Filozofia (z gr. „filo” czyli lubić, kochać i „sophia” czyli mądrość po połączeniu: „umiłowanie mądrości”) – termin oznaczający historycznie zmienną pod względem zakresu i treści dziedzinę ogólnych rozważań na tematy istoty i struktury bytu, źródeł i prawomocności ludzkiego poznania, zasad wartościowania, sensu życia i sposobów jego godnego prowadzenia; zagadnień dotyczących poglądu na świat i miejsca człowieka w świecie. I tak jednym z ważniejszych zagadnień filozofii, jakim były pytania o prawa rządzące wszechświatem, o to, czym jest materia, z czego zbudowany jest świat i jakie prawa nim rządzą, zajęły się nauki przyrodnicze, takie jak fizyka, chemia czy biologia. Inną grupą zagadnień filozofii - dotyczących człowieka i społeczeństwa - zajmują się nauki humanistyczne, takie jak psychologia, lingwistyka i socjologia.
Epikureizm
- jest tworem Epikura; uważał on, że celem człowieka jest szczęście, które utożsamiali z przyjemnością, przeciwstawił je nieszczęściu, powstającemu w wyniku doznawania cierpienia; wiedząc, że życie jest krótkie, Epikur uważał, że należy z niego korzystać, póki trwa (carpe diem); drogą do szczęścia, a raczej środkami do jego osiągnięcia, stanowiły cnota i rozum; Epikur nie negował istnienia bogów, ale twierdził, że nie mogą one w żaden sposób ingerować w życie ludzi, tak więc człowiek uwolniony od przesądów religijnych, powinien realizować swe szczęście na ziemi prowadząc życie mądre, sprawiedliwe i cnotliwe, to przyczyniało się do szczęścia ogółu; wszystko więc opierało się na używaniu życia i koncentracji na dobrach doczesnych, ale ważny również umiar, gdyż zbyt usilne uganianie się za przyjemnością może jednak wywołać cierpienie
Hedonizm
- jest to bardziej skrajna odmiana epikureizmu, ale w rzeczywistości jest utożsamiana z nim, polega na ścisłym dążeniu do przyjemności, która jest źródłem rozwoju człowieka; jednocześnie należy zachować wolność umysłu i nie ulegać pragnieniom i złudzeniom
Stoicyzm
- prezentuje zupełnie inne podejście do życia: za najwyższe szczęście uznaje cnotę oraz wolność i niezależność (dlatego izolacja, żeby inni nie mieli na nas wpływu) także od pragnień i emocji; ponieważ człowiek nie ma wpływu na wiele zjawisk zewnętrznych, powinien się od nich uniezależnić przez ścisłe panowanie nad sobą i swoimi uczuciami oraz nie kierować się w życiu uczuciami, tylko rozumem; dobra doczesne nie dają szczęścia, dlatego człowiek nie powinien się do nich przywiązywać. Twórcą stoicyzmu był Zenon z Kitionu.
Sceptycyzm
- doktryna filozoficzna polegająca na ograniczeniu się do obserwowaniu i powstrzymywaniu się od oceniania i wypowiadania się; w antyku polega głównie na wątpieniu w rzeczywistość świata zewnętrznego przy jednoczesnej wierze w świat duchowy i istnienie Boga; jest też sceptycyzm nowożytny, polegający na wierze tylko w rzeczywistość zmysłową i jednoczesnej niewierze w Boga.
Cynizm
- postawa życiowa charakteryzująca się nieuznawaniem wartości poważanych w danej grupie i deprecjonowaniem szanowanych przez nią instytucji, sposobów postępowania i autorytetów a. negacją i lekceważeniem wszelkich zasad i wartości; doktryna cyników, lekceważących przyjęte normy i zwyczaje, ograniczających swe potrzeby do minimum, uważających życie psa za symbol życia zgodnego z naturą.
