Ujsoly najpiękniejszy zakątek żywiecczyzny

. . . : : : : UJSOŁY - krótka charakterystyka tego zakątka Polski : : : : . . .

> > > Położenie geograficzne i mapa terenu

Lasy Nadleśnictwa Ujsoły rozciągają się między 49stopni 24' a 49 stopni 34' szerokości geograficznej północnej i między 18 stopni 57' a 19 stopni 16' długości geograficznej wschodniej.

Przynależność administracyjna:
województwo: śląskie,
powiat: Żywiec,
gmina: Ujsoły

Rezerwat położony jest na pograniczu dwóch pasm górskich Beskidu Żywieckiego. Wielkiej Raczy i Rycerzowej oraz Pilska i Lipowskiej, w dolinie rzeki Ujsoły i jej dopływów - na terenie leśnictwa Cicha. Utworzony w 1971r. Powierzchnia 48,82ha, zlokalizowany jest w trudno dostępnym, urwistym terenie, na wysokości 925-1147 m npm (teren typowo górski)., otoczony z trzech stron granicą państwa, chroni buczynę karpacką. Blisko gminy znajduje się granica ze Słowacją.


> > > Historia Ujsół i legenda góralska

Nadleśnictwo Ujsoły z obrębami Ujsoły i Rycerka w obecnych granicach zostało utworzone przez połączenie dwu Nadleśnictw (Rycerka, Ujsoły) w 1972r.
Nadleśnictwa te utworzone zostały w 1945r. z lasów byłych dóbr żywieckich Habsburgów po przejęciu ich na rzecz Skarbu Państwa, na podstawie dekretu o reformie rolnej z dnia 06.IX.1945r.
Dobra żywieckie od roku 1472 do 1623 stanowiły własność rodziny Komorowskich. W roku 1623r. Mikołaj Komorowski sprzedaje Dobra Konstancji, żonie Zygmunta III, króla Polski.
W roku 1676 ziemie wykupił Jan z Pieskowej Skały hrabia Wielopolski, stolnik koronny, następnie stopniowo przechodziły one w ręce Habsburgów.
Użytkowanie lasów żywieckich do 1830r. było znikome, pozyskiwano niewielkie ilości drewna dla potrzeb budownictwa i na opał. Po roku 1830 rozwój przemysłu spowodował zwiększone zapotrzebowanie na drewno. Powstały wówczas duże powierzchnie zrębowe zalesione świerkiem. Również w czasie okupacji 1939-45 prowadzono zbyt silne cięcia co spowodowało wyniszczenie licznych drzewostanów starszych klas wieku.
W utworzonych w 1945r. nadleśnictwach sporządzono pierwszy plan urządzenia lasu, w którym jednym z priorytetów była przebudowa litych świerczyn.

A jak to było... ??? Legenda góralską gwarą pisana... „Fszyśko na tym świecie Mo swojom kolejnoś i z Ujsołami było tak samo. Nojpiyrw ik stforzył Pon Bócek i fszyscy tu wiedzom dobrze, ze ik stforzył dlo siebie. I bardzo się mu piyknie to stfarzani udało i juz juz sie tu mioł przeniyś, ino pszyseł przed Jego Łoblice gorol łokropnie zlankorzony (znacy smutny) z babom. I bardzo Go tes piyknie pytoł o kawołek ziymi, zeby mogli ka – wiycie – łoraj, sioj, i po prostu zeby mieli ka zyć (bo ik skondsik wygnali i ni mieli nic). A taki był łuparty, i tak piyknie pytoł, a jego baba Pon Bocka jaze za nogi łobłapiła, ze Pon Bocek sie zgodził. I tak powstały Ujsoły, a potem ujsolanie powstali. Z tyk co tu psziśli. A pszyseł nie byle kto: chłopy harde, honorne, krzepki, baby piykne, gościnne, robotne. I za jakisik cos dojrzoł ik som sławetny wójt żywiecki Andrzej Komaniecki i w swoim „Dziejopisie Żywieckim” pod rokiem 1600 napisoł „wieś Ujsoły mo dwa zarymbki” (zarymbki to taki place). Godajom, ze nazwa „Ujsoły” jes łot tego, ze tu płynie Soła. Ale to chyba nieprowda, bo te nazwe nadawali pastyrze wołoscy co tu psziśli; w ik jynzyku Uj to nowy, Sol to sól – i moze chodziło o „Nowom Sól” (mogła tu być planowana kopalnia soli). Tego sie juz nie dowiymy nigdy. Wiymy za to, ze bywali tu zbójnicy i ze w Ujsołach som pozostałości po staryk dziejak : kaplicki, huta szkła w Złatnej, rozne sprzynty domowe, gospodarce, downe zwycaje. Co wom bydem duzo godoł, pszijedziecie to uwidzicie sami.”


