Bezrobocie w Polsce

Informacja o bezrobociu w Polsce
w styczniu 2005 roku
W styczniu 2005 r., w porównaniu do grudnia zanotowano wzrost liczby zarejestrowanych bezrobotnych i stopy bezrobocia. W stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku nastąpił spadek liczby bezrobotnych i jednocześnie obniżyła się stopa bezrobocia. Mniejsza niż przed rokiem była liczba bezrobotnych nowo zarejestrowanych i jednocześnie wzrosła liczba bezrobotnych wyrejestrowanych z ewidencji urzędów pracy. W porównaniu do grudnia 2004 r. do urzędów pracy zgłoszono więcej ofert pracy. W tym samym okresie nieznacznie zwiększyła się liczba bezrobotnych pozostających bez prawa do zasiłku.
Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w końcu stycznia 2005 r. wyniosła 3094,9 tys. osób (w tym 1598,0 tys. kobiet) i była wyższa o 95,3 tys. osób (o 3,2%) niż przed miesiącem oraz niższa o 198,3 tys. (o 6,0%) od liczby bezrobotnych zarejestrowanych przed rokiem (w styczniu 2004 r. w porównaniu z poprzednim miesiącem liczba bezrobotnych zwiększyła się o 117,5 tys. osób, tj. o 3,7%). Z ogólnej liczby bezrobotnych 42,0% mieszkało na wsi.
Z bezrobociem mamy doczynienia gdy na rynku pracy są osoby, które chcą pracować, ale pozostają bez zajęcia. Bezrobocie wiąże się z pewnymi komplikacjami socjalnymi, ale z punktu widzenia teorii ekonomii jest to zjawisko normalne, podlegające prawom popytu i podaży. Stroną popytową są pracodawcy szukający pracowników, a podażową ludzie szukający pracy.
Stopa bezrobocia w Polsce na dzień 31 września 2005r.:
1 DOLNOŚLĄSKIE 22,7%
2 KUJAWSKO-POMORSKIE 24,0%
3 LUBELSKIE 18,3%
4 LUBUSKIE 26,4%
5 ŁÓDZKIE 19,9%
6 MAŁOPOLSKIE 15,3%
7 MAZOWIECKIE 15,2%
8 OPOLSKIE 20,4%
9 PODKARPACKIE 19,5%
10 PODLASKIE 16,4%
11 POMORSKIE 21,7%
12 ŚLĄSKIE 17,1%
13 ŚWIĘTOKRZYSKIE 22,2%
14 WARMIŃSKO - MAZURSKIE 29,8%
15 WIELKOPOLSKIE 16,6%
16 ZACHODNIOPOMORSKIE 27,4%.
Bezrobocie jest to zjawisko braku pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i poszukujących jej. Bezpośrednią przyczyną bezrobocia jest z reguły niewystarczająca liczba wolnych miejsc pracy w stosunku do ilości ubiegających się o nie. Przyczynami bezrobocia mogą być również: wadliwa organizacja rynku pracy, brak odpowiednich kwalifikacji bezrobotnych, oferowanie zbyt niskich stawek płac (np. w porównaniu z zasiłkiem dla bezrobotnych). Na wielkość bezrobocia wpływają wahania koniunktury, sezonowe wahania poziomu zatrudnienia, wprowadzanie osiągnięć techniki do procesów produkcyjnych (automatyzacja), stopień wykorzystania zasobów siły roboczej w rolnictwie. Zjawisko bezrobocia pojawiło się wraz z powstaniem kapitalizmu, a zjawiskiem powszechnie występującym stało się w XIX w., gdy nastąpił dynamiczny wzrost liczby robotników przemysłowych.
W Polsce w latach 30 bezrobotni stanowili ponad 20% ogółu pracowników zatrudnionych poza rolnictwem. Trudności na rynku pracy najbardziej odczuwała młodzież gdyż co roku brakowało miejsc pracy dla ok. 300 tys. młodych ludzi.
Ścisłe określenie, kogo nazywamy bezrobotnym, ma ważne praktyczne znaczenie dla mierzenia poziomu bezrobocia oraz przyznawania zasiłków dla bezrobotnych. W Polsce istnieją dwa źródła informacji o bezrobociu, które posługują się nieco innymi definicjami bezrobocia. Pierwsze źródło informacji oparte jest na statystyce urzędów pracy, które na bieżąco rejestrują osoby poszukujące.
Pod pojęciem bezrobotnego rozumie się zwykle osobę zdolną do pracy i gotową do jej podjęcia w ramach stosunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, pozostają bez pracy, nie uczą się w szkole i nie mają innego stałego źródła utrzymania.