Tales z Miletu (ok. 620 p.n.e. – ok. 540 p.n.e.) Był greckim filozofem, matematykiem, astronomem. Zaliczany był do siedmiu mędrców starożytnej Grecji. Uważany jest za ojca matematyki greckiej, a także pierwszego uczonego i filozofa europejskiego. Talesowi z Miletu przypisywano wiele twierdzeń z geometrii, m.in. twierdzenie nazywane dziś twierdzeniem Talesa. Uważany jest on za twórcę tzw. szkoły jońskiej oraz za tego, który zapoczątkował systematyczną rozbudowę pojęć i twierdzeń geometrycznych. Wśród poglądów filozoficznych przypisywanych Talesowi znajdują się: sformułowanie problemu „zasady” – pierwszego założenia filozoficznego, wskazanie wody jako zasady, twierdzenie, że „świat jest pełen bogów”, nazwanie duszy zasadą ruchu oraz wiara w nieśmiertelność duszy. Pitagoras (ok. 582 - ok. 507 p.n.e.) Matematyk i filozof grecki, urodzony na wyspie Samos. Był założycielem słynnej szkoły religijno-filozoficznej w Krotonie w Italii. Przyjmuje się, że to on zaczął stosować systematyczne dowodzenie twierdzeń geometrycznych. Jemu też przypisuje się wprowadzenie pojęcia podobieństwa figur geometrycznych, a także dowód znanego twierdzenia o trójkątach prostokątnych, odkrycie niewspółmierności odcinków oraz wiele innych osiągnięć. Heraklit z Efezu (ok. 540 p.n.e. – ok. 480 p.n.e.) Nazywany był ciemnym filozofem. Według Heraklita rzeczywistość polega na ciągłym stawaniu się – stawanie się zaś jest nieprzerwanym ścieraniem się przeciwieństw. Za podstawę istnienia Wszechświata Heraklit uznał ogień, który żyje śmiercią tego, co spala. Jego teorię zmienności nazywa się wariabilizmem lub herakliteizmem, a najlepszym jej przykładem jest rzeka, której wody ciągle się zmieniają płynąc. Stąd słynne powiedzenia Heraklita: nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki lub panta rhei – wszystko płynie. Heraklit zwrócił większą uwagę na człowieka. Krytykował poznanie zmysłowe, natomiast wychwalał rozum, uznając, że kieruje on nie tylko człowiekiem, ale i wszechświatem w ogóle. Epikur (341 p.n.e.-270 p.n.e.) Grecki filozof, twórca epikureizmu. Był jednym z najważniejszych filozofów tzw. drugiej fazy greckiej filozofii klasycznej, w której dominowały zagadnienia filozofii życia - rozważania na temat jak osiągnąć pełne szczęście. Na temat życia Epikura nie wiadomo zbyt wiele, gdyż nie zachowały się do dzisiaj żadne jego oryginalne dzieła, których ponoć napisał ponad 40. Głównym źródłem wiedzy o Epikurze i jego systemie są prace rzymskiego filozofa i poety Lukrecjusza.Wiadomo na pewno, że w Mytilene i Lampsacus założył szkoły filozoficzne. Natomiast w Atenach, w którym założył szkołę filozoficzną zwaną często „Ogrodem”. Skupił wokół siebie grupę podobnie myślących filozofów, którzy zapoczątkowali epikureizm - dla którego kluczowym pytaniem było jak osiągnąć szczęście w życiu doczesnym, jak żyć, żeby być szczęśliwym. Mimo takich założeń pierwotnych epikureizmu, jego koncepcje metafizyczne, zwłaszcza w teorii poznania, miały później znaczny wpływ na filozofów niemal do czasów współczesnych. Epikureizm, konkurował ze stoicyzmem aż do czasów rozwoju chrześcijaństwa. | Sokrates (469roku p.n.e. –399 roku p.n.e.) Jeden z największych filozofów greckich. Żył w Atenach, gdzie nauczał prowadząc dysputy z przypadkowymi przechodniami na ulicach miasta, zyskując sobie zarówno popularność jak i wrogość. Został skazany na śmierć przez wypicie cykuty za bezbożność i psucie młodzieży. Niemniej tradycyjnie przyjmuje się, że do oryginalnych pomysłów Sokratesa, które później zaadaptowali jego uczniowie do swoich systemów filozoficznych należy: wiara w absolutne znaczenie pojęcia dobra i cnoty, tożsamość dobra i wiedzy, stworzenie systemu edukacji, zwanego dialektyką. Sokrates był również twórcą metody indukcyjnej. Platon (427 roku p.n.e. – 347 roku p.n.e.) Jeden z największych myślicieli wszechczasów. Biograf i przekaziciel myśli Sokratesa, jego najwybitniejszy uczeń. Założyciel sławnej Akademii Platońskiej, która przetrwała bez mała 1000 lat. Platon uznawał dualizm świata: świat idei – niedostępny zmysłom oraz świat materialny. Świat idei to według Platona jedyny, prawdziwy świat, wszystko inne jest cielesne, ulotne, przemijające. Dlatego też najbardziej w człowieku interesowała go dusza, jako czynnik idealny, niezniszczalny, który trwa poza śmierć. Dusza przed urodzeniem przebywa w świecie idei i tam zdobywa wiedzę o tym, co dobre. Rolą nauczyciela nie jest, więc pouczanie czy nauczanie, lecz pomoc w wydobyciu wiedzy, za pomocą pytań, refleksji. Platon jest również autorem koncepcji idealnego państwa, w którym władzę sprawowaliby filozofowie, kierując się ideami dobra, prawdy