Powstanie Styczniowe - powtórzenie wiadomości, najważniejsze informacje, notatka

Osłabienie Rosji => klęska w tzw. wojnie krymskiej (1853 - 1856) obnażyła głęboki kryzys.
1855 - śmierć cara Mikołaja I - poglebienie wewn. chaosu w Rosji.
Osłabienie Rosji wywołało wśród Polaków nadzieje na poprawienie położenia narodowego.
Aleksander II nie daje sie skłonić do polityki bardziej przychylnej Polsce.
Studenci + czesc inteligencji => dostrzegali szanse na podjecie walki zbrojnej. Obserwowali włoski ruch zjednoczeniowy, liczyli na poparcie Napoleona III także polskiego dążenia wolnościowego.

DZIAŁANIA
1. 1858 - zaczęły sie rozwijać tajne organizacje niepodległościowe, złączyły sie. Zwierzchnictwo => Komitet Centralny Narodowy.
2. 1860 - seria ulicznych manifestacji w Warszawie.
- spiewali piesni patriotyczne
- formulowali zadania poprawy warunkow zycia narodowego Polakow
1861 - manifestacja ostrzelana przez zolnierzy rosyjskich. zginelo 5osób. Pogrzeb - potezna manifestacja sily i solidarnosci narodowej
Ponieważ narastał niepokój cara przekazał on część wladzy w Krolestwie polskiemu arystokracie.

ALEKSANDER WIELOPOLSKI - zwolennik ugody z Rosją (Naczelnik Rządu Cywilnego)
Uważał, że => Polacy powinni zrezygnować z walki o pełną niepodległość. Powinni korzystać z osłabienia Rosji, by ułożyć współżycie z caratem na możliwie najlepszych warunkach.

Za zgodą cara przeprowadził szereg reform:
1. Otwarto w Warszawie Szkołę Główną (uczelnia uniwersytecka, wykladowy j. pol. )
2. Równouprawnienie ludnosci zydowskiej.
3. Czerwiec 1862 - zniesienie panszczyzny i oczynszowania gospodarstw chlopskich.

Tajne organizacje nadal przygotowywaly sie do zbrojnego powstania. Wielopolskiego wiekszosc spoleczenstwa uznala za zdrajce poniewaz glosil koniecznosc rezygnacji z dazen niepodleglosciowych. Ustepstwa caratu traktowali zas jako przejaw slabosci panstwa rosyjskiego. Spiskowcy utworzyli siec konspiracji, obejmujaca nie tylko Krolestwo, ale także inne zabory. Utrzymywano kontakt z polska emigracja polityczna. Zabiegano o miedzynarodowe poparcie dla walki o niepodleglosc Polski (Francja, Wlochy, Anglia).
WIELOPOLSKI => chcial uniknac wybuchu powstania. Aby rozbić ruch niepodleglosciowy zarzadzil branki 1862/1863.

Zadbal o to, by na listach rekrutow znalazlo sie jak najwiecej konspiratorow. Byl przekonany, ze mlodzi ludzie trafia do wojska, poniewaz o tej porze roku nie beda mieli gdzie sie ukryc i dzieki temu organizacja spiskowa zostanie sparalizowana. Komitet Centralny Narodowy zdecydowal sie na podjecie walki zbrojnej. (przeksztalcil sie w Rząd Narodowy) - >ogloszenie manifestu powstanczego, cel powstania budowa niepodleglej Polski.

W lasach uformowaly sie liczne oddzialy powstancze, nie udalo sie jednak opanowac ani jednego wiekszego miasta, wiec niemozliwe bylo ujawnienie Rzadu Narodowego (pracowal w konspiracji w Warszawie).

Rosjanie => skoncentrowali 340tys zolnierzy => kontrolowali wszystkie wieksze miejscowosci, patrolowali szlaki komunikacyjne. Na wiesc o pojawieniu sie duzego oddzialu powstancow wysylali silne kolumny piechoty wsparte oddzialami jazdy. Uniemozliwialo to Polakom zorganizowanie regularnej armii, ktora moglaby stawic czola wiekszym zgrupowaniom rosyjskim.

Najblizszy tego celu byl - >Marian Langiewicz - >w lasach Kieleckich utworzyl 3tys formacje piechoty i jazdy. Przejal z ak Rzadu Narodowego wladze nad powstaniem i jako naczelnik ruszyl do walki. Niestety - >porażka w bitwie pod Grochowiskami (marzen 1863), jego zgrupowanie uleglo rozproszeniu, a sam Langiewicz zostal aresztowany przez Austriakow (gdy przedarl sie do Galicji).

Brak perspektyw na sukces militarny, obojetnosc panstw zachodniej Europy - >?sens kontynuuowania walki

Romuald Traugutt - > pazdziernik 1863, obijal funkcje dyktatora. Cel - >utrzymanie powstania przez okres jesienno - zimowy. Sprawny aparat panstwa podziemnego+wzrastajaca przychylnosc chlopow=zorganizowanie kwater i zaopatrzenia dla powstancow, ktorzy nie mogli sie schronic w swoich rodzinnych domach.

Pod koniec zimy (1864) - >sily polskie znacznie wieksze niz rok wczesniej. Wladze panstwowe energicznie zabiegaly o realizacje ogloszonego przez Rzad Narodowy uwlaszczenia. Zwiekszanie poparcia wsi. O sile ruchu niepodleglosciowego decydowac mieli chlopi, ktorzy stanowili wiekszosc.

