Biblia - Pismo święte

Biblia
Pismo Święte, jest zbiorem ksiąg żydowskich i chrześcijańskich, które uznawane są za natchnione przez Boga. Biblia i poszczególne jej części posiadają odmienne religijne znaczenie zarówno dla judaizmu jak i wyznań chrześcijańskich.

Biblia jest to jedno z najważniejszych źródeł kultury europejskiej: i w sferze moralneji i w sferze twórczości. Artyści czerpali natchnienie z Biblii, zarówno na obszarze sztuk pięknych, jak i literatury. Uniwersalność tej księgi i jej niezwykłą popularność potwierdzają choćby zwroty, które weszły na stałe do języka i funkcjonują jako zwroty frazeologiczne, np. ciemności egipskie, zamienić się w słup soli, zakazany owoc, trąby jerychońskie, Sodoma i Gomora. Przypowieści występują w Nowym Testamencie, są jedną z form, w której Chrystus głosił swe nauki.

Przypowieść (parabola, czyli zestawienie obok siebie) jest jednym z częściej spotykanych gatunków literackich w Biblii. Istotą przypowieści jest porównanie. Autor tworzy pewien obraz rzeczywistości, której nie należy jednak rozumieć dosłownie, lecz wymaga ona przejścia od znaczenia dosłownego do alegorycznego lub symbolicznego, wymaga ujrzenia poza przedstawionym obrazem życia codziennego, warstwy ukrytej, np. moralnej. Spośród przypowieści wyróżnia się różne typy, jak alegoria, przypowieść ewangeliczną czy też przykład.
Alegoria jest szczególnym rodzajem symbolu mającym zawsze tylko jedno znaczenie, np. O siewcy.
Przypowieść prezentuje np. wzorce pewnych postaw moralnych, które winno się naśladować, np. O miłosiernym samarytaninie, O faryzeuszu i celniku.
Przypowieść ewangeliczna to najczęściej opowiadanie, jakaś historyjka wyjaśniająca prawdy religijno-moralne.
Zamienić się w słup soli – z nieruchomieć ze zdziwienia, strachu przerażenia
Bóg przed zniszczeniem Sodomy postanowił uratować z miasta Lota wraz z jego rodzinom. Wyprowadzili ich z miasta aniołowie, którzy zabronili oglądać się za siebie. Jednak żona Lota dręczona ciekawością odwróciła się chcąc zobaczyć zagładę miasta. W tym momencie zamieniła się w słup soli.
Sodoma i Gomora - bałagan, nieporządek, miejsce rozpusty ,nieprawości, zła
Sodoma i Gomora były to dwa miasta. pleniły się w nich zepsucie i rozpusta.
Bóg nie był z tego zadowolony. Kazał Lotowi i jego rodzinie opuścić Sodomę, następnie spalił miasta zrzucając deszcz ognia i siarki. Była to kara za zepsucie.
Wdowi grosz - darowanie czegoś kosztem wielkich wyrzeczeń, podarowanie wszystkiego, co się ma.
W jednej z przypowieści Pana Jezusa pojawiła się uboga wdowa. Kiedyś gdy ludzi składali ofiary w synagodze, starali się jeden drugiego prześcignąć się w hojności. Pewna uboga wdowa wrzuciła do skarbony wszelkie pieniądze jakie posiadała. Były to dwa szelągi, czyli jeden grosz. Było to dla niej ogromne wyrzeczenie.
Wieża Babel - niemożliwość porozumienia się w działaniu. Mieszkańcy całej ziemi mówili jednym językiem. Pewnego razu postanowili zbudować miasto, a w nim wieżę, której wierzchołek miał sięgać nieba. Bóg widząc to pomieszał im języki, ponieważ obawiał się że w przyszłości nie będzie dla ludzi nic niemożliwego. Dzięki temu ludzie rozproszyli się po całej ziemi i zaprzestali budowy wierzy. Syn marnotrawny – człowiek, który zawinił i opamiętał się. Pewien człowiek miał dwóch synów. Młodszy z nich wziął swoją część majątku i opuścił dom. Szybko roztrwonił jednak posiadane środki. Musiał więc nająć się do pasienia świń. Cierpiał przy tym głód. Postanowił w końcu wrócić do domu, ponieważ nawet słudzy jego ojca żyli o wiele lepiej niż on teraz. Uświadomił sobie, że zgrzeszył rozrzutnością, więc nie liczył, że ojciec przyjmie go z radością. Chciał tylko pracować u niego. Ojciec jednak ucieszył się, że syn zrozumiał swoje błędy i wydał na jego cześć ucztę. Drugi syn rozgniewał się, że ojciec świętuje powrót syna, który stracił cały majątek, a nigdy nie wyprawiał uroczystości na cześć syna, który z nim został. Ojciec wytłumaczył jednak, że jest on z nim codziennie i wszystko do niego należy. Trzeba się cieszyć z powrotu syna, który zbłądził. Przypowieść mówi o tym, że nigdy nie jest za późno na nawrócenie się. Bóg przyjmie do królestwa niebieskiego każdego skruszonego grzesznika.
Zwycięstwo Dawida nad Goliatem - przewaga myśli nad brutalnością, ducha nad materią.


