Demografia

DEMOGRAFIA

Demografia - jest nauką zajmująca się stanem liczebnym ludności , przyrostem naturalnym, migracjami, oraz strukturą wieku, płci, strukturą zawodową narodowościową i wyznaniową.

Układ kontynentów w ogólnej liczbie ludności 1800-1999
• Azja
• Europa
• Afryka
• Ameryka Południowa
• Ameryka Północna i Środkowa
• Oceania

Najludniejsze państwa świata 1980-1998
• Chiny
• Indie
• USA
• Indonezja
• Brazylia
• Rosja
• Pakistan
• Japonia

Rozmieszczenie ludności na świecie.

Ekumena- obszar stale zamieszkały.

Subekumena- jest obszar przejściowo zamieszkały lub wykorzystywany gospodarczo.

Anekumena- obszar bezludny niezamieszkały.

Czynniki przyrodnicze wpływające na rozmieszczenie ludności:
1. rodzaj podłoża (ląd)
2. klimat (temperatura i opady- umiarkowane)
3. gleby
4. wysokość nad poziomem morza
5. ukształtowanie powierzchni
6. surowce mineralne
7. odległość od morza

Czynniki poza przyrodnicze
1. ustrój polityczny
2. polityka ekonomiczna
3. wiedza
4. technika
5. względy strategiczne- obronne

Obszary o największej koncentracji ludności ze względu na rozwój rolnictwa
• Nizina Chińska
• Mandżuria
• Delta Gangesu
• Delta Nilu
• Jawa

Obszary o największej koncentracji ludności ze względu na
• Japonia
• Europa zachodnia
• Stany Zjednoczone pół -wsch.
• Kanada południowa

Gęstość zaludnienia ilość ludzi na km2

Przyrost naturalny - jest to różnica między liczbą urodzeń i zgonów.

W przeliczeniu na 1000 stopę określa się w %
Indie , Chiny, Afryka Środkowa, Ameryka Łacińska

+ dodatni- więcej urodzeń niż zgonów
- ujemny więcej zgonów niż urodzeń

Przyrost naturalny - powiększenie się liczby ludności wskutek przyrostu naturalnego po uwzględnieniu migracji ludności oraz zmian terytorialnych.

Na poziom i dynamikę przyrostu naturalnego wpływa:
1. ogólna sytuacja społeczno-ekonomiczna i polityczna danego kraju lub regionu
2. poziom opieki lekarskiej
3. poziom kultury i wykształcenia
4. warunki bytu ludności
5. poziom rozwoju gospodarczego
6. sytuacja demograficzna danego społeczeństwa- liczba kobiet w wieku rozrodczym
7. stopień zurbanizowania
8. polityka demograficzna państwa

Eksplozja demograficzna - przyrost naturalny ludności spowodowany gwałtownym przyrostem urodzeń żywych. Wyróżnia się fazę w której wzrost liczby ludności regulowany był przez czynniki biologiczne

Eksplozja demograficzna (bomba demograficzna) jest to nagły wzrost liczby ludności
Przyczyny eksplozji demograficznej w XIX wieku:
1. poprawa warunków życia
2. rozwój medycyny
3. poprawa higieny
4. upowszechnienie opieki społecznej

Przyczyny wysokiego przyrostu naturalnego w Krajach Słabo Rozwiniętych:

• mała świadomość o cyklu rozrodczym
• brak środków antykoncepcyjnych
• religia- wpływ kościoła
• brak dostępu do aborcji
• powszechnie akceptowany model rodziny wielodzietnej


Skutki dużego przyrostu naturalnego w Krajach Słabo Rozwiniętych:
• bieda – powstawanie tzw. Slamsów
• głód
• przeludnienie wsi
• migracja do miast- przestępczość, analfabetyzm , choroby, bezrobocie

Niski nawet ujemny przyrost naturalny w Krajach Wysoko Rozwiniętych:
• ogólne uświadomienie
• dostęp do środków antykoncepcyjnych
• pogoń za karierą i pieniądzem
• dostęp do aborcji
• powszechna akceptacja rodziny mało dzietnej

Wyż demograficzny - nagły wzrost udziału młodszej grupy wiekowej w ogólnej liczbie ludności wywołany szybkim zahamowaniem śmiertelności dzieci i młodzieży przy utrzymaniu wysokiego wskaźnika urodzeń lub jego wzroście.

Wiek produkcyjny - wiek w którym ludzie uczestniczą w prac produkcyjnej.
Wyróżnia się wiek przedprodukcyjny 1-18lat, produkcyjny 18lat-65lat i poprodukcyjny powyżej 65lat

Przyrost rzeczywisty - jest to przyrost naturalny pomniejszony o saldo migracji.

Migracje
1. kryterium czasu
• stałe(na pobyt stały)
• okresowe (na popyt czasowy)
2. kryterium obszaru
• wewnętrzne (w obrębie kraju)
• zewnętrzne
3. kryterium przyczynowe
• zarobkowe
• polityczne
• religijne
• naukowe
4. kryterium czynnika decydującego o migracji
• przymusowe
• dobrowolne

Wśród migracji zewnętrznych wyróżnia się:
• emigrację – wyjazd do innego kraju na popyt stały lub czasowy
• imigrację – przemieszczanie się do innego kraju w celu osiedlenia się na stałe- rozpatrywanie od strony kraju przybycia.
• Repatriacja- przemieszczanie się ludności w wyniku zmiany granic kraju
• Deportacje- zsyłki ludności np. na Sybir lub Cyganów Rumuńskich z Polski do Rumuni.