Zamierzenia Traugutta zostaly jednak pokrzyzowane. Car w marcu 1864 wydal ukaz uwlaszczeniowy dla Krolestwa Polskiego. Zawarte w nim postanowienia byly korzystne dla chlopow, gdyz przyznawano prawo do przyjdzialu ziemi. Koniec nadzei na poderwanie sie chlopow do walki przeciwko caratowi. Aresztowanie Traugutta - kwiecien 1864.

BILANS
Powstanie styczniowe objelo swym zasiegiem nie tylko obszar Krolestwa Polskiego:
- do walki stanela ludnosc polska zyjaca na wschod od Bugu - na Litwie i Bialorusi.
- mieszkancy zaboru austriackiego+ziem pruskich+emigracja => przygot. Do powstania, organiz. pomocy, zabiegi o poparcie miedzynarodowe.
- walczyliWlosi, Francuzi, Węgrzy

W walce zbrojnej wzielo udzial laczie 200tys powstancow (ze wszystkich warstw spolecznych, takze kobiety).

Żydzi => utworzyli wlasna miejsca organizacje spiskowa w Warszawie. Mlodziez Zydowska aktywnie uczestniczyla w manifestacjach patriotycznych.
Powstanie styczniowe => zryw ogolnonarodowy. Osoby, ktore wspomagaly walke w konspiracyjnych strukturach - ukrywaly i zaopatrywaly powstancow, opiekowaly sie rannymi, liczbą wielokrotnie przewyzszali tych, ktorzy walczyli na polach bitew.

PO UPADKU
Zdecydowana wiekszosc spoleczenstwa polskiego uznala, ze kleska powstania udowodnila bezsensownosc zbrojnej walki o odbudowe niepodleglego panstwa. Na wiele lat w Krolestwie Polskim porzucono marzenia o wolnej ojczyznie.

FALA REPRESJI
- powstancy skazani na smierc, wiezienie lub zeslanie na Syberie.
- majatki ulegly konfiskacie
- zlikwidowano odrebnosci prawnoustrojowe Krolestwa Polskiego
- zrusyfikowano szkolnictwo
- na obszarach na wchod od Bugu Rosjanie nalozyli ogromne kontrybucje na Polakow posiadajacych majatki ziemskie.

PRZYCZYNY WYBUCHU POWSTANIA STYCZNIOWEGO
1. Polacy chcieli pelnej niepodleglosci
2. Przez oslabienie Rosji czuli sie pewniej

PRZYCZYNY KLĘSKI
1. ogromna dysproporcja sil miedzy oddzialami powstancow a wojskami rosyjskimi.
2. skuteczna taktyka Rosjan uniemozliwila wyzwolenie chocby niewielkiego terytorium, na ktorym powstancy mogliby szkolic rekrutow i organizowac regulane formacje wojskowe.
2. Polacy nie uzyskali zadnego wsparcia na arenie miedzynarodowej.

RZĄD NARODOWY - najwyzszy organ wladzy ustawodawczej i wykonawczej (cywilnej i wojskowej) w okresie powstania styczniowego. Dzialal calyc zas w konspiracji, jednak:
- kierowal walka zbrojna
- prowadzil polityke zagraniczna
- nakladal i egzekwowal podatki
- administrowal tajnym panstwem polskim
- zorganizowal powstancza sluzbe medyczna oraz itendenture (instytuacja zaopatrujaca w bron, zywnosc i srodki opatrunkowe).
- prowadzil dzialalnosc propagandowa na rzecz powstania w kraju i zagranicą.
- wydawal podziemna prasę.

Matian Langiewicz - >generał i dyktator powstania styczniowego. Wczesniej uczestniczyl w powstaniu poznanskim (1848).
1860 - zaciagnal sie do oddzialow Garibaldiego, walczacych o zjednoczenie Wloch.
Byl zwiazany z osrodkiem polskiej emigracji w Paryzu.
Styczniej 1863 - wezwany do Warszawy i stanal na czele oddzialow powstanczych w wojewodztwie sandomierskim.

Romuald Traugutt - >general, ostatni dyktator powstania styczniowego. Sluzyl jako oficer w armii rosyjskiej. 1862 - z wlasnej woli wystapil z wojska i osiadl w niewielkim majatku ziemskim.

Kwiecień 1863 - przylaczyl sie do powstania i objal dowodztwo samodzielnego oddzialu na Polesiu. Gdy Rosjanie rozbili jego „partię” przybyl do Warszawy. Zostal mianwoany przez Rzad Narodowy generalem i wyslany z misia wojskowa - dyplomatyczna do Paryza. Po powrocie objal urzad dyktatora powstania. Staral sie usprawnic dzialanie podziemnych wladz polskich oraz zreorganizowac oddzialy powstancze.

Kwiecen 1864 - aresztowany, razem z innymi czlonkami Rzadu Narodowego skazany na smierc i stracony na stokach Warszawskiej Cytadeli.

Francesco Nullo - wloski oficer, bral udzial w walkach o zjednoczenie Wloch w okresie Wiosny Ludow. Zorganizowal oddzial wloskich ochotnikow i przybyl do Krakowa. Stana na czele Legii zagranicznej, w sklad ktorej wchodzili Wlosi i Francuzi. Zostal smiertelnie ranny w czasie jednej z potyczek z wojskami rosyjskimi.