Kanon

Na przestrzeni dziejów kanon ksiąg wchodzących w skład Biblii zmieniał się w obrębie każdej z wielkich religii monoteistycznych. Dotyczy to w szczególności chrześcijaństwa, w którego łonie bardzo długo trwały dysputy na temat kanonu, zarówno jeśli chodzi o Stary, jak i Nowy Testament. Pierwsze zatwierdzenie kanonu nastąpiło w 397 roku na Soborze Kartagińskim, który ostatecznie odrzucił część ksiąg krążących jako listy i ewangelie, zwane obecnie apokryfami lub pseudoepigrafami.
Kanon biblijny w wersji katolickiej, został potwierdzony na Soborze Trydenckim w 1546 roku. Protestanci odrzucili z kanonu przyjętego w Kartaginie tzw. księgi deuterokanoniczne (które nazywają apokryfami). Ksiąg tych nie uznają także żydzi.


Autorstwo i historyczność Biblii

W dziedzinie tej istnieje wiele kontrowersji. Z naukowego punktu widzenia badniem Biblii zajmuje się biblistyka. Wg wersji tradycyjnej autorami wszystkich ksiąg były rzeczywiście osoby, od których pochodzą nazwy ksiąg - a więc pięcioksiąg Mojżeszowy napisał rzeczywiście Mojżesz od razu w wersji jaką znamy dzisiaj, Jozue napisał księgę Jozuego, itd.
Badania stylu i języka oryginalnych ksiąg kanonu hebrajskiego sugerują, że faktycznie najstarszą częścią Biblii są jej pisma poetyckie - Psalmy, Księga Hioba, Pieśń nad Pieśniami - które zostały napisane przed rokiem 1000 p.n.e. i nie uległy późniejszemu przeredagowaniu. Nowsze księgi proroków (począwszy od Izajasza) powstawały za życia danych proroków, lecz niekoniecznie to oni byli ich wyłącznymi autorami.
W przypadku Nowego Testamentu pojawiają się te same wątpliwości, istnieją kontrowersje co do fragmentów Ewangelii Marka i Jana, które zostały częściowo przeredagowane przed Soborem Kartagińskim (253 r. n.e.). Niektórzy badacze twierdzą, że do najstarszych fragmentów Nowego Testamentu należą Listy Pawła z Tarsu, są jednak też i tacy, którzy obstają, że najstarsza jest Ewangelia Mateusza. Dzieje Apostolskie i Apokalipsa są dziełami znacznie późniejszymi. Istnieje teoria, że Dzieje Apostolskie zostały napisane ok. 110-120 r. n.e., jednak pewniejsze jest to, że napisał je około 60 roku n.e. Łukasz Ewangelista (za jego autorstwem przemawia to, iż - podobnie jak Ewangelia Łukasza - są skierowane do Teofila, oraz fakt iż końcowy fragment Ewangelii jest powtórzony w początkowych wersetach Dziejów). Niektórzy badacze twierdzą, że Dzieje zostały napisane przez anonimowych autorów na podstawie legend i pośrednich relacji, krążących w gminach chrześcijańskich w Azji Mniejszej i Palestynie. Złożony styl i wizjonerskie obrazowanie w Apokalipsie nieco przypomina opisy ze świętej księgi zaratusztrian, a jak sama Apokalipsa podaje - jej autorem był Jan apostoł. Została spisana około 96 roku n.e., a więc w przybliżeniu 26 lat po upadku Jerozolimy, i taki termin jej powstania potwierdza Ireneusz swym dziele Przeciw herezjom oraz Euzebiusz i Hieronim.









