Religie, cechy charakterysztyczne, zobowiązania, zamieszkiwane tereny

Zróz.religijne:W dziejach ludzkości,od ich zarania,ogromną role pełnią religie,które są istotnym elem.każdej kultury.Rozprzest.się one wraz z rozwojem komunikacji i nasileniem migracji na b.odległe od miejsca ich powstania regiony;przenikneły się nawzajem.Określić granice wyznawców poszczeg.religii można jedynie w przybliżeniu.
Wiele róznic rel.wynika z nakazów i zakazów wiary.Są rel:monoteistyczne-uznające 1 boga,rel.politeistyczne-uznające wielobóstwo i re.animistyczne-uznające kult przyrody.Rel.w duzym stopniu wpływa na zycie społ,gosp,polit,a niekiedy rodzi problemy wewn.państw,regionów,kontynentów.Gł.rel.świata:judaizm-najstarsza rel.świata,chrześć-rel.mająca najw.wiernych,islam-rel.Arabów,buddyzm-re.mająca wyznawców w Azji wsch.ipd.hinduizm-rel.mieszk.Indii,konfucjonizm-gł.w Japonii i Chinach.
Judaizm-rel.żydowska,mojżeszowa.Jest najst(pocz.sięgają Xw.p.n.e.)monoteist.rel.na Ziemi.Zasady normujące zycie wyznawców tej rel.spisano w św.księdze judaizmu-Torze.Gł.nakazami są:obrzezanie,przestrzeganie szabatu,postaw i przepisów żywieniowych(koszerne znaczy czyste).W jud.obow:zakaz oddawania czci innym bogom,nakaz szanowania starszych,rodziców,zakaz spożyw.wieprzowiny.
Chrzescijaństwo.Na na ś.najw.wyznawców(ok.33%ludn).Wyłoniła się jako odłam judaizmu.Pocz.jej wiąże się z narodzeniem Chrystusa(pocz.nowej ery).Świętą księgą CH jest Biblia,składająca się ze ST i NT.W ciagu wieków nast.podział religii chrześć.na odłamy:katolicyzm,prawosławie,protestantyzm.Katol-wśród rel.ch.ma najw.wyz.Stawia przed wiernymi swoje zasady-dogmaty.Posiada rozbudowaną hierarchiczną organizację kościoła z papieżem na czele.Ma swoja liturgię i prawo kanoniczne.W czasach współ.do umacniania koś.katol.przyczynił się pontyfikat(od1978)papieża J.P.II.Polska nnależy do państw o wyraźnej dominacji religii katolickiej.Protestantyzm-należą tu all kościoły ewangelickie:luteranie,kalwini,anglikanie:odłamy:purytanie,kwakrzy,mormonii,metodyści,adwentyści.Protestantyzm rozpowszechniony jest w Eur.Zach.i Am.Pn.Nazwa prot.wiąże się z protestami wyznawców tej rel.wobec zakazu reformowania kościoła katol.i jego doktryn.Prot,podobnie jak inne rel.,ustala wiele nakazów i nakazów,co wywiera niemały wpływ na życie gosp.i społ.regionu np.:Mormoni-w St.Zjed.(z centrum w Salt Lake City)nie piją alkoholu,kawy,herbaty,coca-coli,nie palą tytoniu.Adwentyści-nie używają tytoniu,kosmetyków,nie jadają wieprzowiny,przestrzegają zakazu tańca i uprawiania sportu.Świadkowie Jehowy-odmawiają podporządkowania się władzom państwowym,np.:służby wojskowej,uczestnictwa w wyborach,są przeciwni transfuzji krwi.Prawosławie-to rel.Eur.Wsch.Rozpowszechniła się w Rosji,na Białorusi,Ukrainie i na Płw.Bałkańskim.Wielu wyznawców rel.prawosł.mieszka we wsch.PL(Siemiatycze,Krynki).Grabarka koło Siemiatycz-uważana jest za św.górę wyznawców prawosł.w PL.Okolice Suwałk zmieszk.starowiercy,czyli wyznawcy prawosł.zachowanego sprzed wieków.