> > > Fauna i Flora

Lasy Nadleśnictwa Ujsoły obejmują swym zasięgiem najbardziej atrakcyjną krajobrazowo i przyrodniczo część Beskidu Żywieckiego. Powierzchnia nadleśnictwa wynosi 13 537 ha, w tym leśna 13 414ha. Administracyjnie Nadleśnictwo jest podzielone na dwa obręby leśne: Ujsoły i Rycerkę oraz na 17 leśnictw. Oprócz lasów państwowych w nadzorze nadleśnictwa znajduje się ponad 3 500ha lasów niepaństwowych. Powierzchnia zasięgu terytorialnego nadleśnictwa wynosi 27 298ha, ogólna długość granic wynosi 588,6 km.
Ogromna większośc to lasy iglaste, przeważają świerk (94 % drzewostanu) w niewielkich ilościach występują buk, modrzew, sosna, brzoza, olcha.
Od południa i wschodu oraz w większej części od zachodu lasy Nadleśnictwa graniczą ze Słowacją. Niewielka część zachodniej granicy Nadleśnictwa łączy się z lasami Nadleśnictwa Wisła zaś od północy graniczy z terenami prywatnymi i lasami Nadleśnictwa Węgierska Górka oraz w części wschodniej Nadleśnictwa Jeleśnia.
W bezpośrednim sąsiedztwie lasów Nadleśnictwa nie ma większych zakładów przemysłowych. Niewielkie zagrożenie stwarzają zanieczyszczenia przemysłowe, napływające spoza tego regionu, głównie z zakładów przemysłowych Żywca i Bielska.
Masywy Beskidu Żywieckiego, na terenie których leżą lasy Nadleśnictwa Ujsoły, zbudowane są głównie z odpornych na wietrzenie piaskowców magurskich, a w niewielkich fragmentach z piaskowców godulskich i istebniańskich (Obręb Rycerka) oraz warstw podmagurskich i hieroglifowych (Obręb Ujsoły).
Zróżnicowana budowa geologiczna przy dużej różnorodności form rzeźby terenu oraz zmienności warunków hydrologicznych wpłynęła na znaczną różnorodność gleb.


> > > Klimat

Nadleśnictwo Ujsoły znajduje się w klimacie kształtującym się pod wpływem gór i wyżyn.
Na terenie Nadleśnictwa dominuje wpływ gór wysokich, ze słabo modyfikującym wpływem klimatu atlantyckiego. Cechy charakterystyczne: duże dobowe amplitudy powietrza: przede wszystkim w obniżeniach i na zboczach eksponowanych na bezpośrednie promieniowanie słoneczne, małe amplitudy roczne,
- głównie w partiach szczytowych i na zboczach stale zacienionych; opady duże (w granicach 900-1100 mm co wpływa korzystnie na wzrost i rozwój drzewostanów iglastych), lato w górach krótkie, jesień wczesna, zima długa, początek wiosny znacznie opóźniony, szata śnieżna występuje miejscami w górach wysokich przez ponad pół roku. W partiach szczytowych duże nasłonecznienie pod koniec lata i na początku jesieni oraz na przełomie zimy i wiosny,
w obniżeniach usłonecznienie mniejsze zwłaszcza w chłodnym półroczu, częste mgły i chmury, niskie średnie temperatury powietrza, częste inwersje termiczne (zastoiska chłodu) w kotlinach i obniżeniach dostępnych dla grawitacyjnego spływu (w nocy zwłaszcza zimą) chłodnego powietrza z sąsiednich wzniesień. W rozległych kotlinach i obniżeniach, do których taki spływ nie sięga lub jest ograniczony i gdzie pojawiają się zjawiska fenowe, jest często znacznie cieplej w porównaniu z wyżej położonymi krainami sąsiednimi.
W Karpatach Zachodnich wyróżnia się piętra klimatyczne (wg. Hessa):
- Pogórze (250-700m n.p.m.)
- Regiel dolny (700-1100m n.p.m.)
- Regiel górny (1100-1500m n.p.m.)
Nadleśnictwo w liczbach:
- Średnia liczba dni z opadami - 170dni;
- Średnia liczba dni z opadami śnieżnymi - 70-80 dni;
- Średnia liczba dni z szatą śnieżną - 130 - 170dni;
- Średnia liczba dni pogodnych - 50-55 dni
- Średnia liczba dni chmurnych - 100-105 dni
- Średnia temperatura lipca - 15,70C
- Średnia temperatura lutego - -3,70C


> > > Turystyka

Warunki naturalne Trudno oprzeć się wrażeniu, że wszystkie drogi prowadzą do Ujsół. No i jak mawiają starzy górale – nie dziwota.

