Indie

Indie
Indie, Bhārat, India, Republika Indii, BhāratĪya Ganarājya, Republic of India, państwo w południowej części kontynentu azjatyckiego. Obszar 3 287 263 km2. Graniczą na północnym zachodzie z Pakistanem, na północy z Chinami i Nepalem, na północnym wschodzie z Bhutanem, Myanmar i Bangladeszem. Od południowego wschodu granice państwa tworzą wody Zatoki Bengalskiej, od południowego zachodu zaś Morza Arabskiego. Do Indii należy znajdujący się na Morzu Arabskim, w odległości 450 km na zachód od wybrzeży kraju, archipelag Lakkadiwy.
Stolica New Delhi, 301 tys. mieszkańców (1991).
Większe miasta (dane z 1991): Mumbai (dawniej Bombaj) (8243 tys.), Delhi (7243 tys.), Kalkuta (3305 tys.), Madras (3277 tys.), Bangalore (2476 tys.), Hyderabad (2151 tys.), Ahmadabad (2060 tys.), Kanpur (1482 tys.), Nagpur (1219 tys.), Pune (1203 tys.), Jaipur (977 tys.), Lucknow (896 tys.), Indore (829 tys.), Madurai (821 tys.), Surat (777 tys.).
Podzielone administracyjnie na 25 stanów i 7 terytoriów związkowych (Union territories).
Językami urzędowymi są hindi i angielski.
Waluta narodowa, rupia indyjska, dzieli się na 100 paise.
Ludność
Hindusi
1 014 003 tys. mieszkańców (2000), co daje średnią gęstość zaludnienia 308 osób/km2. Indie są drugim pod względem liczby ludności państwem na świecie. Przyrost naturalny: 16‰ (2000). W 1995 w miastach zamieszkiwało 27% ludności. Analfabetyzm sięga 48%. Państwo indyjskie stoi na stanowisku, że istnieje jeden naród indyjski. Ludność pochodzenia hinduskiego jest rzeczywiście dominującą grupą społeczeństwa (97% ogółu), poza którą jedyną większą grupą narodowościową są Mongołowie (3%).
Niemniej jednak struktura ludnościowa Indii jest ogromnie zróżnicowana pod względem językowym. W Indiach istnieje ponad 700 języków. Języka hindi lub pokrewnych mu urdu i bihari używa 40% ludności kraju. Kolejne miejsca zajmują języki: marathi, bengalski, gudżarati, orija, asamski, kaszmirski, należące podobnie jak hindi do grupy indoeuropejskich. Językami grupy drawidyjskiej posługuje się ok. 25% mieszkańców kraju. Do najważniejszych języków tej grupy należą: telugu, tanilski, kannarski, malajalam. Językami grupy tybetańsko-birmańskiej posługuje się kilkanaście narodowości mieszkających wzdłuż granicy z Bangladeszem i Myanmar (Tybetańsko-birmańskie ludy).
Ważniejszą społecznie rangę ma jednakże zróżnicowanie religijne ludności Indii. Największe grupy wyznaniowe tworzą: hinduiści (83% ogółu społeczeństwa), muzułmanie (11%), chrześcijanie (2%), sikhowie (2%), buddyści (1%). Religijny podział społeczeństwa zachował w Indiach znaczenie podstawowe, był on m.in. przyczyną wyodrębnienia się z Indii Brytyjskich Pakistanu i Pakistanu Wschodniego (obecnie Bangladesz). Dominujący w Indiach hinduizm wprowadził do życia społecznego elementy, które we współczesnym świecie hamują rozwój społeczny i gospodarczy kraju. Jednym z nich był, zniesiony formalnie w 1956, system podziału kastowego społeczeństwa, stwarzający nieprzekraczalne bariery między poszczególnymi grupami (kastami). Chociaż oficjalnie nie ma już w Indiach podziału na kasty, to przeżytki starego systemu funkcjonują do dziś, zwłaszcza na wsi. Ponad połowa ludności kraju nie umie czytać ani pisać (65%). Przeciętna długość życia mężczyzn 61, kobiet 63 lat.
Warunki naturalne
Obszar Indii zajmuje rozległe terytorium Półwyspu Indyjskiego i jego nasady. Granice lądowe kraju pokrywają się częściowo z naturalnymi granicami tego regionu, wyznaczonymi przez system potężnych łańcuchów górskich oddzielających subkontynent indyjski od reszty Azji. Charakterystyczną cechą środowiska geograficznego kraju jest współwystępowanie na jego obszarze kontrastowo różnych elementów budowy geologicznej, krajobrazu, klimatu, roślinności. Obszar Półwyspu Indyjskiego jest częścią prakontynentu Gondwana, który pod koniec kredy rozpadł się, a jego części włączyły się do cokołu kontynentalnego Azji. Pochodzenia gondwańskiego jest wyżyna Dekanu i depresja (Nizina Hindustańska) oddzielająca Dekan od systemu młodych łańcuchów górskich.