Podział Biblii

Nowy Testament


Ew. wg św. Mateusza

Ew. wg św. Marka

Ew. wg św. Łukasza

Ew. wg św. Jana


Dzieje Apostolskie


List do Rzymian

1 List do Koryntian

2 List do Koryntian

List do Galatów

List do Efezjan

List do Filipian

List do Kolosan

1 List do Tesaloniczan

2 List do Tesaloniczan

1 List do Tymoteusza

2 List do Tymoteusza

List do Tytusa

List do Filemona

List do Hebrajczyków


List św. Jakuba

1 List św. Piotra

2 List św. Piotra

1 List św. Jana

2 List św. Jana

3 List św. Jana

List św. Judy


Apokalipsa św. Jana











St. Testament

Ks. Rodzaju

Ks. Wyjścia

Ks. Kapłańska

Ks. Liczb

Ks. Powtórzonego Prawa

Ks. Jozuego

Ks. Sędziów

Ks. Rut

1 Ks. Samuela

2 Ks. Samuela

1 Ks. Królewska

2 Ks. Królewska

1 Ks. Kronik

2 Ks. Kronik

Ks. Ezdrasza

Ks. Nehemiasza

Ks. Tobiasza

Ks. Judyty

Ks. Estery

1 Ks. Machabejska

2 Ks. Machabejska

Ks. Hioba

Ks. Psalmów

Ks. Przysłów

Ks. Koheleta

Pieśń nad Pieśniami

Ks. Mądrości

Mądrość Syracha

Ks. Izajasza

Ks. Jeremiasza

Lamentacje

Ks. Barucha

Ks. Ezechiela

Ks. Daniela

Ks. Ozeasza

Ks. Joela

Ks. Amosa

Ks. Abdiasza

Ks. Jonasza

Ks. Micheasza

Ks. Nahuma

Ks. Habakuka

Ks. Sofoniasza

Ks. Aggeusza

Ks. Zachariasza

Ks. Malachiasza





Postacie Biblijne


Aaron - starszy brat i pomocnik Mojżesza i Miriam, będący pierwszym dziedzicznym arcykapłanem z pokolenia Lewiego. Czynił cuda na dworze faraona. Ulegając namowom niezadowolonego ludu dał się nakłonić do budowy złotego cielca. Umarł w podeszłym wieku, zanim dotarł do ziemi obiecanej, na górze Hor, gdzie jeszcze dziś pokazuje się podróżnym grób, uchodzący za grób Aarona. Jego synem i kolejnym arcykapłanem był Eleazar (Łazarz).

Abraham - pierwotnie zwany Abramem, pierwszy z hebrajskich patriarchów. Według Księgi Rodzaju opuścił miasto Ur w Mezopotamii na wezwanie Boga, który nakazał mu osiedlić się w kraju Kanaan i obiecał uczynić "wielkim narodem". Znakiem przymierza między Bogiem a Abrahamem było obrzezanie. Abraham wstawił się za ludem Sodomy (Sodoma i Gomora); na jego prośbę Bóg obiecał nie niszczyć miasta, gdyby miało w nim być choćby dziesięciu sprawiedliwych.