Drugie źródło informacji o poziomie bezrobocia opiera się na kwartalnym badaniu przez GUS aktywności ekonomicznej ludności, obejmującym 22,3 tys. gospodarstw domowych. W badaniu tym do kategorii bezrobotnych zostały zaliczone osoby w wieku 15 lat i więcej, które spełniały jednocześnie trzy warunki:
- w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi, tzn. nie wykonywały pracy przynoszącej zarobek przez co najmniej 1 godzinę;
- aktywnie poszukiwały pracy, tzn. podjęły konkretne działania w ciągu 4 tygodni (wliczając jako ostatni - tydzień badany), aby znaleźć pracę;
- były gotowe (zdolne) podjąć pracę w tygodniu badanym i następnym.
Głównym kryterium rozróżnienia zatrudnienia i bezrobocia jest 1 godz. pracy w tygodniu. Osoba, która przepracowała zarobkowo 1godz. (lub więcej) w tygodniu, zaliczana jest do pracujących, natomiast osoba, która nie przepracowała 1 godz., zaliczana jest do bezrobotnych. Kryterium to jest niezwykle rygorystyczne, raczej zawyża liczbę pracujących i zniża liczbę bezrobotnych. Jest to standard międzynarodowy, przyjęty przez Międzynarodową Organizację Pracy i stosowany przez większość krajów gospodarczo rozwiniętych.
W analizie struktury bezrobocia szczególną rolę mają trzy aspekty:
1) udział bezrobocia długookresowego)- wzrost bezrobocia długookresowego (osoby pozostające bez pracy powyżej 12 miesięcy) stanowi główny problem naszej gospodarki. Udział tego bezrobocia w 1994 r osiągnął prawie 45% bezrobocia ogółem, co stanowi 7,1% zawodowo czynnych. W stosunkowo krótkim okresie stopa bezrobocia długookresowego sięgnęła u nas jeden z najwyższych wskaźników wśród 26 krajów;
2) stopa bezrobocia młodzieży- niezwykle istotnym problemem jest bezrobocie wśród młodzieży. Na blisko 3 mln bezrobotnych, milion osób nie przekroczyło 24 roku życia; stopa bezrobocia młodzieży była dwukrotnie wyższa od średniej krajowej;
3) zróżnicowanie przestrzenne poziomu bezrobocia- szczególną cechą polskiego bezrobocia jest jego duże zróżnicowanie przestrzenne. W 1993 r. ogólna stopa bezrobocia wahała się od 7,2% w woj. Krakowskim do 28,3% w woj. Koszalińskim. Natomiast bezrobocia długookresowego wahała się od 1% w woj. Krakowskim do 15,7% w woj. Suwalskim. Zróżnicowanie to byłoby większe, gdyby porównać sytuację na lokalnych rynkach pracy.
Bezrobocie naturalne
Stopa bezrobocia jest to odsetek nie zatrudnionej siły roboczej w stosunku do ogólnej liczby ludzi zdolnych do pracy. Bezrobocie w ujęciu ekonomii klasycznej jest zjawiskiem naturalnym i dobrowolnym, wynikłym z niedostosowania rynku pracy do jej podaży. Wyróżniamy tu dwie przyczyny powstawania bezrobocia, jedno z nich to niedostosowanie posiadanych kwalifikacji i miejsca zamieszkania do wymaganych miejsc pracy. Jest to bezrobocie frykcyjne obejmujące również ludzi zmieniających prace, przejściowo jej poszukujących z rożnych powodów. Pojawia się również bezrobocie strukturalne, które charakteryzuje się zastojem gospodarczym i nowe roczniki napływające na rynek pracy nie mogą jej znaleźć. Istnienie wiec samego zjawiska bezrobocia tłumaczone jest tym, że chęć podjęcia pracy i zgłoszonej jej podaży nie daje się w pełni urzeczywistnić.
Bezrobocie dobrowolne
Drugim rodzajem bezrobocia, jest bezrobocie dobrowolne oznaczone na powyższym wykresie odcinkiem Nb. Zs. Spowodowane jest tym ze cześć pracowników poszukujących pracy nie akceptuje poziomu płacy realnej Wr1, są skłonni pracować przy wyższej stawce a pracodawcy gotowi ich zatrudnić poniżej płacy Wr1. Zjawisko to jest głównym powodem powstawania tej odmiany bezrobocia gdzie preferencje siły roboczej nie pokrywają się z rachunkiem opłacalności pracodawców.
Bezrobocie koniunkturalne
Keynesowska teoria przymusowego bezrobocia przyjmuje, że jest ono wywołane zbyt mamy popytem konsumpcyjnym i inwestycyjnym, który powoduje zbyt małe wykorzystanie zdolności produkcyjnych, poziom popytu stale ulega wahaniom, czyli jest zależny od koniunktury, stad nazwa bezrobocia. W fazach wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada nawet do poziomu bezrobocia naturalnego.