Monsumowe burze, Bangladesz i Indie
W północnej części kraju w skład Indii wchodzi część łańcucha Himalajów, ciągnącego się na długości ok. 1200 km w stanach Dżammu i Kaszmir po granicę z Nepalem. Najwyższy szczyt Himalajów kaszmirskich Nanga Parbat osiąga wysokość 8126 m n.p.m.
Osadnictwo w tej części kraju skupiło się na obszarze kotlin śródgórskich. Najważniejsza z nich Kotlina Kaszmirska (ok. 12 tys. km2) słynie z malowniczych jezior i gorących źródeł mineralnych o temperaturze wody dochodzącej do 90C. Na pograniczu z Chinami wznosi się łańcuch górski Karakorum, z drugim co do wysokości szczytem świata Czogori (8611 m n.p.m.). Ze stoków Czogori spływają jedne z największych lodowców górskich świata. Klimat tej części kraju uzależniony jest od wzniesienia nad poziom morza. W kotlinach panuje klimat ciepły umiarkowany, w wysokich regionach gór zima trwa 6 miesięcy, występują duże dobowe zmiany temperatur.
Brahmaputra, północno-wschodnie Indie
Na północnym wschodzie granica Indii przebiega wzdłuż rozwiniętych południkowo łańcuchów górskich Asamu i Birmy. Pochodzenia gondwańskiego jest asamska wyżyna Garo-Khasi-Dżajantija, położona między dolnym biegiem Brahmaputry i jej dopływu Surmy. Na południowych stokach wyżyny znajduje się sławne z najwyższych w świecie opadów miasto Czerapuńdżi, gdzie roczny opad przekracza 10 m. Nizina Hindustańska jest rozległą depresją podhimalajską, ma kształt wielkiego półksiężyca. Rozciąga się od delty Indusu i półwyspów Kaczczh i Kathijawar nad Morzem Arabskim po deltę Gangesu nad Zatoką Bengalską. Nizina Hindustańska o powierzchni ok. 1,2 mln km2 jest obszarem gęsto zaludnionym, bardzo urodzajnym. Leżąca na południe od Niziny Hindustańskiej wyżynna część kraju jest podzielona dolinami rzek Nrbada i Son na część północną i południową, różniące się kierunkiem spadku terenu.
Wyżynę położoną w północnej części tworzy system płaskowyży o wysokości 200-700 m n.p.m., obniżających się stopniowo ku Nizinie Hindustańskiej. W zachodniej części tego regionu wznosi się pasmo górskie Arawalli, będące jednym z najstarszych łańcuchów górskich zachowanych we współczesnej rzeźbie. Najwyższy szczyt Arawalli, Abu, osiąga wysokość 1722 m n.p.m. Dekan właściwy, leżący na południe od rzek Nrbada i Son, stanowi wyżynę o średniej wysokości 900 m n.p.m. na zachodzie i 600 m n.p.m. na wschodzie. Krańce tworzących Dekan płaskowyży, przekształcone erozyjnie, tworzą na wybrzeżach pasma gór krawędziowych, Ghatów. Ghaty Zachodnie (wyższe) i Ghaty Wschodnie (niższe) łączą się na południowym krańcu Półwyspu Indyjskiego w masywie Nilagiri (Błękitne Góry). Zapadlisko Palakkat oddziela łańcuch Nilagiri od sąsiedniego masywu Anamalaj (Góry Słoniowe), w którym położony jest najwyższy szczyt Dekanu Anajmudi (2695 m n.p.m.).
Indie pozostają pod wpływem klimatu zwrotnikowego o charakterze monsunowym. Monsun zimowy, wiejący z lądu, przynosi pogodę chłodną i bezdeszczową. Monsun letni, morski, przynosi duże opady i podnosi temperaturę powietrza. W okresie przejściowym cofania się monsunu letniego nierzadkie są cyklony, którym towarzyszą wielkie ulewy. W regionach wysokogórskich klimat zmienia się wraz z wysokością, zimy są długie i ostre. Jedynie kotliny śródgórskie cechuje stały i umiarkowany klimat. Średnia temperatura stycznia notowana w stolicy (New Delhi) wynosi 14C, lipca zaś 31C. Roczna suma opadów 640 mm, skupionych w trzech miesiącach letnich od lipca do września.
Ustrój polityczny
Republika związkowa, członek brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Funkcje głowy państwa sprawuje prezydent, wybierany na okres 5 lat przez kolegium elektorskie składające się z członków obu izb parlamentu i zgromadzeń ustawodawczych wszystkich stanów. Władza ustawodawcza w rękach dwuizbowego parlamentu. Izba Ludowa (niższa), o kadencji pięcioletniej, liczy 543 członków wyłanianych w drodze wyborów bezpośrednich. Izba Stanów (wyższa), liczy 245 członków, z tego dwunastu mianuje prezydent, pozostali wybierani są przez zgromadzenia stanowe na okres sześciu lat. 1/3 składu odnawiana jest co dwa lata. Władzę wykonawczą sprawuje prezydent i rząd odpowiedzialny przed parlamentem. Każdy stan posiada własne organy ustawodawcze i wykonawcze. Na czele władz stanowych stoi mianowany przez prezydenta gubernator.
