Pamięć jako podstawowy mechanizm przechowywania doświadczenia

Ludzie, tak jak i zwierzęta, korzystają z doświadczenia indywidualnego oraz gatunkowego. Pozwala to uniknąć popełnionych niegdyś błędów, a także wybrać spośród możliwych sposobów reagowania te, które okazały się skuteczne. Bez zdolności do przechowywania, a więc zatrzymywania w pamięci przyswojonych treści, człowiek dysponowałby tylko teraźniejszością, nie miałby przeszłości. Swoich doświadczeń nie mógłby wykorzystywać do kształtowania przyszłości . Człowiek bez żadnych wspomnień byłby również bezradny jak noworodek. Codzienne czynności i przyzwyczajenia, takie jak ubieranie się, posługiwanie się nożem i widelcem czy włączanie światła w mieszkaniu , w przypadku utraty pamięci stałyby się niemożliwe do wykonania. Człowiek nie wiedziałby nawet kim jest. Następstwem tego stanu rzeczy byłby całkowity brak orientacji .
Czym jest więc pamięć? Otóż pamięć może być rozumiana bądź jako proces składający się z wielu faz, bądź jako właściwość jednostki. Analizując pamięć jako proces, zwracamy uwagą na jej uniwersalne cechy, natomiast gdy traktujemy ją jako właściwość jednostki, wówczas większą wagę
przypisujemy cechom lub różnicom indywidualnym. Do formułowania ogólnych definicji bardziej przydatne jest rozumienie pamięci
jako procesu.
Pamięć jest procesem odpowiedzialnym za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia. W pamięci mogą być przechowywane informacje dotyczące biologicznej struktury organizmu
(ta forma pamięci zapisywana jest w genach), indywidualnej przeszłości jednostki oraz właściwości świata, w jakim ta jednostka żyje. Zwykle przyjmuje się, że pamięć jest zarejestrowana w mózgu jej nosiciela, choć obok pamięci jednostkowej istnieje także pamięć zbiorowa (Jedlicki, 1997), która jest rejestrowana i przechowywana w odmienny sposób. Doświadczenie może być przechowywane w naszej pamięci przez dłuższy lub krótszy czas, może być łatwiej lub trudniej dostępne, Może wreszcie przyjmować bardzo zróżnicowane formy.
Pamięć ze względu na swoją podstawową funkcje - przechowywanie doświadczenia - jest bardzo podobna do pisma. Porównanie z pismem ujawnia jej ważne właściwości. Pierwsze rysunki w grocie Lascaux powstały
20 000 lat przed naszą era. Zawierały one podobizny zwierząt i ludzi. Podobnie pamięć u swoich początków ma charakter czysto obrazowy. 3000 lat przed naszą era pojawiło się na terenie Mezopotamii pismo klinowe (Jean, 1994), wykorzystujące piktogramy będące schematycznym przedstawieniem rożnych przedmiotów. Niemal równolegle z pismem klinowym pojawiło się pismo hieroglificzne, zawierające zarówno piktogramy, jak i znaki abstrakcyjne.
Potem pojawiło się pismo alfabetyczne, które przedstawiało informacje za pomocą znaków abstrakcyjnych, zupełnie odmiennych od rzeczy, zjawisk i procesów o których mówiło. W pamięci człowieka możemy również znaleźć elementy podobne do piktogramów: są to obrazy osób, przedmiotów i sytuacji,
z którymi kiedyś się zetknęliśmy. Możemy także znaleźć odpowiedniki niektórych hieroglifów, które są abstrakcyjnymi znakami oznaczającymi pojęcia. Wiemy, co to jest kras. Samo słowo kras nic nam nie mówi na temat wyglądu rzeki, ukształtowania jaskiń, ale kiedy pomyślimy to słowo uruchamia się nasza wiedza na temat specyficznego wyglądu takiego krajobrazu, Wreszcie, w naszej pamięci możemy znaleźć cos, co jest odpowiednikiem liter, to jest znaków, które dopiero w połączeniu ze sobą tworzą sensowna i zrozumiałą całość. Zdejmowanie odzieży w obecności obcej osoby i otwieranie szeroko ust nie znaczy nic, dopóki nie zrozumiemy, ze dzieje się to wszystko w trakcie wizyty u lekarza. Wynika stad, ze nasza pamięć nie jest dosłownym zapisem doświadczeń.
Jak stwierdziliśmy poprzednio, pamięć może być traktowana bądź jako pewien proces, bądź tez jako zdolność. Te dwa sposoby rozumienia pamięci przedstawia poniższy podział .

PAMIĘC ROZUMIANA JAKO ZDOLNOŚĆ .

Jest to element psychicznego .wyposażenia\\\" jednostki,
wykazujący duże różnice indywidualne.

Pamięć jest składnikiem inteligencji.

Pamięć składa się z wielu zdolności specyficznych,
Up. Pamięci wzrokowej, słuchowej itd.

PAMIĘĆ ROZUMIANA JAKO PROCES .

Jest to sposób kodowania doświadczenia,
stanowiący uniwersalną właściwość człowieka.

Pamięć jest fazą przetwarzania informacji.

Można doskonalić niektóre fazy procesu
pamięciowego, np. fazę odtwarzania.