Adam i Ewa to wg biblijnej Księgi Rodzaju (I Księgi Mojżeszowej) pierwsi ludzie.
Adam - człowiek (mężczyzna), dosł. czerwony (od koloru ziemi, z której został ulepiony).
Według Księgi Rodzaju (Rdz 1,26-27; Rdz 2,7) Adam został stworzony przez Boga Jahwe szóstego dnia i umieszczony w ogrodzie Eden, aby go doglądał i uprawiał. Aby nie był sam, Bóg z jednego żebra Adama stworzył pierwszą kobietę - Ewę.
Ewa - budząca życie, z aram. Hewja - wąż, matka wszystkich żyjących.
Adam i Ewa przeciwstawili się woli Boga zrywając owoc z Drzewa Poznania Dobra i Zła. Spowodowało to ukaranie ich wygnaniem z ogrodu i przekleństwem: wobec Adama, reprezentującego przyszłą ludzkość, Bóg postanowił: "W pocie więc oblicza twego będziesz musiał zdobywać pożywienie, póki nie wrócisz do ziemi, z której zostałeś wzięty; bo prochem jesteś i w proch się obrócisz" (Rdz 3,17-19); kobieta nadto została obarczona trudami brzemienności, bolesnością narodzin oraz dominacją męża. Przez ten czyn obarczyli całą ludzkość grzechem pierworodnym.
Dawid - Ur. ok. 1040 p.n.e., zm. około 970 p.n.e.. Król Izraela od ok. 1010 p.n.e.. Najmłodszy syn Jessego z Betlejem, ojciec Salomona. Ojciec rodu Dawidytów.
Ezechiel – imię męskie pochodzenia biblijnego. Wywodzi się od hebrajskiego imienia Yechezqel oznaczającego Bóg umacnia. Ezechiel był jednym z najważniejszych proroków Starego Testamentu.
Hiob według Biblii był człowiekiem o nieposzlakowanym charakterze miejszkającym w Us (w obecnej Arabii Saudyjskiej), żyjącym w dobrobycie. Stał się przedmiotem zakładu między Bogiem a Szatanem. W myśl tego zakładu Bóg ciężko doświadczył Hioba (stąd "hiobowe wieści"): wyginęły mu stada, jego dzieci zginęły, a sam Hiob padł ofiarą trądu, stracił majątek i stał się wyrzutkiem społecznym.
W największej jednak niedoli nie złorzeczył Bogu i ufał w jego poczynania. Bóg przywrócił Hiobowi jego dobra, dał mu nową rodzinę z wieloma synami i córkami, wszystkiego otrzymał w dwójnasób. Hiob umarł w bardzo podeszłym wieku.
Jest symbolem wiary w dobroć i sprawiedliwość Boga oraz stałości nawet w największych cierpieniach.
W Koranie Hiob występuje pod imieniem Ayub i jest jednym z proroków Islamu. Od jego imienia powstał w języku polskim związek frazeologiczny hiobowa wieść - zła, tragiczna wiadomość.
Izaak - patriarcha biblijny, jedyny syn Abrahama i Sary. Dzieje Izaaka przedstawia Księga Rodzaju. Najbardziej pamiętnym zdarzeniem związanym z Izaakiem było ofiarowanie go przez ojca jako ofiary na żądanie Boga Jahwe na górze Moria. Dramatyczne opowiadanie ukazuje gotowość ojca do spełnienia ofiary i interwencję anioła, który cofnął nakaz, słowami "Nie podnoś ręki na chłopca i nie czyń mu nic złego! Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś Mi nawet twego jedynego syna" (Rdz 22,12). Według tradycji na tym miejscu stanęła Świątynia Jerozolimska.
Izajasz (ur. ok. 765, zm. do 701 p.n.e.) - jeden z największych proroków Starego Testamentu, którego proroctwa przedstawia Księga Izajasza.
Syn Amosa (różnego od proroka znanego z Księgi Amosa). W 739 p.n.e. doznał wizji narodów, które wstąpią na górę Syjon, co doprowadzi do trwałego pokoju (Iz 2,4 swe miecze przekują na lemiesze). Ta wizja stanowiła powołanie na proroka. Misja proroka oznaczała walkę o czystość monoteistycznej religii, nawoływanie do wierności Bogu oraz pokuty, piętnowanie wad i zapowiedzi nadchodzących wydarzeń politycznych. Żył w Jerozolimie, był doradcą królów Achaza i Ezechiasza. Znany przede wszystkim ze swojego mesjanizmu; zapowiadał nadejście Mesjasza o imieniu Emmanuel (z hebrajskiego 'immanu 'el - Bóg jest z nami).
Prorok Jeremiasz - prorok, twórca biblijnej księgi Jeremiasza, jest mu przypisywane również autorstwo biblijnych Lamentacji. Został kapłanem w 647 p.n.e. Zapowiadał spustoszenie Judy i Jerozolimy. Działał 40 lat. Spisywanie swej księgi, w której zawarł napomnienia i grożby dla Izraelitów, zapowiedzi upadku państwa i niewoli oraz proroctwa głoszące oswobodzenie z niewoli i ostateczne zbawienie, zakończył w 580 p.n.e. Był jednym z 4 większych proroków.
Kain i Abel - biblijni synowie Adama i Ewy. Przypowieść o Kainie i Ablu pojawia się w Księdze Rodzaju.Kain był starszym bratem, który zazdrościł Ablowi przychylności ojca i łaskawości Boga. Kain był rolnikiem, a Abel - pasterzem. Kiedy Bóg nie przyjął ofiary Kaina, a przyjął ofiarę Abla, Kaina opanował gniew i zamordował brata. Został za to wygnany i naznaczony piętnem, które jednak również chroniło go, bowiem Bóg obiecał, że każdy kto podniesie rękę na Kaina, poniesie siedmiokrotną karę.
Lot - postać biblijna, bratanek Abrahama, jedyny sprawiedliwy mieszkaniec Sodomy, ocalony wraz z rodziną przez Jahwe. Jego żona wskutek nieposłuszństwa wobec zakazu oglądania się na niszczone miasto zamieniła się w słup soli. Córki Lota upiły Lota i obcowały z nim, zachodząc w ciąże i dając początek Moabitom i Amonitom.
Mojżesz - postać biblijna, przywódca Izraelitów w okresie ich wyjścia z Egiptu i wędrówki do Ziemi Obiecanej. Żył prawdopodobnie w XV-XIV wieku p.n.e. (według Biblii 120 lat).

