentymentalne. Natomiast motyw nieszczęśliwej miłości to element typowo romantyczny. W utworze Goethego widzimy wyraźne zderzenie bohatera sentymentalnego, wyznającego poglądy J.J. Rousseau, czyli zwrócenie uwagi na doskonałość ludzi żyjących w zgodzie z naturą,, oraz tego, że rozum nie może być jedynym narzędziem poznania, bo pewne zjawiska można poznać tylko uczuciem i intuicją; z romantyczną postawą podkreślającą wartość serca.
System wartości Wertera- sentymentalno- romantyczny, uważam za dobry i dobrany z godnie z moralnymi zasadami, aczkolwiek prowadzący do wyniszczenia duszy bohatera, a w końcu do popełnienia samobójstwa. Jego sposób przeżywania świata, jest natomiast zbyt gwałtowny, bardzo zmienny, co również przyczyniło się do tragicznego zakończenia się jego życia.