Jest tu bowiem to wszystko, za czym niejeden renomowany kurort tęskni na próżno: woda, lasy, góry, powietrze, malownicze pejzaże….CZYSTA NATURA.
Gmina Ujsoły leży na południowym skraju województwa śląskiego, granicząc ze Słowacją (przejście graniczne Glinka – Novot) oraz gminami ościennymi: Rajczą, Milówką i Węgierską Górką. Otoczone zewsząd górami, ma specyficzny mikroklimat, który sprawia, że okres wegetacji roślin trwa tu od 140 (regiel górny) do 220 dni, średnia temp roczna wynosi
60 C, suma opadów 1400 mm, zaś pokrywa śnieżna utrzymuje się od listopada po kwiecień. Gmina Ujsoły rozciąga się na wysokości 540 m n.p.m. (przysiółek Hutyrów) do 1324 m n.p.m. (szczyt góry Lipowska), zajmując obszar 10935 ha, z czego 7700 (!) ha przypada na lasy.

Najwyższymi górskimi szczytami na jej terenie są:
- Lipowska (1324)
- Wielka Rycerzowa (1226)
- Rycerzowa (1207)
- Muńcuł (1165)
- Oszust (1152)
- Krawców Wierch (1064)
- Beskid (1061)
- Smreków Wielki (1041)
- Jaworzyna (1052)
- Solisko (1029)
Ale to przecież nie wszystko. Cały obszar Ujsół mieści się w obrębie Żywieckiego Parku Krajobrazowego, a szczególnie walory przyrodnicze zadecydowały o stworzeniu tutaj trzech rezerwatów przyrody:
- Dziobaki
- Oszast
- Muńcuł
Dziś jeszcze spotkać tu można rzadkie gatunki zwierząt, ptaków i roślin. Bezcennym atutem tego najbardziej urokliwego zakątka Żywiecczyzny jest woda. Huczy ona z groźnym nieraz impetem w korytach rzecznych spadając z wysokich progów skalnych, to znów wije się leniwie wokół drzew, korzeni i skał. Źródlana, czysta jak kryształ, medycznie przebadana (również źródła siarkowo – wodorowe w Złatnej). W Ujsołach masz ją na wyciągnięcie ręki!!!


Tutaj właściwie zatrzymał się czas; ten zły czas. Pełen nerwowego pośpiechu, hałasu, cywilizacyjnej histerii i gonitwy za niczym. Nie dał rady prawie 8 tysiącom hektarów lasu, niezmordowanej wodzie w ujsolskich potokach i potężnym górskim szczytom, które pilnują jak oka w głowie tej perły Żywiecczyzny. Toteż dziś Ujsoły oferują swoim Gościom rzecz bezcenną – obszar wolny od jakiegokolwiek przemysłu (poza drzewnym), oraz bogatą ofertę aktywnego i urozmaiconego pobytu.
Jej elementami są:

w Wędrówki oznakowanymi szlakami na wysokie na ponad 1000 metrów szczyty (bacówki: Rycerzowa, Krawców Wierch; schroniska: Lipowska, Rysianka),
w Rodzinne spacery wyznaczonymi trasami z zaznaczonymi punktami widokowymi oraz interesującymi elementami natury,
w Jazda na rowerze trasami o różnym stopniu trudności (długość ok. 50 km)
w Biwakowanie (w miejscach wyznaczonych)
w Jazda na hucułach,
w Biegi przełajowe,
w Narciarstwo biegowe i zjazdowe,
w Kuligi,
w Biesiady góralskie połączone z degustacją potraw i imprezami regionalnymi,

Nie od dziś wiadomo, że aby wypoczynek był pełny, musi mieć właściwą oprawę kulinarną. I tutaj Ujsoły znów wychodzą z tym, co najcenniejsze, najbardziej regionalne i naturalne – z menu, które jest kombinacją naturalności, oryginalności, obfitości i wreszcie niskiej ceny. Wyrobami własnej produkcji (sery, mleko, masło, maślanka, wędliny, jaja) zaspokoją najbardziej wyszukane gusta Ujsolskie gospodarstwa agroturystyczne, schroniska, bacówki, pensjonaty i restauracje. Prawdziwie domowy wypoczynek gwarantują kwatery prywatne.
Ujsolscy górale mawiają, że nie ma dla Ujsół martwego sezonu. I mają rację, ponieważ wiosna i lato, jesień i zima są tutaj jednakowo piękne. Największą liczbę gości przyciągają zamykające Tydzień Kultury Beskidzkiej „Wawrzyńcowe Hudy” (około 10 sierpnia).