Gospodarka
Rolnictwo
Podstawową gałęzią gospodarki kraju nadal pozostaje rolnictwo. Ponad 500 tys. indyjskich wiosek zamieszkuje 3/4 ludności kraju. Rolnictwo daje zatrudnienie połowie osób pracujących, wytwarza 1/4 dochodu narodowego. W wykorzystaniu rolniczym znajduje się ok. połowy terytorium Indii. 1/3 tych obszarów objęta jest sztucznym nawadnianiem. Tereny nie objęte nawadnianiem uzależnione są od opadów przynoszonych przez letnie monsuny, które nie zawsze przychodzą regularnie. Kilkutygodniowe opóźnienia nadejścia opadów monsunowych prowadzą do wysychania roślin uprawnych i klęsk suszy i nieurodzaju.
Najważniejszym zbożem uprawianym na terenie Indii jest ryż. Produkuje się go na terenie całego kraju, z wyraźnym nasileniem upraw na Nizinie Hidustańskiej, w Indiach wschodnich oraz na wybrzeżach. Poza ryżem uprawia się pszenicę, proso, kukurydzę, jęczmień.
Z roślin przemysłowych na czoło wysuwają się: bawełna, juta, oleiste, trzcina cukrowa, orzeszki ziemne i rzepak. Pod względem wielkości zbiorów bawełny Indie zaliczają się do ścisłej światowej czołówki. Ważną rośliną przemysłową jest uprawiana tutaj herbata. Zbiory herbaty stawiają Indie na pierwszym miejscu w świecie. Większa część plantacji krzewów herbacianych znajduje się w prowincji Assam. Również pod względem pogłowia bydła Indie zajmują zdecydowanie pierwsze miejsce w świecie. Jednakże racjonalne wykorzystanie ogromnego stada jest niemożliwe ze względu na ograniczenia religijne hinduizmu, który zabrania ich uboju, nakazuje traktować te zwierzęta jako "święte".
Bogactwa naturalne
Indie posiadają szeroką i zróżnicowaną bazę surowców mineralnych. W eksploatacji znajdują się pokłady węgla kamiennego, szczególnie bogate w dorzeczu rzeki Damodar, w stanach Zachodni Bengal i Bihar. Z innych surowców energetycznych Indie posiadają złoża ropy naftowej. Jednakże w chwili obecnej wydobycie tego surowca nie zaspokaja w pełni potrzeb wewnętrznych kraju.
Główne pola roponośne znajdują się na szelfie wzdłuż zachodniego wybrzeża kraju. Inne udokumentowane pokłady położone są w stanach Asam, Gudżarat. W stanach Bihar i Orisa eksploatuje się bogate pokłady rud żelaza. Na wyżynie Dekanu wydobywa się rudy manganu, w Bihar i Radżastanie eksploatuje się mikę.
Przemysł
W przemyśle przetwórczym Indii dominują branże wytwarzające towary konsumpcyjne, włókiennictwo oraz hutnictwo żelaza, produkcja maszyn, środków transportu i przemysł chemiczny (głównie produkcja nawozów sztucznych). Tradycyjnie bardzo dobrze rozwiniętą dziedziną przemysłu indyjskiego jest włókiennictwo, bazujące głównie na krajowej produkcji bawełny i juty. Wielka koncentracja zakładów przemysłu bawełnianego występuje w regionie Mumbai (Bombaj) - Ahmadabad skupiającym ok. 20 większych ośrodków. Przemysł jutowy skupił się natomiast w Kalkucie. Dynamiczny rozwój w ostatnich latach przeżywa powstała w Indiach stosunkowo niedawno branża, przemysł chemiczny. Podstawową dziedziną tej gałęzi przemysłu jest produkcja nawozów sztucznych.
Równie młodym działem gospodarki indyjskiej jest przemysł maszynowy. Skupia się on w rejonie Mumbai (Bombaj) i Kalkuty, w dużej mierze opierając się na montażu importowanych podzespołów. Produkuje się różne typy obrabiarek, wyposażenie elektrowni, maszyny górnicze, włókiennicze, narzędzia, sprzęt elektroniczny. Duże znaczenie posiada przemysł stoczniowy, produkcja środków transportu, taboru kolejowego, samochodów. Dobrze rozwinięty przemysł hutniczy skupił się w rejonie miast: Dżamszedpur, Kluti, Burnpur, Bhilaj, Rourkela, Durgapur.
Przemysł daje zatrudnienie 13% ludności, wytwarzając 29% produktu krajowego brutto i większą część wartości eksportu. Dochód narodowy w 1999 wynosił 1 800 USD na 1 mieszkańca. Średnia stopa inflacji w latach 1980-1992: 8,5%, w 1999: 6,7%. Zadłużenie zagraniczne w 1999: 98 mld USD.
Handel
Do największych partnerów handlowych kraju należą: Stany Zjednoczone, Japonia, Niemcy, Rosja i kraje byłego ZSRR. Obroty z zagranicą w 1999 wyniosły: import - 50.2 mld USD, eksport - 36.3 mld USD.