Salomon, zm. około 931 p.n.e. Król Izraela, syn i następca Dawida. Wielki budowniczy. Swój dwór uczynił ośrodkiem kultury, gł. literatury. Wg tradycji biblijnej słynął z mądrości. Na lata jego panowania przypada największa świetność monarchii hebrajskiej.


Judasz Iskariota o przydomku Iszkariota - jeden z 12 apostołów, wydał Jezusa Chrystusa w ręce Sanhedrynu.













12 apostołów Jezusa


Według Ewangelii Jezus osobiście wybrał z grona swoich uczniów dwunastu mężczyzn, których przygotowywał do głoszenia jego nauk i którzy mieli go reprezentować w późniejszym okresie. Imiona pierwszej grupy apostołów można znaleźć w Mateusza 10:2-4, Marka 3:16-19, Łukasza 6:13-16. Nowy Testament nazywa ich także "Dwunastoma".
Byli to:
• Szymon Piotr (Kefas), syn Jonasza, rybak z Betsaidy
• Andrzej, brat Piotra, rybak z Betsaidy
• Jakub (zwany Większym), syn Zebedeusza
• Jan, syn Zebedeusza, brat Jakuba
• Filip z Betsaidy
• Bartłomiej - Natanael z Ptolemaidy
• Tomasz (zwany Bliźniakiem)
• Mateusz - Lewi, były poborca podatkowy
• Jakub, syn Alfeusza
• Szymon Kananejczyk (zwany Gorliwym)
• Juda Tadeusz (Judas), syn Jakuba
• Judasz Iskariot, zdrajca Jezusa



Symbole Biblijne

Drzewo poznania dobra i zła : pojęcie Biblijne właściwe dla religii judeo-chrześcijańskich i islamu. Określane także jako drzewo wiadomości, to drzewo rosnące w środku ogrodu Eden, którego owoców pierwsi ludzie Adam i Ewa nie mogli jeść.
Według relacji biblijnej Księgi Rodzaju (2-3), Bóg zasadziwszy rajski ogród Eden, sprawił, że w jego środku wyrosły dwa drzewa: drzewo życia i drzewo poznania dobra zła. Pierwsi ludzie mogli jeść owoce wszystkich drzew ogrodu (łącznie z owocami z drzewa życia) za wyjątkiem owoców z drzewa poznania. Kiedy Ewa i Adam zwiedzeni przez węża (szatana), który obiecał im, że gdy przekroczą Boży zakaz staną się tacy jak Bóg: poznają dobro i zło, zjedli zakazany owoc, poznali tym samym grzech. Za nieposłuszeństwo Bóg wygnał pierwszych rodziców z Edenu, którego strzegły od tej pory cheruby i połyskujące ostrze miecza.
Biblia nie określa jakiego rodzaju był owoc drzewa poznania, tradycja hebrajska identyfikowała go jako owoc winogron, figi lub granatu, w tradycji chrześcijańskiej kojarzony był on z jabłkiem prawdopodobnie dlatego, że łacińskie określenie jabłka (malus) jest podobne do łacińskiego określenia zła (malum). Według objawień XVIII-wiecznej niemieckiej mistyczki, Anny Katarzyny Emmerich, pień drzewa poznania pokryty był łuskami, jak u palmy, liście duże, szerokie wyrastały bezpośrednio z pnia. Wśród nich wisiały owoce po pięć w kształcie grona, jeden w środku, a naokoło cztery szypułki. Owoc koloru "cukru brunatnego" o czerwonym miąższu podobny był bardziej do gruszki lub figi, aniżeli do jabłka.