Struktura zawodowa ludności
Ze względu na źródło utrzymania demografowie dzielą ludności n aktywną (czynną) i bierną zawodowo.
Ludność aktywna zawodowo - to taka która wykonuje pracę zawodową
Ludność bierna zawodowo - to taka która posiada inne źródła utrzymania w tym nie zarobkowe
• do niej zaliczają się : dzieci, młodzież, renciści, emeryci, stypendyści.

Poszczególne sektory gospodarki obejmują :
I. sektor- rolnictwo, leśnictwo, rybactwo i rybołówstwo .
II. sektor przemysł wydobywczy, przetwórczy i budownictwo
III. sektor usługi , transport, handel , gospodarkę komunalną, służbę zdrowia, kulturę , bankowość, turystykę.

Rozwój społeczno- gospodarczy poszczególnych krajów można podzielić na 3 etapy:
• Przedindustrialny
• Industrialny
• Postindustrialny

Etapy te odzwierciedlają się w strukturze społeczno-zawodowej ludności tych krajów.
1. etap rozwoju (Przedindustrialny) głównym źródłem zatrudnienia ludności jest rolnictwo
2. etap Industrialny coraz większą rolę w zatrudnieniem zaczyna odgrywać przemysł i związane z nim działy gospodarki. Na tym etapie najwięcej ludzi pracuje zatem w zawodach pozarolniczych, zwłaszcza w przemyśle i budownictwie.
3. etap Postindustrialny rozwoju społeczno- gospodarczego charakteryzuję się zahamowaniem tempa rozwoju zatrudnienia w przemyśle a dynamicznym rozwojem zatrudnienia w usługach, w nauce, technice, oświacie, bankowości, ubezpieczeniach itd.

POLSKA

Zmiany liczby ludności Polski na tle Europy
Dwa wydarzenia historyczne kształtuje oblicze XX-wiecznej Polski.
• Odzyskanie niepodległości po rozbiorach w 1918r
• Odtworzenie państwowości Polski w nowych granicach po roku 1945r
Druga wojna światowa spowodowała ogromne straty w ludności. Polska była pod tym względem najbardziej poszkodowana.
W 1939r Polskę zamieszkiwało 34.8mln osób w 1945r około 24mln.
Spadek liczby ludności spowodowany był nie tylko działaniami wojennymi lecz także emigracją (przymusową i dobrowolną)
Liczba ludności Polski w 2001 wynosiła 38mln 635 tys.
Średnia gęstość zaludnienia 125os/km

Największa gęstość zaludnienia ma województwo Śląskie 395 os/km oraz małopolskie 212 os/km.
Najniższą gęstość zaludnienia 60os/km ma województwo warmińsko- mazurskie i podlaskie.

Struktura demograficzna
Struktura demograficzna to podział całej populacji według grup wiekowych, płci, stanu cywilnego, wykonywanych zawodów, wykształcenia, miejsca zamieszkania.

Najwyższy przyrost naturalny w 1999r miały województwa:
• Województwo Warmińsko- mazurskie 2,7 promila
• Województwo Podkarpackie 2,5 promila

Najniższy przyrost naturalny mają województwa:
• Województwo Łódzkie – 3 promila
• Województwo Mazowieckie – 1,3 promila
* w dużych miastach notuje się ujemny przyrost naturalny.

Przyczyny ujemnego przyrostu naturalnego w miastach:
1. starzenie nie społeczeństwa
2. opóźnienie wieku zawierania małżeństw
3. większa częstotliwość zapadania na choroby cywilizacyjne
4. warunki ekonomiczne
5. konsumpcyjny charakter życia
6. brak mieszkań
7. bezrobocie

Analizując piramidę wieku ludności Polski zauważymy liczbową przewagę kobiet.
Średnia długość życia (2001r):
• mężczyzn w Polsce wynosi 69, 7 lat
• kobiet 78,0 lat

Pod względem długości życia swoich obywateli przoduje w Europie: Szwajcaria, Francja (ponad 80lat) a na świecie Japonia.
Model polskiej rodziny to 2+1, 2+2, 2+3
Rozwody
Najwyższe współczynniki rozwodów ma Rosja Białoruś, Estonia, Litwa , Łotwa i Polska
Najniższe współczynniki rozwodów Włochy, Hiszpania, Grecja.

Struktura zatrudnienia
Około 28% ludności Polski czynnej zawodowo pracuje w przemyśle i budownictwie.
Najwyższym wskaźnikiem urbanizacji występuje w województwie Śląskim, Dolnośląskim, Zachodniopomorskim powyżej 70%
Najniższy- Podkarpackim, Lubelskim i Świętokrzyskim poniżej 50%
Aglomeracje w Polsce- Warszawa, Łódź.
Konurbacje np. Górny Śląsk.

Polska – Urbanizacja

62% ludzi mieszka w miastach

Największe miasta:

I. Warszawa 2,2 mln
II. Kraków
III. Łódź
IV. Katowice