Występują one w literaturze psychologicznej niezależnie od siebie. Autorzy nie zawsze odróżniają od siebie te dwie możliwości ujmowania pamięci, co może prowadzić do rozmaitych nieporozumień. Psychologowie praktycy w większym stopniu skupiają swoją uwagę na pamięci rozumianej jako pewna zdolność. Psychologia poznawcza natomiast w większym stopniu interesuje się pamięcią jako procesem przetwarzania informacji.
Współczesne rozumienie terminu „pamięć” jest bardzo szerokie.
W pamięci możemy przechowywać nie tylko pojedyncze informacje, lecz także umiejętności oraz wiedzę, czyli uporządkowane zbiory informacji. Poszczególne rodzaje pamięci, zróżnicowane ze względu na rodzaj informacji i sposoby ich przechowywania, uporządkowane są hierarchicznie. Pojawiają się kolejno, zgodnie z tokiem ewolucji o formy podstawowe , przystosowane
do rejestrowania coraz bardziej złożonych danych. .
Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, za sprawą pracy Atkinsona i Shiffrina (1968), ukształtował się podział pamięci oparty na kryterium czasu przechowywania. Wyróżniono trzy jej rodzaje : pamięć ultrakrótką, krótkotrwałą i trwałą. Pierwsza z nich – pamięć ultrakrótka, zwana też efektem Sperlinga albo pamięcią sensoryczną – zaliczana jest do procesów związanych z postrzeganiem, chodź de facto jest to rodzaj pamięci.
Pamięć krótkotrwała przechowywana jest od kilkunastu sekund do kilku
lub kilkunastu minut. Przebiega ona automatycznie i nie wymaga wysiłku, natomiast czas przechowywania informacji w pamięci trwałej jest nieograniczony jak również jej pojemność , zapamiętywanie jest natomiast wolniejsze, wymaga zaangażowania i skupienia uwagi.
W procesie pamięciowym występują struktury cykliczne : zostały one określone mianem małego i dużego cyklu pamięciowego. Dzięki cyklom pamięciowym dana informacja jest przetwarzana wielokrotnie , a w kolejnych cyklach informacja ta podlega modyfikacji w stosunku do informacji pierwotnej.
Koncepcja poziomów przetwarzania pamięci została zaproponowana przez Ciarka i Lockharta (1972) . Jest ona pierwszą alternatywą dla magazynowanych koncepcji pamięci. Co prawda Craik i Lockhart nie odrzucają wprost tezy o istnieniu odrębnych magazynów pamięciowych, ale sugerują,
że podstawą trwałego zapamiętywania nie jest wcale proces przenoszenia informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej . Wyróżniają oddzielny system pamięci pierwotnej, który odpowiedzialny jest jedynie za kodowanie docierających do jednostki informacji. Właściwa obróbka informacji występuje w pamięci wtórnej. O właściwościach poszczególnych form pamięci decyduje nie tyle czas przechowania informacji , ile głębokość ich przetwarzania. Informacje docierające do jednostki mogą być kodowane i przechowywane
na różnych poziomach. Teoretycznie ilość tych poziomów jest nieograniczona, jednak dla celów praktycznych wyodrębnia się trzy, a mianowicie poziom fizyczny, akustyczny i sematyczny.
Dzięki teorii poziomów przetwarzania psychologowie zwrócili uwagę na to, że sam człowiek może decydować o sposobie wykorzystania własnej pamięci. Teoria ta ukazała możliwości elastycznego dostosowania sposobów wykorzystywania pamięci do wymogów różnych zadań. Zainspirowała też badania nad pamięcią w warunkach życia codziennego.


W analizie strategii pamięciowych musimy uwzględnić trzy odrębne problemy ( Baddeley 1993) .
Po pierwsze organizację programu, który musi być zapamiętany, po drugie organizację informacji zarejestrowanych w pamięci trwałej i po trzecie relację między organizacją zapamiętywanych informacji a organizacją informacji w pamięci trwałej.
Strategie pamięciowe są szczególnym wypadkiem działania metapamięci, czyli wiedzy na temat własnej pamięci. Wiedza ta może dotyczyć zarówno ogólnych właściwości procesów pamięciowych, jak i właściwości pamięci danej jednostki.
Innym aspektem działania metapamięci są procesy kontroli. Procesy te sprawdzają, czy napływająca informacja nie została wcześniej zarejestrowana
w pamięci; jeśli tak to jednostka nie analizuje jej dalej; jeśli nie , wówczas stara się ją zapamiętać. Dzięki procesom kontroli jednostka może oszczędzać wiele wysiłku.
Podsumowując można stwierdzić, że pamięć jest podstawowym mechanizmem przechowywania doświadczenia. Można rozpatrywać ją jako pewną strukturę i wówczas można mówić o jej sprawności, a także o rodzajach pamięci. Pamięć rozpatrywana jako proces składa się z wielu faz, w których informacje odebrane przez jednostkę podlegają wielokrotnym modyfikacjom
i transformacjom.















Bibliografia:
1.Jan Strelau „Psychologia. Podręcznik akademicki” tom 2 .
Gdańskie wydawnictwo psychologiczne, Gdańsk 2000
2.Gerd Mietzel „ Wprowadzenie do psychologii” . Gdańskie wydawnictwo psychologiczne, Gdańsk 1999.