Powstanie listopadowe

Wstępem do wybuchu powstania była działalność tajnych organizacji. Najliczniejszą grupę stanowiły organizacje szkolne i uniwersyteckie np. Związek Przyjaciół i Towarzystwo Filomatów.
Które zaczęły się przekształcać w organizacje polityczne. Powstał Związek Wolnych Polaków oraz Zgromadzenie Filaretów. Rosyjskie władze szybko rozbiły wszystkie studenckie organizacje. Wśród młodej kadry oficerskiej i podoficerskiej również działały tajne związki np. Wolnomularstwo Narodowe – Walerian Łukasiński, później Towarzystwo Patryjotyczne. Jednak W. Ł został aresztowany wraz z towarzyszami.

W 1828r. W warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty zawiązało się sprzysiężenie. Celem było zorganizowanie zbrojnego powstania. Powstanie rozpoczęło się 29 listopada 1830r. W Warszawie. Jego wybuch przyspieszyła planowana przez władze rosyjskie interwencji w Belgii. W toku całonocnych walk miasto zostało opanowane. Dowódcom rosyjskim i wielkiemu księciu Konstantemu udało się uciec. Władze przeciwne powstaniu przekazały dowództwo gen. Józefowi Chłopickiemu. Jednak w grudniu sejm ogłosił powstanie za narodowe, a 25 stycznia 1831 zdetronizował cara Mikołaja I. 29 stycznia powstał Rząd Narodowy.

5 lutego rozpoczęła się wojna polsko-rosyjska. Wojska carskie - 130tyś żołnierzy, wkroczyły do Królestwa Polskiego. 14 lutego doszło do bitwy pod Stoczkiem, zwycięstwo odniósł Józef Dwernicki. 25 lutego pod Grochowem obie armie wycofały się z ogromnymi stratami.

Nowym wodzem został gen. Jan Skrzynecki któremu doradzał Ignacy Prądzyński. Dzięki niemu 31 marca odziały polskie rozerwały armię rosyjską w bitwach pod Wawrem i Dębem Wielkim i 11 kwietnia pod Iganinami. Atak zahamował Skrzynecki i rząd dążący do porozumienia. Dzięki temu rozdzielone części armii rosyjskiej połączyły się i uderzyły na wojska polskie. 26 maja Polacy przegrali pod Ostrołęką. Skutki były ogromne, upadek ducha i utrata wiary w zwycięstwo powstania.

W czerwcu 1831 wojska rosyjskie okrążyły Warszawę. 15 sierpnia ludność Warszawy oskarżając dowódców o nieudolność i zdradę wywołały krwawe zamieszki.6 września oddziały rosyjskie rozpoczęły szturm. 8 września Warszawa skapitulowała.

Skutkiem powstania listopadowego była emigracja, poza granicami kraju znalazło się 40tyś. Powstańców. Na emigracji dyskutowano nad przyczynami klęski, formułowano nowe idee i opracowywano nowe programy. Stwierdzono ze przyczyną klęski był społecznie ograniczony zasięg powstania. Podkreślano ze należy przeprowadzić odpowiednie reformy uwłaszczeniowe by przyciągnąć do walki chłopów.

Na emigracji wykształciły się ważne nurty polityczne: Towarzystwa Demokratycznego Polskiego i Hotel Lambert. Joachim Lelewel założył Komitet Narodowy Polski.