Islam-Jest rel.szeroko wyznawaną przez Arabów.Twórcą islamu jest prorok Mahomet żyj.na przeł.VIiVIIw,stąd jego wyznawców określa się jako mahometan,a rel-mahometańską,muzułmańską.Św.ks.islamu jest Koran.W niektórych krajach arabskich zastępuje on konstytucję państwa.Jedynym bogiem jest Allach,a Mahomet jest jego prorokiem.Gł.zasady islamu:1.wiara w Allacha,2.modlitwa 5xdziennie(muezin nawołuje wiernych do modlitwy z wieży meczetu-minaretu),3.przestrzeganie postu w miesiącu ramadanu(ścisły post obow.od świtu do zmierzchu).4.oddawanie części majątku biednym-jałmużna,5.pielgrzymka do Mekki(przynajmniej 1 w życiu). Islam zabranie spoż.wieprzowiny.Zasadę tę uwzględniać powinni np.organizatorzy igrzysk sportowych,kuchnie hotelowe i restauracje,obsługa samolotów podająca posiłki oraz organizatorzy pomocy zywnościowej.Islam zabrania spoż.alkoholu,toteż winną latorośl uprawia się w celu prod.rodzynek.Spoż.wina jest zabronione.W większ.krajów islam zezwala na wielożeństwo.Kobiety nie mają takich samych praw jak mężczyźni.Koran zabrania pracy kobietom(Afganistan),zakazuje podróżowania razem z mężczyznami.Irańskie stewardesy w samolotach mają przesłonięte twarze.Prawo szariatu(islamskie prawo Koranu)zezwala na obcinanie rąk i kamieniowanie,np.:za urodzenie nieślubnego dziecka(Afganistan,Nigeria,Etiopia).Islam wyznaje nieliczna mniejszość tatarska żyj.w PL.PL.Tatarzy-mieszk.na białostocczyźnie i przestrzegaja praw koranu,np.:nie hoduja trzody chlewnej,nie spoż.wieprzowiny.
Buddyzm:Twórca tej rel.był Budda,żyj.w Viw.p.n.e.Buddyzm nie posiada formalnej struktury.Głosi toler.dla odmiennych poglądów i wierzeń,równość społeczeństw i potępia podział na kasty.Buddyzm znalazł wielu wyznaw.wśród ludn.żyj.w surowych war.przyr.itrudnych war.społ,np.:w pd-wsch.Azji.Od swych wyznaw.wymaga wielu wyrzeczeń,życzliwości dla osób cierpiących.Kolebka buddyzmu są Indie.Ma tez wielu wyz.w Mongolii,Tybecie,Japonii,Indochinach.Noski butów Mongołów,przestrzegających tradycji,sa podwiniete do góry,aby nie ranić”matki ziemi”Chińskie pagody(budynki,świątynie)mają rogi dachów zwrócone ku nieby(do góry).Kwitnie tu rzemiosło wytwarz.posążki Buddy;w biurze,domu,hotelu,sklepie musi być ołtarz poświęcony Buddzie.Posążki Buddy maja niekiedy monstrualne wymiary.Wyznawcy buddyzmu-Mongołowie-maja najniższy na świecie wskaźnik rozwodów(0,3promila).Świadczy to o trwałości rodziny,co wiąże się z rel.i tradycją.Rodziny sa liczne,a l.dzieci 6czy 7 jest uznawana za normę.
Hinduizm-to re.uznająca wielobóstwo.Wg wyznawców hind(gł.na obszarze Indii i Nepalu)wieczność świata polega na jego odnawianiu się w kolejno po sobie nast.cyklach(reinkarnacji).W zależ.od zasług w życiu doczesnym dusza czł.po śmierci przechodzi w ciało ludzi lub zwierząt.Wg.hind.w każdym wcieleniu istota żywa jest coraz bardziej doskonała.Rel.hind.ma wielki wpływ na życie gosp.regionu np:Krowa-dla wyzn.hind.to zwierze święte.Istnieje zakaz spożyw.wołowiny-w tym przeludnionym regionie,w którym mieszka ok. 50% ludzi niedożywionych.Ok.215mln sztuk bydła daje Indii od lat 1 miejsce w śiecie pod wzgl.ich pogłowia.Bydło stwarza tu wiele problemów:wędruje jako bezpańskie po ul.zatłoczonych miast,stwarzając zagrożenia komunikacyjne,żywi się na straganach ulicznych,zanieczyszcza ulice i chodniki-nie wolno go odganiać.Wiara w reinkarnację-zabrania nie tylko zabijania krów,ale też all innych istot żywych,stąd ogromna ilość gryzoni(szczurów)w tym regionie,które bezkarnie niszczą płody rolne.Duża ilość bydłaprzynosi krajowi również korzyści:bydło jest dostarczycielem mleka(choć mleczność krów jest tu b.niska),stanowi ono gł.siłę pociągową,dostarcza naturalnego nawozu(wykorz.także na opał),a jego skóry są sur.w przemysle skórzanym.
