Kiła

KIŁA

Czym jest kiła?
Kila ( Lues), dawna nazwa syfilis eleó(nazwa syfilis
pochodzi od imienia pasterza Syphilusa, tytulowego
bohatera poematu Syphilis, czyli o chorobie galijskiej
1530 autorstwa Girolama Frascatoro, chirurga z Werony)
to przenoszona przez drobnoustrój zwany
Treponema pallidum. Jego polska nazwa to krętek blady.
Nieleczona kila trwa wiele lat, z nastepujacymi po sobie
okresami objawowymi i bezobjawowymi. Choroba ta
przebiega w trzech etapach. Jest choroba, w której
uszkodzenie narzadów i tkanek, do których dochodzi w
pózniejszym okresie sa nieodwracalne. eleóJednak choroba ta
wystepuje rzadko. Mezczyzni choruja na nia czesciej niz kobiety

Krętek blady
Kretki (Spirochaetae) gromada dlugich (5-500m), silnie skreconych bakterii poruszajacych sie dzieki skurczom specyficznej nici osiowej, przedstawiciele bakterii spiralnych. Niektóre z nich sa saprofitami wolno zyjacymi w przyrodzie, a niektóre sa chorobotwórcze dla ludzi i zwierzat.
Kretek blady (Treponema pallidum) wywoluje u ludzi kiłe, kretek duru powrotnego (Borrelia recurrentis) jest przyczyna duru powrotnego , a kretki z rodzaju Leptospira wywoluja kretkowice - odzwierzece, ostre choroby zakaźne.

(bakteria kretek blady)

Drogi zarazenia
Kretki przechodza z pierwotnego owrzodzenia na skóre lub blony sluzowe okolic genitaliów partnera seksualnego. Moga przenosic sie równiez przez uszkodzona skóre innych czesci ciala. Z racji tego, ze bakterie te sa bardzo wrazliwe na czynniki środowiska, to do zarazenia dochodzi glównie na drodze kontaktów plciowych.
Inna droga zarazenia jest przeniesienie choroby przez ciezarna matke na plód. Takie dziecko moze urodzic sie z powaznymi wadami ukladu nerwowego i narzadów, nazywa się to kiłą wrodzoną.

Historia kiły
Po raz pierwszy epidemia pojawila sie w Europie podczas wojny o Neapol w i szybko rozprzestrzenila sie na inne kraje. Pochodzenie tej choroby jest nieznane. Przypuszczalnie chorobe przywieziono do Barcelony po drugiej wyprawie Kolumba podczas której masowo gwalcono kobiety indianskie. Choroba istniala w lagodnej formie w Ameryce przed przybyciem Kolumba.