Bezrobocie przymusowe
Trzecim rodzajem bezrobocia jest bezrobocie przymusowe, czyli niezależne od zachowania bezrobotnych ( odcinek na wykresie Fz Nb). Ekonomia klasyczna tłumaczy je tym, że istnienie ustawowej gwarancji pacy minimalnej, zafałszowuje sygnały na rynku pracy, stan równowagi rynkowej zostaje zniekształcony, nawet przy spadku cen i popytu, wzroście bezrobocia, place i tym samym koszty nie maleją, poprzez strajki związki zawodowe wymuszają stawki powyżej wolnej ceny rynkowej, na wykresie jest to stawka Wr2. Przy tej stawce pracodawcy S.A. W stanie zatrudnić tylko cześć zdolnych do pracy i deklarujących jej podaż, reszta (na odcinku Fz Pz) niestety jest bezrobotna przymusowo. Powoduje to spięcia społeczne i stale wzrastający trend do podnoszenia wydajności pracy, który to musi nadrobić wyższe jej koszta.
Inne rodzaje bezrobocia
Wyróżniamy wiele rodzajów bezrobocia, do których możemy zaliczyć bezrobocie:
• strukturalne - gdy występuje brak kapitału do stworzenia nowych miejsc pracy, występuje często podczas restrukturyzacji gospodarki,
• frykcyjne - ma ono charakter sezonowy np. podczas okresu zimowego,
• koniunkturalne (cykliczne) - zależy ono od tego w której fazie cyklu koniunkturalnego znajduje się gospodarka,
• technologiczne - występuje gdy maszyny zastępują pracę ludzi,
• chroniczne - obejmuje grupę ludzi nie mających szans na znalezienie pracy np. osoby słabo wykształcone nie posiadające wymaganych kwalifikacji,
• utajone - zbyt duża liczba zatrudnionych w stosunku do potrzeb gospodarki (duże bezrobocie utajone występowało w socjalizmie.
Bezpośrednią przyczyną bezrobocia jest z reguły niewystarczająca liczba wolnych miejsc pracy dla ubiegających się o nie. Przyczynami mogą być również:
• wadliwa organizacja rynku pracy;
• brak odpowiednich kwalifikacji bezrobotnych;
• trudności mieszkaniowe uniemożliwiające przesuwanie nadwyżek siły roboczej do ośrodka wykazujących jej niedobór;
• oferowanie zbyt niskich stawek płac (np. w porównaniu z zasiłkiem dla bezrobotnych).
• sezonowe wahania poziomu zatrudnienia;
• wprowadzanie osiągnięć techniki do procesów produkcyjnych (automatyzacja);
• stopień wykorzystania zasobów siły roboczej w rolnictwie (przeludnienie agrarne).
Skutki bezrobocia:
to marnotractwo czynników wytwórczych; dobra i usługi, które mogły być wyprodukowane, ale stracone są na zawsze .
wzrost niezadowolenia społeczeństwa
zubożenie całego społeczeństwa i zahamowanie rozwoju intelektualno przemysłu
uszczuplenie budżetu państwa - brak dotacji na inne cele
Wywołują poważne konsekwencje społeczne:
1. utrata środków do życia nie tylko dla bezrobotnego, ale i dla całej jego rodziny, pogorszenie ich warunków życia;
2. z biegiem czasu utrata kwalifikacji zawodowych;
3. wzrost przestępczości;
4. społeczeństwo staje się konsumpcyjne.
Bezrobocie ma wpływ na zdrowie dotkniętej nim jednostki (Światowa Organizacja Zdrowia nazywa bezrobocie katastrofą epidemiologiczną):
1. cyklicznym wahaniom koniunktury gosp. towarzyszy wzrost zachorowalności wśród bezrobotnych;
2. bezrobotni przez ponad 2 lata ulegają większej zachorowalności;
3. obniżenie samooceny, wzrost bezradności, apatii, izolacja społ., nadużywanie leków i alkoholu;
4. u partnerów bezrobotnych – niepokój, napięcie, smutek;
5. w rodzinach wzrasta liczba rozwodów, rodzą się konflikty, stosowana jest przemoc;
6. chroniczne bezrobocie jest przyczyną samobójstw, frustracji z braku perspektyw na przyszłość, nasila agresję w zachowaniu.
