Hasło "Memento mori" w literaturze Średniowiecza.

Teocentryzm był jedną z charakterystycznych cech okresu Średniowiecza. Był to pogląd filozoficzny, który w centrum zainteresowania stawiał Boga, jako stwórcę świata, uznawano wyższość dóbr duchowych nad materialnymi, w filozofii natomiast dominowała myśl o życiu pośmiertnym.

Obraz przemijalności, kruchości urody, brzydoty starości przypomina nam średniowieczne "Memento mori" (pamiętaj o śmierci) i taniec śmierci. Hasło "Memento mori" jest uwidocznione w literaturze hagiograficznej, czyli w żywotopisarstwie świętych. Doskonałym przykładem jest utwór "Legenda o świętym Aleksym". Jest utworem propagującym skrajną ascezę.

Ascetami określa się ludzi, którzy dobrowolnie decydują się na umartwianie, odrzucanie wszelkich przyjemności świata, życie w skrajnej nędzy i cierpieniu. Celem takiej postawy było, oprócz doskonalenia w sobie cnoty i pobożności, uzyskanie zbawienia i osiągnięcie świętości już na ziemi. Asceci wierzyli, ze po śmierci czeka ich szczęście wieczne. Aleksy jest przykładem typowego idealnego człowieka średniowiecza odrzucającego świat materii dla Boga i wiecznego szczęścia w niebie.

Innym przykładem jest utwór "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią". Autor zwraca się do czytelników - szczególnie tych, którzy nie zwracają uwagi na to, że sami tez kiedyś umrą - z przestroga, ze śmierć dosięgnie każdego. Utwór nawiązuje do charakterystycznego motywu Średniowiecza - Dance macabre czyli taniec śmierci.

Śmierć zaprasza do tańca wszystkich, od królów po kmiotków, zrównuje stany, naśmiewa się z ziemskich wartości. Celem jest przestroga, iż życie ziemskie i wszelkie ziemskie dobra są dla człowieka marnością nie wartą zabiegów i starań, natomiast życie wieczne jest prawdziwą wartością, do której warto dążyć.

"Kazania Świętokrzyskie", w szczególności "Kazanie drugie: na dzień św. Katarzyny" także nawiązuje do "Memento mori". Bóg ukazuje się grzesznicy i nakazuje jej żyć w cnocie, gdyż życie ziemskie przemija, natomiast liczy się życie wieczne.

"Wielki Testament" jest poematem Francois'a Villona. Jest to spowiedź grzesznika, próba nawrócenia. Podmiot liryczny żałuje swej rozwiązłej młodości, uświadamia sobie nieuchronność śmierci, życie wieczne. Żałuje jednak, ze tak późno to zrozumiał. Utwór wieńczy najsłynniejszy chyba cytat z Villona "ach gdzie są niegdysiejsze śniegi" - słowa ilustrujące ludzka tęsknotę za przeszłością.

Do utworów wiązanych z hasłem "Memento mori" musimy zaliczyć także "Boską Komedię" Dante Alighieri. "Boska Komedia" jest przypowieścią o sensie istnienia człowieka na ziemi. Celem życia ludzkiego jest Bóg i osiągniecie zbawienia. Zbawienie można osiągnąć poprzez podporządkowanie całego życia Bogu, dążeniu do doskonałości, do zbawienia. Przesłanie "Boskiej Komedii" jest w tym wymiarze zrozumiale: życie każdego człowieka jest nieustanną wędrówką, której celem jest Bóg i życie wieczne.