Konfucjonizm-jest bardziej filozofią życia niż rel.twórca-Konfucjusz-chiński mędrzec(VI-Vw.p.n.e.)-nauczał,że tylko dzieki działaniom zgodnym z prawami przyrody można osiągnąć życiowe powodzenie.Życie społ.powinno być podporz.rytmicznie zmieniającej się przyrodzie.Przez długi czas konf.był w Chinach rel.państwową.Głosi ona zależność syna od ojca,młodszego brata od starszego,podwładnego od panującego,żony od męża.Z tych zależn.wynika pewna moralność,z której najistot.jest pojęcie szacunku.Obecnie jest najb.rozpowsz.w Japonii.We współ.świecie można spotkać jeszcze wyzn.wielobóstwa,np.:wśród plemion Indian lub Murzynów afrykańskich,którzy za bogów uważają rzeki,las,drzewa,zwierzęta,zjawiska meteorolog.
Znacz.rel:Wpływ rel.i trad.na rozwój u życie poszcz.regionów jest duży i często rodzi wiele problemów.Rel.ma wpływ na:-rozwój duchowy człowieka i całych społeczeństw poprzez dążenie do celów pozaziemskich.Kształt.osobowość czł.(wprowadzające wartości:Prawda,piekno,dobro),jego stos.do przyrody i otacz.go ludzi.-gosp.regionu,np.:1.na sposób i jakość uprawy ziemi-buddyści(lamaiści)nie uprawiają ziemi,stąd ich pożyw.składa się gł.z prod.hodowlanych i dziko rosnących roslin,2.ilość sztuk trzody chlewnej jest oznaką bogactwa i prestiżu plemienia,co powoduje intensywny rozwój jej chowu,-umiarkowane korz.z dóbr nat(szczeg.buddyzm,protestantyzm),co sprzyja rozwojowi gospodarki,-zachow.demograficzne prefer(np.:w islamie-wielożeństwo)dużą ilość dzieci w rodzinie,-rozwój archot,literat,muzyki,sztuki(rzeźby,malarstwa).budowle sakralne:bazyliki,kościoły,synagogi,klasztory,meczety z ich wystrojem i gromadzonymi w nich zbiorami sa trwałym dorobkiem kultury narodów.
Świat zna liczne przykł.wasni,sporów i kofl rel(Bliski Wschód,Irlandia Pn,Bałkany),które wykorz.są do celów polit.i prow.niekiedy do ekstremalnych zachowań-zamachy terrorystyczne.Zróżnicowanie rasowe,rel,etniczne może być źródłem konfl.,dlatego we współ.ś.zach.konieczn.tolerancji wobec innych narodowości,ras,wyznań i uznania ich praw do własnych obyczajów,języka,rel,wyznania czy światopoglądu.
Kon.toler.podkreślono w 1948r.w dok.ONZ:”Powszechna Deklaracja Praw Człowieka”Dekl.rozp.się stwierdz:...Uznanie godności oraz równych i zniezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności,sprawiedliwości i pokoju świata”Dekl.głosi, że najw.celem ledzkości jest”dążenie do zbudowania takiego świata,w którym ludzie korzystać będą z wolności słowa i przekonań oraz wolności od strachu”.Podstawowe prawakażdego czł:prawo do życia,wolności,bezpieczeństwa,zakaz niewolnictwa,tortur,prawo do równości wobec prawa,prawo do życia prywatnego.
Do praw obywatel.należą:p.do swobodnego poruszania się,wyboru miejsca zamieszkania w granicach każdego państwa oraz p.do opuszczania i powrotu do swego kraju,p.do azylu,do posiadania obywatelstwa,p.do wolności myśli,sumienia,wyznania.P.Polityczne:Deklaracja wymienia:p.do wolności opinii i swobody jej wyrażania,p.do spokojnego zagromadzania stowarzyszania się,p.do uczestnictwa w życiu publicznym kraju.P.społ.i ekonom:p.do pracy,odpow.wynagrodzenia,do tworz.związ.zawodowych,do urlopu,do nauki,do ochrony zdrowia./Powszechna Deklaracja Praw Czł.ma duże znacz.dla cachow.pokoju na św,ponieważ zaleca tolerancję,a to oznacza rezygn.ze stosow.przymusu wobec innych państw,narodów,wyznań,ras i zwyczajów.