Jeziora i ich klasyfikacja

Limnologia - nauka o jeziorach

Jezioro – naturalny zbiornik śródlądowy, utworzony w zagłębieniach pod wpływem działania falowania i prądów morskich.

Elementy misy jeziornej:
1. Dno jeziora jest stosunkowo płaskie.
2. Stok
3. Ławica, powstaje z materiał, który został naniesiony.
4. Platforma abrazyjna, która powstaje w wyniku erozji fal jeziornych.
5. Faleza, inaczej brzeg jeziora.

W miarę jak jezioro starzeje się, te poszczególne elementy zaczynają się wykształcać.

Jeziora zajmują 1,8% powierzchni lądu.

Aby powstało jezioro muszą być spełnione konkretne warunki:
- budowa geologiczna
- ukształtowanie terenu
- dostawy wody

Jeziora mogą być zasilane wodami rzecznymi, podziemnymi i pochodzącymi z opadów.

Jeziora, które nie odprowadzają wód metodą powierzchniową nazywamy jeziorami bezodpływowymi.

Jeżeli przez jezioro przepływa rzeka – jezioro przepływowe, jeżeli wypływa – wypływowe, jeżeli dopływa – dopływowe.

W zależności od okresu kiedy misa jeziorna jest wypełniona wodą wyróżniamy jeziora stałe i okresowe. Jeziora dzielimy również ze względu na wodę jaką zawierają:
- słone np. Jezioro Czad i M. Martwe
- słodkie

Ze względu na genezę powstania jeziora dzielimy je na różne typy:
1. tektoniczne, powstałe w wyniku ruchów skorupy ziemskiej, w zapadliskach i rowach tektonicznych np. Titicaca, Niossa, Tanganika, Bajkał, Bałcharz, j Wiktorii, j. Alberta.
2. tektoniczno-polodowcowe, powstały w zagłębieniach pochodzenia tektonicznego, które później zostały przemodelowane przez lądolód wypełnione wodą z topniejącego lądolodu np. Górne, Ontario, Michigan, Huron, Ładyga, Onega, Erie, Wielkie Niedźwiedzie, Wetter.
3. Wulkaniczne. Powstałe w kraterach wygasłych wulkanów lub w zaklęśnięciach pól lawowych np. j. Na Jawie, J Albano koło Rzumu.
4. Kosmiczne, powstałe w kraterach meteorytowych.
5. Krasowe, powstałe w zagłębieniach po zapadniętych jaskiniach, utworzone przez wody krasowe np. J. Na Polesiu Lubelskim.
6. Nadbrzeżne(przymorskie) utworzone na skutek odcięcia zatoki przez mierzeję lub związane również z podnoszeniem się poziomu wód gruntowych np. Łebsko, Gordno, Jamno.
7. Reliktowe –pozostałość po morzu lub większym jeziorze jak również jeziora oddzielone od morza na skutek ruchów tektonicznych lub obniżenia poziomu morza np. Kaspijskie, Aralskie.
8. Polodowcowe –powstały w zagłębieniach terenu utworzonych przez lodowcowe, wyróżniamy wśród nich:
a) cyrkowe(karowe) – powstały na miejscu cyrku lodowego np. Czarny staw, Wielki Staw w Tatrach, Morskie Oko
b) rynnowe –powstały w rynnie polodowcowej na skutek erozji lub eworsji wód płynących pod lodowcami. Przebieg rynien jest zgodny z lub zbliżony do kierunku poruszania się lodowca np. j Raduńskie, J Hańcza, Gopło.
c) Morenowe – powstały w wyniku zatamowania wód przez osady moreny czołowej i bocznej np. Mamry, Śniadrwy, Niegocin.
d) Wytopiskowe (oczka) – powstały w wyniku wytopienia się brył lody znajdujących się w obrębie osady . Stosunkowo niewielkie o średnicy kilkudziesięciu metrów i głębokości do 5 m. Często występują na pojezierzach.
9. Meandrowe – powstały w dawnej części koryta rzek.
10. Deltowe – powstają w obrębie delty np. Dąbie, Druzno.
11. wydmowe -powstają w obniżeniu, Które powstają w wyniku wywiewania materiału lub w obniżaniu śródlądowym .
12. antropogeniczne (stworzone przez człowieka ) np. Zegrzyńskie, Solińskie, Rożnowskie .

W zależności od właściwości wód oraz warunków do rozwoju życia, jeziora dzielimy na :
- eutroficzne
- dystroficzxne
- digotroficzne,

Ze względu na masy wody i dno jeziora oraz zamieszkujące je grupy organizmów w jeziorze wyróżnia się:
1. Strefę przybrzeżną (litoral) – jest to płytka część jeziora tj. masy wód miedzy brzegiem a właściwym dnem jeziora, oświetlona do samego dna .
2. Toń wodna (pelaglan) - obejmuje górna, naświetloną masę wody (epipelaglat)otoczoną wokół litoralem oraz dolną – mroczną (baty pelagiat – obie warstwy przedziela wtzw. poziom kondensacyjny, w niektórych bardzo głębokich jeziorach wydziela się ponad to strefę otchłani – batiał Przestrzeń życiowa dna jeziora poniżej poziomu kompensacyjnego zwie się profundalem. Całe dno jeziora jakodziedzine ekologiczną zwie się bentalem.

Największym jeziorem naturalnym jest Morze Kaspijskie o powierzchni 374000 km

Najgłębszym jeziorem jest Bajkał (1620 m)

Największą ilość jezior występuje na obszarach objętych zlodowaceniami w Europie i Ameryce Północnej

Największym jeziorem w Polsce jest jezioro Śniardwy o pow. – 113,8 km. .

Najgłębsze to j Hańcza 108m