Objawy
Objawy kily sa rózne w zaleznosci od okreslonego etapu choroby:
• Kila wczesna
Okres wczesny- Pojedynczy wrzód (zmiana pierwotna) pojawia sie w miejscu, w którym kretki wniknely do organizmu. Miejscem tym najczesciej organy plciowe, ale moze to byc równie dobrze jama ustna, odbyt, odbytnica, czy palce w zaleznosci od tego, w jakim rodzaju zblizenia seksualnego doszlo do zakazenia. Zmiana pierwotna jest twarda oraz bezbolesna, wydziela z siebie plyn wypelniony kretkami. Czasem wezly chlonne bezbolesnie powiekszaja sie w okolicy wrzodu. Ta zmiana znika samoistnie po 1-5 tygodniach, choc chory nadal pozostaje zakazony.
Okres pózny- Objawy tego etapu kily zwykle dotycza skóry glównie na wnetrzach powierzchniach dloni oraz na podeszwach stóp. Pojawiaja sie rzutami krostki, drobne czerwone kropki (podobne do wysypki z przegrzania), male przebarwione, zarumienione plamy, czasem z wciagnietymi srodkiem, drobne owrzodzenia wypelnione ropa. Grudki rozwijajace sie w miejscu polaczenia skóry ze sluzówka najczesciej w wilgotnych miejscach moga przerastac, splaszczac sie i przybierac barwe brudnorózowa lub szara tzw. klykciny plaskie lub lepieze, condylomata lata), biale plamy wewnatrz jamy ustnej. Zmiany te moga utrzymywac sie latami lub ustepowac mimo braku leczenia jednak czesto moga pojawiac sie nowe zmiany. Zmiany moga równiez dotyczyc oka, kosci, stawów, nerek, watroby i sledziony, czesto z towarzyszaca goraczka, zóltaczka, sztywnoscia karku, bólami glowy, pobolewaniami miesni, bólami gardla, utrata apetytu oraz czuciem zmeczenia. Bez wlaczenia leczenia tego typu objawy trwaja okolo roku.
• Kila utajona
Miedzy okresami kily objawowej chory znajduje sie w stadium tzw. kily utajonej (brak objawów klinicznych, dodatnie odczyny serologiczne). We wczesnym okresie tym etapie nie wystepuja zadne objawy lub moga wystepowac zmiany na skórze lub sluzówkach o wysokiej zakaznosci. Jednakze jedna trzecia chorych przechodzi do nastepnego, ostatniego etapu kily trzeciorzedowej.
• Kila pózna
Na tym etapie objawy zakazenia wynikaja z ciezkiego uszkodzenia róznych organów wewnetrznych, do których dochodzi w 3-10 lat po zakazeniu. Do nich moga sie zaliczac guzy, zwane "kilakami" rozwijajace sie w jamie ustnej, nosie, jezyku, kosciach, skórze, watrobie i innych narzadach, objawy wynikajace z uszkodzenia zastawek serca, czy zniszczenia sciany aorty, objawy zwiazane z jakimkolwiek uszkodzenia stawów, objawy wynikajace z uszkodzenia nerwów oraz mózgu, wlaczajac w to paraliz, problemy z koordynacja, utrata czucia, slepota, zmiany osobowosci oraz impotencja. Obecnie w zwiazku z efektywnymi sposobami leczenie objawów tych raczej nie spotyka sie.

Kiła nabyta
W kile nabytej kretek blady dostaje sie do ustroju poprzez blony sluzowe lub skóre a nastepnie rozprzestrzenia sie po calym organizmie. Towarzyszy temu powiekszenie okolicznych wezlów chlonnych. W przebiegu kily mozna wyróznic 3 okresy:
I - okres kily pierwotnej z wytworzeniem objawu pierwotnego
II - okres kily wtórnej z pojawieniem sie charakterystycznej osutki kilowej
III - okres kily póznej wystepujacy po kilku latach od zakazenia. Przebieg w tym okresie czesto jest utajony, a na skórze wystepuja zmiany guzkowate (kilaki)
I okres
Choroba trwa 3-9 tygodni po zakazeniu. Typowym objawem jest owrzodzenie powstajace w miejscu wnikniecia kretka. U mezczyzn heteroseksualnych jest to najczesciej rowek zazoledny, brzeg napletka, okolice wedzidelka, ujscie cewki moczowej; u kobiet - brzegi warg sromowych, spoidla tylnego, lechtaczki i szyjki macicy, rzadziej w pochwie.
U osób homoseksualnych owrzodzenie pierwotne wystepuje czesto w okolicy analnej (odbytu), w odbycie lub w okolicach jamy ustnej (oczywiscie ta lokalizacja jest równiez mozliwa u heteroseksualistów). Czasami owrzodzenie to stwierdza sie na palcach czy grzbietach dloni (przy praktykach manualno-rektalnych).
W typowych owrzodzeniach zmiana ta jest NIEBOLESNA. Bolesne sa tylko zmiany umiejscowione w odbycie (oprócz tego stwierdza sie biegunki , zatwardzenia, parcie na stolec, krwawienie z odbytu).
Owrzodzenie to przebiega bardzo czesto z powiekszeniem okolicznych wezlów chlonnych. Po 2-6 tygodniach wrzód znika bez sladu lub z pozostawieniem bardzo malej blizny. Wezly chlonne pozostaja powiekszone przez wiele nastepnych miesiecy.
Rozpoznanie w tym okresie opiera sie na objawach klinicznych, wywiadzie, oraz wykryciu kretków bladych w materiale pobranym z owrzodzenia lub z powiekszonych wezlów chlonnych, dodatnim wyniku odczynu FTA-ABS, USR lub VDRL (sa to rózne rodzaje odczynów serologicznych stosowanych w diagnostyce kily).
Rozróżnicowanie: opryszczka narzadów plciowych, zapalenie zoledzi, rak narzadów plciowych, wrzód miekki, gruzlica wrzodziejaca blon sluzowych.