Baranek Boży to tytuł, którego w Nowym Testamencie, używał wobec Jezusa Chrystusa Jan Chrzciciel (J 1, 29). Jest to odwołanie do nauki starotestamentowej, w której ofiara z baranka jest ofiarą składaną Bogu. Baranek Boży symbolizuje ofiarę Jezusa na krzyżu, którą złożył dla odkupienia ludzkości (Iz 53, 7).



Dekalog inaczej Dziesięć przykazań to zbiór podstawowych nakazów moralnych obowiązujących pierwotnie wyznawców judaizmu, a następie przejęty przez chrześcijan, dla których jest podstawowym kanonem wiary.
Zgodnie z przekazem biblijnym oryginalny tekst dekalogu zapisany w Księdze Wyjścia, słowo po słowie został podyktowany przez Boga Mojżeszowi na górze Synaj w trakcie wędrówki Izraelitów z Egiptu do Kanaanu.
Mojżesz musiał wyryć tekst dekalogu na kamiennych tablicach dwukrotnie, gdyż pierwszą tablicę z dekalogiem rozbił w gniewie widząc, jak Żydzi zaczęli pod jego nieobecność czcić złotego cielca. Zgodnie z przekazem biblijnym druga tablica z dekalogiem była przechowywana w Arce przymierza aż do czasu zburzenia pierwszej Świątyni Jerozolimskiej.


Ostatnia Wieczerza - wieczerza paschalna Jezusa z apostołami, która odbyła się w przeddzień jego śmierci. Według teologii katolickiej podczas Ostatniej Wieczerzy Jezus ustanowił sakrament Eucharystii.

A gdy nadeszła godzina, zasiadł do stołu i dwunastu apostołów z Nim. Wtedy powiedział do nich: Tak bardzo pragnąłem spożywać z wami tę Paschę, zanim zacznę cierpieć. Bo mówię wam, że już nie będę jej pożywał, aż się dopełni w królestwie Bożym. A potem wziął kielich, odmówił modlitwę dziękczynną i powiedział: Weźcie go i podzielcie między siebie. Bo mówię wam, że odtąd już nie będę pil z owocu winnego szczepu, dopóki nie przyjdzie królestwo Boże. A potem wziąwszy chleb, odmówił dziękczynienie, połamał i rozdał go im mówiąc: To jest ciało moje wydane za was. Czyńcie to samo na moją pamiątkę. Podobnie po wieczerzy wziął kielich i powiedział: Ten kielich jest Nowym Przymierzem z krwi mojej, która będzie za was wylana... (Łk 22, 14-20).
Na obrazie nie ma kielicha, którym uczniowie mieli się podzielić. Każdy ma swoje naczynie jednak nie można na obrazie odnaleźć kielicha. Prawdopodobnie dlatego, że obraz jest inspirowany Ewangelią św. Jana, w której ustanawianie eucharystii nie jest opisane. Na obrazie daje się zauważyć ręka trzymająca nóż, na prawo od trzeciego apostoła z lewej. Ręka ta, jesli policzyć wszystkie ręce na obrazie, jest "dodatkowa" i nie należy do nikogo. Przedstawiony jest moment, w której Jezus ogłasza, iż jeden z apostołów go zdradzi.



Sztuka i malarstwo


Drzewo poznania Dobra i Zła
Raffael - Adam i Ewa


Rzeźba Mojżesza

Michał Anioł - Dawid


Michał Anioł - Pieta


C. Caravaggio - Abraham ofiarowuje Izaaka Bogu


Lot i jego córki