Moja ocena reform za Stanisława Augusta Poniatowskiego

Temat: Oceń próby reform w Polsce za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego.



Rzeczpospolita bardzo powoli otrząsała się po ciężkich czasach panowania królów Saskich. Były to dla kraju lata wyjątkowo niewdzięczne i burzliwe. W 1717 roku bowiem Rzeczpospolita stała się zależna od Rosji, gdyż car Piotr I został gwarantem naszego ustroju. Od tego czasu Rosja stale będzie ingerowała w politykę wewnętrzną kraju. Rzeczpospolita staje się z czasem zupełnie bezsilna wobec swoich sąsiadów i prowadzonej przez nich agresywnej i ekspansywnej polityki. W ostatnich latach panowania Augusta III Mocnego (1763r.) Rzeczpospolita uległa dużemu osłabieniu. W imię walki fakcyjnej rwały się sejmiki i sejmy, w bezbronnej Rzeczpospolitej bezkarnie rządziły się obce państwa i wojska, zaś chaos gospodarczy potęgowały pieniężne manipulacje Prusaków. Po śmierci Augusta III w 1763 r. rozpoczęto przygotowania do kolejnej elekcji. Powołano sejm konwokacyjny, gdzie Familia wystąpiła z programem reform. Przedstawił je Andrzej Zamoyski, proponując wprowadzenie w sejmie zasadę większości głosów, powołanie stałej rady, która posiadałaby władzę wykonawczą, nadanie dotychczasowym najwyższym urzędom charakteru kolegialnego.
Dzięki poparciu carycy Katarzyny II na tron został wybrany reprezentant rodziny Czartoryskich Stanisław Antoni Poniatowski, który po koronacji zmienił drugie imię na August. Był to człowiek wszechstronnie wykształcony, kochający operę, teatr i sztukę. Za jego panowania wspaniale rozwijała się literatura, kultura i edukacja społeczeństwa.
Za podstawę koniecznych reform politycznych i społecznych, król postanowił w 1773r. powołać Komisję Edukacji Narodowej – centralny organ władzy oświatowej. Było to pierwsze ministerstwo oświaty publicznej w Polsce. Komisja została powołana, ponieważ Polsce groził całkowity upadek edukacji. Dzięki niej został zapewniony rozwój szkolnictwa i nowoczesny kształt wychowania, ale dało też impuls do głębokich reform szkolnictwa.
Na początku swojego panowania Stanisław August stara wprowadzić się w życiu reformy, o których myślał już na długi czas przed koronacją. Założył w 1765 r. Korpus Kadecki, zwany Szkołą Rycerską, której wychowankami będą późniejsi działacze Sejmu Czteroletniego i powstania kościuszkowskiego. Szkoła nie tylko przygotowała do służby wojskowej, lecz dawała gruntowną i wszechstronna wiedzę oraz kształtowała postawy patriotyczne i moralne. Aby wzmocnić wojska Polskie, Poniatowski zakłada ludwisarnie, które wyrabiają działa. Król również uruchamia mennicę, co ma wpłynąć na uzdrowienie stosunków monetarnych w kraju, a regularne pobieranie podatków przez komisje skarbowe doprowadzi w przyszłości do nadwyżek budżetu państwa. W celu ożywienia życia kulturalnego król zakłada teatr, a na jego wniosek czasopismo „Monitor”. Zaczyna poruszać zagadnienia gospodarcze i społeczne, domaga się zniesienia pańszczyzny i poprawy doli chłopów jako najważniejszego czynnika, który może uzdrowić sytuację rolnictwa w kraju.
Powyżej opisana działalność króla przyczyni się niewątpliwe do rozwoju kraju. Sprawując rządy w państwie o ograniczonej suwerenności, Stanisław August dążył do rozwoju gospodarczego i kulturalnego kraju. Popierał manufaktury, założył liczne wytwórnie fajansów, wyrobów marmurowych i broni. Z jego inicjatywy przebudowano zamek królewski, wzniesiono zespół pałacowy w Łazienkach. Uważam, że reformy dotyczące szkolnictwa pozwoliły zachować narodowość Polską w okresie zaborów oraz przyczyniły się do edukacji światłych obywateli, którzy później walczyli o Niepodległość Polski.

W 1788 r. został zwołany przez króla Sejm Wielki, który trwał cztery lata. Jego głównymi postanowieniami był:
- plan powiększenia armii do 100 tysięcy
- zgoda na stosunkowo wysokie podatki obciążające szlachtę i duchowieństwo - uczyniły Rzeczpospolitą innym państwem.
- Wprowadzono podatek (10%z majątków szlachty i 20% z majątków duchowieństwa) - "prawa o miastach" –nie wolno więzić mieszkańca bez wyroku sądowego; nobilitacja; prawo do urzędów 24 osób do sejmu z głosem doradczym; prawo do zakupu ziem; szlachta może zajmować się handlem i rzemiosłem; miasta nie podlegają kontroli starostów i wojewodów; - wszystko dotyczy tylko miast królewskich
- zniesienie departamentu wojskowego przy Radzie Nieustającej, a w miejsce tego powołano komisję sejmową do spraw wojska
- Konstytucja 3 maja (1791)

POSTANOWIENIA KONSTUTUCJI 3 MAJA:

- zniesienie wolnej elekcji i liberum veto
-zerwanie z zasadą związania posła instrukcją sejmikową i uczynienie z posłów reprezentantów narodu
- wzmocnienie władzy wykonawczej poprzez stworzenie rządu - Straży Praw z królem na czele
- uzależnienie praw wyborczych szlachty me tylko od pochodzenia, ale - zgodnie z duchem czasów -od cenzusu majątkowego
- nadanie mieszczanom miast królewskich prawa przedstawiania w sejmie swoich racji oraz zagwarantowanie im nietykalności osobistej i majątkowej, prawa dostępu do godności duchownych, stopni oficerskich i urzędów oraz prawa nabywania przez nich dóbr ziemskich, zagwarantowanie chłopom opieki "prawa i rządu krajowego",
- postanowienie, że Konstytucja być może trzeba będzie zmienić za 25 lat, w następnym pokoleniu, zbierającym owoce pracy cywilizacyjnej króla.

Konstytucja 3 maja wprowadziła zasadniczą reformę ustroju Rzeczpospolitej. Była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po Stanach Zjednoczonych) ustawą zasadniczą. W porównaniu z innymi konstytucjami, Polska mogła się wydawać mało radykalna i niezbyt konsekwentna, ale wtedy najpilniejszą sprawą było ratowanie niepodległości państwa, więc reformy polityczne przeważyły nad społecznymi. A jednak w stosunku do anarchii i samowoli panującej w Polsce w XVIII wieku konstytucja ta stanowiła niezwykle doniosły krok na przód.

Uważam, że w okresie panowania Stanisława Augusta, Rzeczpospolita rozwinęła się pod względem kulturalnym (powstanie teatrów, obiady czwartkowe), szkolnictwa (Szkoła Rycerska, Komisja Edukacji Narodowej). Bardzo ważnym czynnikiem było dążenie do uchwalenia Konstytucji, która zrywała zdecydowanie samowole szlachecką i wprowadziła uporządkowaną władzę w kraju. Po mimo kolejnych rozbiorów, król Stanisław Poniatowski starał się walczyć o przetrwanie państwa Polskiego. Osobiście uważam, że czasy stanisławowskie były dobre dla Rzeczpospolitej, był to czas rozwoju kraju i kształtowania osobowości narodowej.