II okres:
Rozpoczyna sie po 9-10 tygodniach i trwa do dwóch lat.
Pierwszym objawem (miedzy 9-16 tyg.) jest rozlegla wysypka, która samoistnie ustepuje. Zmiany te moga nawracac kilkakrotnie w postaci bardziej ograniczonej, ale zdecydowanie glebszej. Czestym objawem kily tego okresu jest uogólnione powiekszenie wezlów chlonnych, trwajace wiele miesiecy.
Czasami wystepuje uszkodzenie watroby, nerek, ukladu nerwowego, kosci i stawów. Zmiana wysypkowym towarzysza objawy grypopodobne, podwyzszenie temperatury ciala, zle samopoczucie, bóle miesni i stawów oraz bóle glowy.
Rozpoznanie ustala sie na podstawie objawów klinicznych, wywiadu dotyczacego kontaktów seksualnych z ostatnich dwóch lat, oraz wyników odczynów serologicznych (takich jak wyzej).

III okres:
Zmiany chorobowe w tym okresie kily pojawiaja sie po kilku, kilkunastu latach trwania choroby. Dotycza one tylko przypadków nieleczonych. Choroba rozwija sie powoli i przewlekle. Wystepuja bardzo glebokie uszkodzenia skóry, blon sluzowych, kosci, serca, naczyn, ukladu nerwowego i innych narzadów wewnetrznych. Mozliwe jest wspólistnienie kilku postaci kily u jednej osoby.
Wystepuje bardzo wiele odmian kily tego okresu, m.in. kila blon sluzowych, kilakowata, kosci i stawów, sercowo-naczyniowa, porazenie postepujace, wiad rdzenia kregowego, itd.

Kilowa zmiana pierwotna Kilowa zmiana pierwotna, objaw pierwotny, stwardnienie pierwotne, wrzód twardy: pierwszy kliniczny objaw zakazenia kilowego wystepujacy po ok. 3-tygodniowym okresie wylegania.Najczestsze umiejscowienie na zewnetrznych narzadach plciowych, choc moze zdarzyc sie i umiejscowienie pozaplciowe (wargi, palce). Jest to zwykle pojedyncze okragle owrzodzenie o brzegach glebokich, podstawie twardej, nacieczonej, dnie lsniacym, niebolesne, zakazne.

Osutka kilowa Osutka kilowa to skórne zmiany swoiste wystepujace w okresie kily II-rzedowej na skórze i blonach sluzowych. Zaleznie od charakteru wykwitów moga to byc osutki: plamiste, plamistogrudkowe, grudkowe (w tym luszczycowate, liszajowate i in.), grudkowe przerosle i krostkowe. Szczególnie zakazne sa tzw. grudki przerosle, saczace i lepieze plaskie.

Kiła wrodzona
Ta bardzo ciezka postac choroby rozwija sie u okolo 40-70% dzieci urodzonych przez zakazona i nie leczona kobiete. Co wiecej, 1/4 wszystkich przypadków ciaz u takich pacjentek skonczy sie poronieniem, obumarciem plodu lub smiercia noworodka zaraz po urodzeniu.
Kila wrodzona moze byc: wczesna i pózna.
W kile wrodzonej wczesnej moze nastapic smierc plodu lub urodzenie dziecka niezdolnego do zycia (na skutek rozleglych zmian kilowych). Poza tym obserwuje sie: zmiany skórne przypominajace kile II-rzedowa u doroslych (moga sie one zlewac na dloniach i stopach), oprócz tego twarz starcza, glebokie pekniecia wokól ust, zmiany na blonach sluzowych, sapke kilowa, nos siodelkowaty (w wyniku zniszczenie rusztowania kostnego) oraz zmiany w narzadach wewnetrznych jamy brzusznej, kosciach, stawach i plucach.
Kila wrodzona pózna charakteryzuje sie nastepujacymi zmianami: zapaleniem rogówki, opóznieniem rozwoju umyslowego i fizycznego, tzw. znamionami kostnymi: nos siodelkowaty, szabliste podudzia, blizny wokól ust, zeby Hutchinsona. U nastolatka moga pojawic sie nieodwracalne uszkodzenia kosci, zebów, oczu, uszu,
Leczenie penicylina w duzych dawkach, profilaktyka szczególnie u kobiet ciezarnych (czeste badania), zabieg Credego.