i piękna. Według niego filozofowie stoją na szczycie drabiny społecznej, bo posiedli cnotę mądrości. Pozostali obywatele zajmują w państwie pozycję w zależności od osiągniętej doskonałości. Państwo jest sprawiedliwe wtedy, gdy każdy dba o to, co do niego należy, jest bezwzględnie podporządkowany władzy filozofów-władców, polityka państwa podporządkowana jest celom moralnym. Państwo powinno decydować o każdej dziedzinie życia obywateli. Jego idea państwa idealnego nigdy nie została zrealizowana. Filozofia Platona, szczególnie jego nauka o duszy i niewidzialnym świecie idei silnie oddziaływała na chrześcijaństwo. Arystoteles (384 roku p.n.e. – 322 roku p.n.e.) Arystoteles przez 20 lat był uczniem Platona w Akademii w Atenach, a później Platon był uczniem Sokratesa. W ten sposób Arystoteles mógł przedłużyć wysiłek filozoficzny swoich mistrzów, wyraźnie jednak odcinając się od platonizmu. W Atenach założył Liceum – gdzie studiowano wszystkie ówczesne nauki. Działalność Liceum odzwierciedla umysł Arystotelesa – filozofa realistycznego, interesującego się wszystkim, co się mówi, co jest i co się czyni. Dzieło Arystotelesa rozciąga się w pięciu głównych kierunkach: logiki, opartej na analizie języka, w celu poznania świata ludzkiej myśli; filozofii przyrody; metafizyki, czyli filozofii oznaczającej „naukę o bycie jako bycie; etyki i polityki badającej człowieka przyciąganego przez dobro w przyjaźni i kontemplacji oraz współpracującego z innymi ludźmi w państwie; poetyki i retoryki dotyczącej człowieka wyrażającego się w twórczości literackiej i mowie, mającej na celu przekonanie słuchacza. |
Systemy filozoficzne:
- sceptycyzm – stanowisko odrzucające możliwości uzyskania pewnej i uzasadnionej
- hedonizm – przyjemność jest głównym i jedynym celem życia
- epikureizm – trzeba zażywać przyjemności świata – carpe diem
- cynizm – podstawa wyzywającego, pogardliwego odrzucenia uznawanych ideałów i norm
- stoicyzm – panowanie nad sobą, równowaga duchowa, niewzruszony spokój
Hedonizm
- zrzekniecie się podporządkowania życia nadrzędnemu celowi, jakim jest zastanawianie się nad sensem naszego istnienia.
- dążenie do przyjemności i unikanie przykrości
Hedoniści wybrali życie przyjemne, wolne od zgryzoty i upokorzeń, poszli prostą drogą, a nie wspinali się pod górę. Nadali egzystencji swój własny cel, który oddala od nich ból niewiedzy i poczucie marności.
Człowiek, który dba jedynie o wygodę będzie żył dłużej niż asceta. Umrze szczęśliwy, bez żalu, gdyż nie szukał odpowiedzi na żadne konkretne pytania.
Hedonizm (gr. hedone - przyjemność) to pogląd uznający przyjemność za najwyższe dobro, natomiast unikanie cierpienia i bólu jest głównym warunkiem osiągnięcia szczęścia.. Wyróżnia się: hedonizm etyczny i hedonizm psychologiczny Hedonizmem etycznym nazywamy takie poglądy, wg których ludzie powinni zmierzać do szczęścia (cudzego lub swojego), bowiem jest to "etycznie dobre". Hedonizm psychologiczny głosi, iż ludzie pragną szczęścia, nie mówi nic jednak co do sposobu (oraz rodzaju) jego osiągnięcia.
Hedonizm utrzymuje, iż każdy człowiek ma prawo do przyjemności, a co więcej ma obowiązek sprawiania sobie przyjemności. Charakterystycznym dla współczesności sposobem sprawiania sobie przyjemności jest konsumpcja;
Ma to być konsumpcja obiecująca radość życia, sposób na osiąganie szczęścia. Dążenie do szczęścia jest naturalne dla każdego człowieka, jest wyrazem troski o siebie, a więc konsumpcja nie powinna być zmącona poczuciem winy czy wstydu.
Konsumpcja sprzyja osiąganiu szczęścia przez człowieka, ponieważ uwalnia go od bezsensownych trudów, przymusów i niewygód, oszczędza wysiłku wykonywania wielu prac domowych, zakupów, sprzątania, przygotowywania posiłków, pozwala zaoszczędzić czas.
Człowiek staje się panem swojego wolnego czasu i ma prawo wykorzystać go jak chce, na przykład na poszukiwanie przyjemności. Tak więc wszystko co jest użyteczne jest przyjemne.
Ogromna różnorodność towarów i rozrywek jakie oferuje rynek sprawia, iż każdy może wybrać taki sposób realizacji swoich pragnień jaki mu najbardziej odpowiada.
Współczesny hedonista nie chce czekać na spełnienie swoich pragnień ani też nie chce w to wkładać żadnego wysiłku.
Nowoczesny hedonista nie tylko poszukuje bodźców wywołujących przyjemność, ale dąży do uprzyjemnienia każdej czynności życiowej, co przejawia się w estetyzacji codziennej rzeczywistości. W stopniu maksymalnie możliwym eliminuje się z niej rzeczy z natury brzydkie czy przykre – cierpienie, ból, starość, nędzę, nieszczęście, śmierć; w obliczu śmierci tracą sens wszelkie dążenia i rozróżnienia moralne. Życie należy wykorzystać, dopóki można.
