Fraszki i pieśni - wyraz renesansowej postawy Jana Kochanowskiego.

Jan Kochanowski urodził się 1530r. W Sycynie koło Radomia, zmarł 22 VIII 1584 w Lublinie. Był uważany za najwybitniejszego reprezentanta poezji humanistycznej Słowiańszczyzny, którego twórczość wpłynęła na rozwój polskiej literatury narodowej. Dzieła Kochanowskiego cieszyły się uznaniem współczesnych, a potem następnych pokoleń. Stało się to przede wszystkim za sprawą poetyckiego kunsztu, ale także koncepcji filozofii człowieka, która została wpisana w jego twórczość. Jest to koncepcja nawiązująca do tradycji starożytnej (w tym Homera i Horacego) i tradycji humanistycznej, którą dzięki swej rozległej erudycji Kochanowski dobrze przyswoił.

Fraszki tworzył poeta przez całe życie, nawiązując do tradycji rzymskiej między innymi Marcjalisa. Kochanowski wprowadził nazwę fraszka, wywodząc ją od włoskiego słowa ”frasca”, tj. drobiazg, dla określenia krótkiego utworu poetyckiego. Kochanowski wzbogaca fraszki, wewnętrznie je różnicując, dodaje elementy dramatyczne, stosuje bogactwo strofiki, rytmiki i swobody wyrażania. Wielość uchwyconych sytuacji, wiersze – żarty, dialogi, wyznania liryczne i biesiadne – wszystko to składa się na barwną kronikę polskiego życia doby renesansu. Z trzech ksiąg fraszek wyłania się portret człowieka renesansu, afirmującego życie, którego postawa wiele zawdzięcza stoikom i epikurejczykom i który akcentuje swój indywidualizm.

Pieśni nawiązujące do Horacego, Propercjusza i Petrarki, to forma wypowiedzi lirycznej, w której Kochanowski najpełniej wyraził humanistyczny ideał człowieka. Wśród pieśni wyróżnić można utwory o charakterze refleksyjnym, patriotycznym, miłosnym, religijnym, a także pieśni o naturze czy biesiadne. Ideał stoicki, człowieka sumienia całego, wiąże się tu z poczuciem siły poetyckiej, a także obowiązku patriotycznego. Pięknym tego świadectwem jest Pieśń o spustoszeniu Podola (V księgi II), w której padła słynna przestroga, jeśli Polacy nie zabezpieczą granic i nie zapewnią skutecznej obron: Nową przypowieść Polak sobie kupi, / Że i przed szkodą i po szkodzie głupi, czy też pieśń skierowana do sterników nawy państwowej, wzywająca do odpowiedzialności: Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie. Drugą księgę zamykają dwie znamienne pieśni, XXIV, będąca parafrazą pieśni Horacego, poświęcona wielkości misji poetyckiej i poczucia własnej mocy: Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony / Polecę precz, poeta, ze dwojej złożony/ Natury (...) i ostatnia pieśń XXV, Czego chcesz od nas ,Panie, za Twe hojne dary?, jedna z najpiękniejszych pieśni religijnych Kochanowskiego.

Jan z Czarnolasu wyraził swoją renesansową postawę w swojej twórczości. We fraszkach opisywał ludzki żywot, naturę kobiet, przedstawiał swoje zdanie na temat wiary, dawał rady i propozycje poprawienia rządzenia Rzeczpospolitą, wychwalał Boga i świat przez niego stworzony. Nawiązując do twórczości antycznej, przedstawiając człowieka w centrum zainteresowania, Kochanowski przedstawiał wiele problemów i dawał rady jak je rozwiązać. Interesował się światem i życiem doczesnym, wierzył w wartość człowieka, kształtował własną, niezależną osobowość, bardzo dobrze znał starożytną wiedzę i kulturę, czego dał wyraz w swojej twórczości. Pieśni, choć było ich o wiele mniej niż fraszek, pełniły podobną rolę. Pisane na wzór wierszy Horacego miały różnorodny charakter: refleksyjny, filozoficzny, obyczajowy, religijny, miłosny i patryjotyczny. Dzięki swojemu wielkiemu kunsztowi i poglądowi na świat, Kochanowski stał się jednym z najwybitniejszych twórców renesansowych na świecie, i dlatego powinniśmy być dumni, że tak wspaniały poeta wywodzi się z polskiego rodu.