Rozpoznanie:
Lekarz jest w stanie rozpoznac kile, na podstawie wywiadu klinicznego, wykonujac badanie mikroskopowe wydzieliny z podejrzanego wrzodu w celu znalezienia zywych pratków, wykonujac testy serologiczne w celu wykrycia przeciwcial w surowicy przeciwko kretkom bladym. .eleóBadanie bezposrednie bakteriologiczne w kierunku kily polega na poszukiwaniu kretka bladego w materiale pobranym od pacjenta. Material mozna pobrac eza (cienkim, jalowym drucikiem zakonczonym petelka z oczkiem) z owrzodzenia na narzadach plciowych lub innego miejsca po odmoczeniu powierzchni przez 20 - 30 minut roztworem wodnym 0,9% chlorku sodu.eleó W badaniu poszukuje sie kretków bladych przy pomocy specjalnego mikroskopu z ciemnym polem widzenia. Niekiedy material do badania pobiera sie z wezla chlonnego. Przed nakluciem skóre nad badanym wezlem wyjalawia sie jodyna lub innym odpowiednim srodkiem. Powiekszony zwykle wezel nakluwa sie igla ze strzykawka, wstrzykuje sie kilka kropel roztworu soli fizjologicznej, a nastepnie aspiruje zawartosc wezla i przenosi na szkielko podstawowe. Tak jak poprzednio, kretki blade poszukuje sie w mikroskopie, w ciemnym polu widzenia. Dodatkowo lekarz moze zlecic badanie plynu mózgowo-rdzeniowego lub badanie radiologiczne.

Leczenie
W leczeniu stosuje sie antybiotyki - najczesciej najstarszy z nich - penicyline oraz grupy leków uzywanych do zwalczania infekcji wywolywanych przez bakterie.
Przy odpowiedniej terapii mozliwe jest wyleczenie we wszystkich stadiach choroby, chociaz cofniecie zmian juz spowodowanych przez nia (w póznych stadiach) nie jest mozliwe.Bez leczenia, okolo jedna trzecia chorych z utajona kila przechodzi do etapu kily trzeciorzedowej, w której do ciezkich uszkodzen licznych narzadów, a w koncu do smierci

Testy krwi
Rozpoznanie kily nie jest sprawa latwa. Choroba ta bywa nasladowca wielu schorzen.
Tak jak w przypadku innych chorób, w rozpoznaniu kily najwazniejszy jest wywiad i badanie przeprowadzane przez lekarza. Pózniej mozna poszukiwac bakterii w "podejrzanych" wydzielinach i pobrac krew w celu wykonania innych specjalistycznych badan.
Jednym z takich popularnych testów jest VDRL, bedacy modyfikacja testu wprowadzonego kiedys przez Wassermana. Stad pochodzi jego potocznie uzywana nazwa - WR. Jednak to badanie posiada dosyc zasadnicza wade: czasami jako chorych na kile wykrywa sie osoby zdrowe lub z innymi schorzeniami (np. chorobami auto-immunologicznymi, niektórymi infekcjami wirusowymi). Dlatego pozytywny wynik tego testu nalezy potwierdzic.
W tym celu stosuje sie badanie FTA-ABS lub TPHA. Podobnie jak w przypadku VDRL wymagane jest jedynie pobranie krwi. O tych ostatnich testach mówimy, ze sa bardziej specyficzne niz VDRL, to znaczy, ze bardzo rzadko zdarza sie sytuacja, kiedy badana osoba nie jest zakazona kretkiem, a badanie wykazuje wynik dodatni.
Testy FTA-ABS i TPHA wykrywaja obecnosc przeciwcial, czyli bialek tworzonych przez organizm w odpowiedzi na zakazenie. Raz wytworzone przeciwciala pozostaja juz do konca zycia. Dlatego przedstawione testy nie sa przydatne do rozpoznania choroby u osoby, która wczesniej przebyla zakazenie kretkiem (przeciwciala sa obecne niezaleznie od tego, czy jest chora, czy nie). Niestety, te przeciwciala nie chronia przed ponownym zakazeniem, tak wiec przebycie kily nie oznacza, ze pacjent jest uodporniony.