Nastie i tropizmy

Tropizmy są ruchami wygięciowymi korzeni, łodyg lub liści, zachodzącymi na skutek działania bodźców środowiskowych dochodzących z określonego kierunku, co w zasadniczy sposób wpływa na kierunek wygięcia danego organu. Jeśli organ wychyla się w kierunku działania bodźca; mówimy o tropizmie dodatnim, w przypadku tropizmu ujemnego wygina się w stronę przeciwną). Najbardziej znanym rodzajem ruchu wygięciowego jest fototropizm - ruch pod wpływem jednostronnego oświetlenia. Wykazują go przede wszystkim łodygi i liście - w ich przypadku ma on charakter dodatni. Doskonale wiedzą o tym wszystkie panie domu, które ustawiają rośliny na parapetach okiennych tak, aby liście zwrócone były w głąb pokoju. Tymczasem te "nie wdzięczne" rośliny już po kilku dniach "patrzą" w stronę okna (ściślej mówiąc: w tę stronę zwrócone są powierzchnie liści). Obrócenie roślin niewiele zmienia, ponieważ sytuacja się powtarza.

Korzenie reagują na ziemskie przyciąganie najczęściej wzrostem w dół, co określamy jako grawitropizm dodatni. Rośliny oplatające się wokół podpór wykazują tigmotropizm (np. ucisk od strony tyczki zmniejsza intensywność wzrostu). Chemotropizm, czyli ruch pod wpływem substancji chemicznych wykazują np. łagiewki pyłkowe wrastające w słupek. Z kolei wzrost korzeni w kierunku partii gleby o silniejszym uwodnieniu można zakwalifikować jako hydrotropizm dodatni. We wszystkich opisywanych przypadkach ruchy mają charakter wzrostowy. Najprawdopodobniej powodem niesymetrycznego wzrostu organów są auksyny. Ich wpływ wykazano z całą pewnością w reakcjach na światło, gdyż w jednostronnie oświetlonej łodydze auksyny gromadzą się po stronie nieoświetlonej.

Nastie są ruchami wygięciowymi wywoływanymi przez określone bodźce, ale w ich przypadku kierunek wygięcia organu zależy od jego budowy, a nie od kierunku działania bodźca. Innymi słowy nastie wynikają z konstrukcji biologicznej danej rośliny. Przykładowo, wiele gatunków roślin otwiera kwiaty na świetle i zamyka w ciemności. Inne reagują w ten sposób na zmiany pogody - gdy jest słonecznie, otwierają kwiaty, przy pogorszeniu warunków zamykają. Ciekawym przypadkiem_reakcji rośliny na dobowy rytm dnia i nocy są nyktinastie (ruchy senne). Okazuje się bowiem, że u niektórych gatunków liście przyjmują inne położenie w nocy, a inne za dnia. Podobna prawidłowość może dotyczyć także pręcików i płatków korony.

Do najszybszych ruchów wygięciowych roślin należą sejsmonastie, których przykładem jest składanie się listków mimozy pod wpływem nawet lekkiego dotknięcia. Podobnie pręciki berberysu i chabrów pod wpływem bardzo lekkiego dotknięcia w ułamku sekundy nachylają się w stronę słupka. W większości nastii u podłoża ruchu leżą zmiany turgoru w określonych komórkach, np. dotknięcie liścia mimozy wywołuje gwałtowny spadek uwodnienia komórek znajdujących się w dolnej partii kolanka liściowego. W przypadku mimozy nie rozpoznano jednak podłoża szybkiego rozprzestrzeniania się pobudzenia (ok. 30 mm/s).