Bezrobocie godzi przede wszystkim w godność osobową człowieka, gdyż jest niejako widzialnym, społecznie potwierdzonym znakiem jego małej wartości, niewystarczalności, zależności od anonimowych mechanizmów społeczno-gospodarczych, wyrazem jego społecznej degradacji. Jeżeli towarzyszy mu bieda, a nawet nędza, wtedy to poczucie upokorzenia i krzywdy społecznej staje się jeszcze bardziej dotkliwe. Zasiłki dla bezrobotnych nie rozwiązują tego problemu, bo nie równają ich pod względem zaopatrzenia z pracującymi, powiększają natomiast poczucie upokorzenia i zależności; ratując życie nie chronią godności osobowej człowieka. Utrata pracy, albo niemożność jej zdobycia, pomimo nieraz starannego przygotowania zawodowego, jest przyczyną głębokiej frustracji, poczucia zawodu życiowego, rodzi uprzedzenia i niechęci do istniejącego ładu społecznego oraz nienawiści klasowe. Szczególnie dotkliwe są skutki bezrobocia dla życia rodzinnego; powoduje ono napięcia, niszczy wszelkie perspektywy w życiu rodzinnym, staje się przyczyną destabilizacji rodziny, pozbawia ojca autorytetu, degraduje społecznie całą rodzinę, rodzi alkoholizm i inne patologie, z wszystkimi ich zgubnymi skutkami.
Bezrobocie sprzyja także powstawaniu postaw antyspołecznych, sprzyja przestępczości.
Stan bezrobocia nie przynosi strat tylko gospodarce, powoduje także obniżenie poziomu życia, a także demoralizuje. Ludzie nie widzą przyszłości w kolorowych barwach i mogą popadać w konflikty z prawem. Człowiek potrzebuje pracy nie tylko po to, aby zarabiać, ale także w celu rozwijania swoich umiejętności i podwyższania ambicji: 'praca pozwala realizować cele życiowe'. Dane z 1997 roku mówią, iż w Polsce 13% osób zdolnych do pracy jest bezrobotnych. Poprzez bezrobocie następuje zahamowanie rozwoju gospodarczego, czyli inflacji.. Inflacja jest to spadek wartości pieniądza, oznacza to, iż za zaoszczędzone pieniądze można kupić mniej towarów.
Doświadczenia wielu państw wykazały, że jedynym sposobem na ograniczenie bezrobocia, jest z punktu widzenia państwa "nie przeszkadzanie" ! Rząd powinien :
• ograniczyć swoją rolę
• organizować biura zatrudnienia, które informują o możliwościach znalezienia pracy
• finansować kursy dla bezrobotnych umożliwiające zmianę kwalifikacji i zawodu;
• w gospodarce np. poprzez szeroką prywatyzację (konkurencyjność przynosi wzrost gospodarczy i w konsekwencji wzrost zatrudnienia),
• znosić bariery administracyjne utrudniające rozwój (biurokracja, koncesje, zezwolenia) i przeciwdziałać korupcji,
• utrzymywać niskie obciążenia podatkowe i składkowe (ZUS). (wprowadzić ulgi podatkowe itp.).
Ludzie bezrobotni mogą oczekiwać od państwa zasiłków pieniężnych. Poza tym w dzisiejszych czasach występuje taka choroba, jak pracocholizm, a dla pracocholika strata pracy jest jak strata sensu i potrzeby życia.
Z kolei ograniczenie czasu pracy przynosi złudne rezultaty, ponieważ podnosi koszty pracy ponoszone przez podmioty gospodarcze, co powoduje, że przestaje się opłacać zatrudniać nowych pracowników, a zaczyna opłacać się ich zwalniać, i w rezultacie daje to efekty odwrotne od zamierzonych, czyli powoduje wzrost bezrobocia.
Sposoby proponowane przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego:
1. Współdziałanie prezydenta, rządu, parlamentu, samorządów lokalnych i organizacji pracodawców;
2. Współdziałanie niezbędne dla ochrony obecnych miejsc pracy i tworzenie nowych;
3. Zachęcanie absolwentów do ubiegania się o prace, a nie o zasiłek; pracodawcy muszą wiedzieć, że zatrudnienie absolwenta jest opłacalne;
4. Wsparcie dla restrukturyzacji wsi i tworzenie tam nowych miejsc pracy;
5. Polityka regionalna.
Sposoby proponowane przez rząd:
Rządowe programy przeciwdziałają bezrobociu na dwa sposoby:
1. bierny – charakter osłonowy (wypłacanie zasiłków)
2. aktywny – tworzenie miejsc pracy (przez inwestycyjne, roboty publiczne, szkolenia, przekwalifikowania bezrobotnych, doradztwo zawodowe i pośrednictwo pracy)
3. wzmocnienie polityki proinwestycyjnej.
4. ściślejsze powiązanie programów modernizacyjnych i restrukturyzacyjnych z sytuacją na rynku pracy.
5. sterowanie szkolnictwem zawodowym zgodnie z zapotrzebowaniem rynku pracy.
6. polityka fiskalna, np. mniejsze podatki = rozwój firmy = wzrost zatrudnienia.
7. kierowanie obywateli polskich do pracy za granicą.