Wyjaśnienie teminów

POLECENIA :

(1). Fazy orogenezy alpejskiej i najważniejsze wydarzenia.
(2). Udowodnij poligenetyczność jeziora Gopło
(3). Co to jest mapa plastyczna? Jej zalety i wady.
(4). Zastosowanie metody badania rdzeni lodowych do diagnozy zmian klimatu
(5). Znaczenie strefy przybrzeżnej mórz w rozwoju życia.



1). Orogenezą alpejską nazywamy okres fałdowania podczas którego doszło do powstania alpejskiego górotworu. Jej początek szacuje się na 230 milionów lat wstecz (górna kreda, koniec mezozoiku), zaś najsilniejsza faza fałdowań przypada na okres zwany trzeciorzędem. Doprowadziła ona do sfałdowania, wypiętrzenia i poprzecinana licznymi intruzjami magmowymi mas skalnych nagromadzonych na pograniczach płyt litosferycznych, tworząc łańcuchy górskie zw. alpidami. Orogeneza alpejska pozostawiła po sobie najokazalsze góry- m.in Alpy, Apeniny, Andy, Atlas, Himalaje, Karpaty, Kaukaz i Pireneje oraz na niektórych obszarach (np. obszary okołopacyficzne) trwa do dziś. w erze kenozoicznej do wydźwignięcia środkowej części obecnego obszaru Polski – powstał tam ląd jednakże cała północna Polska wciąż była zalana niezwykle płytkim morzem, natomiast tereny obecnych Karpat pokrywało morze głębokie. Działające nieustannie siły wewnętrzne podczas orogenezy alpejskiej doprowadziły do wyniesienia ponad poziom morza prawie całego obszaru dzisiejszej Polski w drugiej połowie trzeciorzędu. Najmocniej wypiętrzony został obszar na południu Polski- doszło do powstania gór Karpat. Jej wyniesieniu uległy również zniszczone przez czynniki zewnętrzne Góry Świętokrzyskie i Sudety w których powstały liczne pęknięcia i uskoki, a wzdłuż nich poszczególne bloki skalne podniosły się bądź też opadły i tym samym utworzyły góry zrębowe. Znowu wystąpiły tam zjawiska wulkaniczne będące w dużej mierze wylewami bazaltowymi.


2). Gopło jest położone na Pojezierzu Gnieźnieńskim, niedaleko miasta Gniezno, w woj. kujawsko-pomorskim. Przez Gopło przepływa Noteć, a nad jego północnym brzegiem położona jest Kruszwica. Jest ono również połączone kanałami z Wartą i tworzy drogę wodną. Położone jest na wysokości 77 m n.p.m., jego powierzchnia wynosi 22 km², długość- 25 km, szerokość- 250-3200 m, głębokość średnia- 4,7 m, głębokość maksymalna- do 16,5 m, a pojemność ok. 170 mln m3. Jest jeziorem rynnowym , pochodzenia polodowcowego, o południkowym przebiegu i rozwidlonym południowym końcu. Linia brzegowa jest niska, urozmaicona, z licznymi zatokami i półwyspami, w niektórych miejscach brzegi zabagnione.



3).Mapy plastyczme to specjalność szwajcarska od ponad 200lat. Pionierami tego kunsztu byli Charles-Francois Exchaquet (1742/6-1792) i Joachim Eugen Mller (1752-1833). Dokonywali oni konstrukcji map plastycznych terenów które sami kartowali. Odzwierciedlały one budowe terenu oraz najdrobniejsze szczegóły w jego budowie. Zaznaczano również poszczególne obiekty itp. Wykonywało się je na dwa sposoby. Pierwszy z nich to klasyczny i polegał na konstrukcji siatki punktów w przestrzeni mających funkcję odnośników na powierzchni terenu. Drugi to metoda schodkowa - 'frezarska' i polega na wycinaniu całych poziomic i nakładaniu ich na siebie. Jest to metoda łatwiejsza w zastosowaniu od metody klasycznej. Teraz po ponad 200 latach, dzięki technice komputerowej zeskanowano mapę i porównano ją z cyfrowym modelem terenu. Różnice są bardzo niewielkie, a na podziw zasługuje tez fakt, ze poradził sobie on doskonale z odwzorowaniem kartograficznym tak wielkiego obszaru. Do największych twórców map tego czasu należą Xaver Imfeld (1853-1909) i Carl Meili (1871-1919), którzy konstruowali mapy z wielką dokładnością i dbałością o szczegóły. Przez następne lata mapy plastyczne służyły przede wszystkim jako doskonałe pomoce dydaktyczne np.: w geologii i geomorfologii, a także były wykorzystywane przy planowaniu technicznych projektów. W dzisiejszych czasach, dzieki technice komputerowej zastosowanie map plastycznej w praktyce stracilo na znaczeniu, jakkolwiek znajdują one miejsce w takich instytucjach jak muzea, schroniska, szkoły jako niezwykle cenne eksponaty.

