Zanieczyszczenia wód

1. Źródła i przyczyny zanieczyszczeń:
- urbanizacja
- przemysł
- chemizacja rolnictwa
- niewłaściwa działalność człowieka

2. Urbanizacja - szybki rozwój ośrodków miejskich na skutek koncentracji przemysłu i handlu, powodujący napływ ludności wiejskiej do miast, powiększenie się obszarów i udziału ludności miejskiej w całości zaludnienia; wiąże się z upowszechnieniem miejskich wartości kulturalnych i stylu życia.

3. Przemysł - dział produkcji materialnej, w którym wydobywanie zasobów przyrody i dostosowanie ich do potrzeb ludzi odbywa się również w dużych rozmiarach na zasadzie podziału pracy i za pomocą maszyn. Rozwój przemysłu wpływa decydująco na poziom i tempo rozwoju gospodarczego, gdyż jest jednym działem gospodarki wytwarzającym środki pracy.

4. Chemizacja rolnictwa - metoda intensyfikacji produkcji roślin przez zwiększenie zużycia nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, chwastobójczych i daje znaczne efekty gospodarcze, może prowadzić do szkodliwych zmian w środowisku.

5. Niewłaściwa działalność człowieka:
Kiedy człowiek zatruwa wody w różnych naturalnych zbiornikach wodnych to zatruwa zarazem wszystkie zwierzęta i ryby oraz rosnące tam rośliny. Wówczas w tych zatrutych zbiornikach nic nie jest w stanie żyć. Zatruwając wodę pitną człowiek w pewnym stopniu zatruwa swój organizm.

6. Zanieczyszczenia wód: substancje chemiczne, bakterie i inne mikroorganizmy, obecne w wodach naturalnych w zwiększonej ilości.

- Substancje chemiczne - organiczne i nieorganiczne - występują w postaci roztworów, roztworów koloidalnych i zawiesin.

- Skład chemiczny zanieczyszczeń jest kształtowany czynnikami naturalnymi, np. wyługowywaniem substancji z gleb i skal, rozwojem i obumieraniem organizmów wodnych (zanieczyszczenia autochtoniczne) oraz czynnikami antropogenicznymi (zanieczyszczenia alochtoniczne).

- Do najczęściej występujących antropogenicznymi zanieczyszczeń wód powierzchniowych należą pestycydy, substancje powierzchniowo czynne, węglowodory ropopochodne, fenole, chlorowe pochodne bifenylu oraz metale ciężkie, głównie ołów, miedź, chrom, kadm, rtęć i cynk, a także wody podgrzane (zanieczyszczenie termiczne), które są szczególnie niebezpieczne dla wód powierzchniowych o małym przepływie lub wód stojących. Większość antropogenicznych zanieczyszczeń wód działa toksycznie na organizmy wodne.

Zanieczyszczenia bardzo trwałe w środowisku wodnym i bardzo trudno ulegające chemicznym i biochemicznym procesom rozkładu nazywa się substancjami refrakcyjnymi. Najwięcej zanieczyszczeń trafia do wód razem ze ściekami.

7. Innymi źródłami zanieczyszczenia wód są: transport wodny i lądowy, stosowanie pestycydów i nawozów sztucznych oraz odpady komunalne i przemysłowe.

- Rozróżnia się zanieczyszczenia punktowe - dostające się do wód w jednym punkcie (głównie ścieki), i zanieczyszczenia obszarowe, dostające się do wód powierzchniowych i podziemnych na terenie dużego obszaru, np. środki stosowane w rolnictwie. Wody ulegają zanieczyszczeniu także w wyniku eutrofizacji.

- Stopień zanieczyszczenia wód określa się za pomocą tzw. wskaźników zanieczyszczenia. Są to stężenia zanieczyszczeń (wyrażone w miligramach substancji w 1 dm3 wody) oraz inne parametry, których wartość jest miarą stężenia określonych rodzajów zanieczyszczeń.

Jednym z najważniejszych wskaźników zanieczyszczenia wód powierzchniowych jest stężenie rozpuszczonego tlenu, które może przyjmować maksymalną wartość 8-9 mg/dm3 – mniejsze stężenie tlenu świadczy o zanieczyszczeniu wód związkami organicznymi rozkładalnymi biochemicznie; spadek stężenia tlenu poniżej 4 mg/dm3 powoduje obumieranie wielu organizmów wodnych.

Innymi wskaźnikami zanieczyszczenia wód naturalnych są: biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT), będące miarą zawartości rozkładalnych biochemicznie związków organicznych; ponadto chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT)- miara zawartości wszystkich związków organicznych; obecność zawiesin mineralnych i organicznych, a także nieorganicznych i organicznych związków azotu, fosforu. Wartości wskaźników zanieczyszczenia rzek zależą w dużym stopniu od przepływu wody.

Prócz sposobów oceny zanieczyszczenia wód opartych na wskaźnikach fizycznych i chemicznych (otrzymywanych w wyniku analizy fizycznej i chemicznej wód) stosuje się metody badania stanu biologicznego wody. Najczęściej jest stosowany tzw. system saprobowy, wykorzystujący wyniki analizy hydrobiologicznej wód.

8. W zależności od składu organizmów wodnych, wody dzieli się na:
- oligosaprobowe – czyste,
- mezosaprobowe- średnio zanieczyszczone
- polisaprobowe- silnie zanieczyszczone.

Analiza bakteriologiczna dostarcza informacji o ilości i rodzaju bakterii obecnych w wodzie.

Proces usuwania zanieczyszczeń z wody do poziomu umożliwiającego stosowanie jej do określonych celów nosi nazwę uzdatniania wody.

Zasady kwalifikacji wód w Polsce w zależności od stopnia ich zanieczyszczenia określa tzw. prawo wodne, według którego rozróżnia się 3 klasy czystości (ochrona wód). Warunkiem zakwalifikowania wody do jednej z nich jest zachowanie fizykochemiczne i biologiczne wskaźników w dopuszczalnych granicach.

W 1993 z objętych ochroną odcinków rzek-6,2 tys. km – jedynie 2,7% spełniało wymogi stawiane wodom o największej czystości, tj. wodom I klasy czystości (według kryterium fizykochemicznego), 15,2% należało do wód II klasy, 28,1%- III klasy czystości, 54% stanowiły wody pozaklasowe, według kryterium biologicznego brak było wód I klasy, 1,8% należało do II klasy, 9,7% do III klasy czystości, 88,5% to wody poza klasowe.

Podsumowanie:

Czynnikami zanieczyszczającymi wody są głównie ścieki komunalne i przemysłowe, także wynikające z działalności rolniczej; zanieczyszczenia wód i gleb to głównie detergenty, pestycydy, nawozy sztuczne, sole z kopalń, oleje, smary, paliwa, rozpuszczalniki organiczne, polimery, związki metali ciężkich (np.. ołowiu, rtęci, kadmu) oraz odpady promieniotwórcze. W wyniku neutralnego przemieszczania się mas powietrza i wód zanieczyszczenia są przenoszone na cały glob, migrują z powietrza do wód i gleby i odwrotnie. Zanieczyszczeniu środowiska zapobiega się m.in. przez stosowanie tzw. bezpiecznych technologii (np. hermetyzacja procesów, obiegi zamknięte), oczyszczanie spalin i ścieków, umiejętne składowanie odpadów, utylizację odpadów, wytwarzanie substancji ulegających biodegradacji (np. detergentów w dużym stopniu rozkładalnych biologicznie), nieprzedawkowywanie nawozów i środków ochrony roślin.