4). Naukowcy analizują rdzenie lodowe z lodowców, by zbadać ile CO2 było kiedyś w atmosferze. Naukowcy pewnie nigdy by nie uwierzyli, że klimat może się nagle skrajnie zmienić, gdyby nie badania rdzeni lodowych z lądolodu Grenlandii prowadzone na początku lat dziewięćdziesiątych. Te gigantyczne rdzenie, niektóre długości 3 km, zawierają bardzo wyraźny zapis zmian klimatu ostatnich 110 tys. lat. Badacze potrafią odróżniać roczne warstwy lodowe i datują je na wiele sposobów. Skład tych warstw informuje o warunkach termicznych, w jakich się tworzyły. Dzięki tym badaniom udało się poznać gwałtowną historię klimatu: długie okresy ostrych mrozów przerywane krótkimi okresami ciepłymi. W środkowej Grenlandii zdarzały się spadki temperatury o 6oC w ciągu kilku lat. A połowa wzrostu temperatury, jaki nastąpił w tym rejonie po maksimum ostatniego zlodowacenia, czyli 11.5 tys. lat temu, przypadła na jedno tylko dziesięciolecie - temperatura wzrosła wtedy o 10oC. Rdzenie zawierają także inne informacje o stanie środowiska. W warstwach lodu został na przykład uwięziony pył pochodzący z Azji, co świadczy o dominującym kierunku wiatrów w tym okresie. Na podstawie mniejszej ilości drobin soli morskiej i pyłu wulkanicznego zakumulowanych w warstwach lodu stwierdzono, że podczas ociepleń zmniejszała się prędkość wiatru. Lista takich wskazówek stale rośnie. Naukowcy dochodzą do tych wniosków, łącząc niepełne informacje z wielu różnych źródeł, m.in. z lodowców górskich, grubości słojów drzew, rodzajów pyłków roślinnych i muszli znajdowanych w osadach na dnie jezior i oceanów.



5). Strefa przybrzeżna mórz, zwana również sublitoral (sub- + łc. litoralis ‘nadbrzeżny’) zaś w jeziorach obejmująca pas roślin zanurzonych i pozostałą, głębszą część stoku misy jeziornej, ma olbrzymie znaczenie dla rozwoju życia wielu organizmów. W zależności od głębokości wyróżniamy 3 poziomy które określają warunki życia świata organicznego:
- litoral - strefa przybrzeżna - pelagial - strefa morza otwartego - batial - warstwa wody o głębokości od 200 do 1000 m.- abysal - głębiny oceaniczne. W powyżej wymienionych poziomach wód znajduje się świat organiczny, dostosowany do panujących tam warunków: - bentos - na dnie (otwornice, gąbki) - nekton - w toni wodnej (ryby, ssaki morskie) - plankton - na powierzchni wód. Strefa przybrzeżna składa się z części wybrzeża lub wód morskich lub ujścia rzeki o określonych granicach geograficznych stanowiących jednorodny system hydrologiczny. Jest niezwykle istotna gdyż stwarza najkorzystniejsze warunki do życia. Wody tejże strefy są niezwykle bogate we florę oraz faunę, jest ona bardzo zróżnicowana i umożliwia swobodny rozwój organizmów. Bogactwo panujące w tej strefie pozwala na bujny rozwój wielu gatunków roślin, zwierząt i żyjątek.