Motywy i symbole biblijne w różnych utworach literackich.

Spotykane są one dość często. Zdecydowanie najwięcej nawiązań odnosi się do biblijnych motywów Starego Testamentu. I tak:

- do opisu stworzenia świata i człowieka nawiązują tacy twórcy, jak Jan Kochanowski ("Czego chcesz od nas, Panie") Czesław Miłosz w swoim "Słońcu", Jan Twardowski w "Podziękowaniu" czy wreszcie Zbigniew Herbert w "Modlitwie";


- do "Psalmów" najczęściej wracają ich tłumacze: Kochanowski, Rej, Sęp - Szarzyński, Karpiński, Staff i Miłosz. Rola "Psalmów" mimo upływu wielu wieków nie uległa zmianie - nadal są najdoskonalszą formą wyrażenia swego zachwytu i jednocześnie podziękowania Bogu. Ponadto, ze względu na swój uniwersalny charakter "Psalmy" porównywane są do największych zabytków architektury;

- do motywów nawiązujących do "Księgi Koheleta" sięga Daniel Naborowski, twórca barokowy, którego poezja nawiązuje do hasła rozważań o człowieku;

- do "Pieśni nad pieśniami" nawiązuje wielu twórców, którzy ze względu na charakter tego utworu wykorzystują jego wersety jako tytuły swych dzieł (np. J. Andrzejewski) czy też zaczerpnięte z utworu fragmenty stosują jako wprowadzenie do własnych dzieł;

- do wszelkiego rodzaju ksiąg prorockich chętnie nawiązują twórcy XIX - to wieczni, którzy dzięki takiemu przyjęciu roli narodu mogą wyrażać optymistyczne treści (mesjanizm);

- do liryki żałobnej, czyli trenów nawiązywał Jan Kochanowski, który za ich pomocą wyrażał swój ból po utracie najbliższej mu osoby - córki;

- do motywu biblijnego potopu nawiązuje Sienkiewicz w jednej z części "Trylogii", tytuł ten ma jednak charakter metaforyczny;

Nieco mniej odniesień do Nowego Testamentu znajduje się w literaturze. Część twórców sięgała po formę przypowieści, chcąc w ten sposób ukazać pewne przesłanie. Przykładem tego może być np. przypowieść o strażniku bramy, jaką umieścił F. Kafka w swoim "Procesie". Lecz najsłynniejszym motywem, pochodzącym z Nowego Testamentu jest motyw Apokalipsy. Odwołania do niego znaleźć możemy niemalże we wszystkich okresach literackich. Jednak najchętniej sięgali po niego dekadenci i katastrofiści. I tak motyw ten obecny będzie w "Rokach" Miłosza, "Samie" Czechowicza, w twórczości K. K. Baczyńskiego, w "Małej apokalipsie" Konwickiego, w "Dies irae" Kasprowicza i w wielu wielu innych utworach.

Wielu twórców sięga do postaci Matki Boskiej. Do jej osoby odnosi się "Bogurodzica", będąca prośbą o wyproszenie łask dla ludzi. Poeci nie tylko prosili o łaski, sięgali także do motywu Matki cierpiącej (Stabat Mater), pełnej bólu po stracie syna ("Żale Matki Boskiej pod krzyżem").

Równie często sięgano do motywu cierpiącego Chrystusa. Motyw pasji oraz jego ewentualne powiązanie z życiem ludzkim obecny jest u Broniewskiego ("Ballady i romanse"), Herberta ("Rozmyślania pana Cogito"), Różewicza (w "Gotyku") a także u Mickiewicza ("Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego" oraz w "Dziadach cz. III"). Podobną do Chrystusowej postawę reprezentuje Judym w "Ludziach bezdomnych", spełniający ideę poświęcenia, posłannictwa oraz ofiarowania się dla odkupienia i wymazania grzechów ludzkości.

Do motywu Piekła, Nieba, Raju, Czyścca odwołują się Dante w"Boskiej komedii" oraz Adam Mickiewicz w "Dziadach".

Kilku twórców sięga do jednego z najczęściej przedstawianych w Biblii obrazów - do motywu walki dobra ze złem. Rozważania takie, opierające się na koncepcji dramatu metafizycznego, snują Krasiński w "Nieboskiej komedii", Goethe w "Fauście" oraz Mickiewicz w "Dziadach".

Pamiętać tu także należy o nakreśleniu samej sylwetki Boga oraz zmagającego się z nim człowieka. To tego, najważniejszego chyba biblijnego motywu sięgają Kochanowski ("Treny"), Mickiewicz ("Wielka Improwizacja"), Kasprowicz ("Hymny"), Szczypiorski (" Początek"), a także Leśmian (obwiniający Boga o wszystkie nieszczęścia) i ks. Twardowski (wielbiący łaskę i miłość bożą).

Do początków chrześcijaństwa sięga Henryk Sienkiewicz w jednej ze swoich najsłynniejszych powieści - "Quo vadis".

Bardzo ważnymi utworami, głęboko związanymi z chrześcijańską tematyką i symboliką, są pieśni religijne. Przytoczyć tu można utwory napisane przez Karpińskiego, takie jak "Bóg się rodzi", "Kolęda" czy "Pieśń poranna".

Jednym z doskonałych przykładów nawiązania do Biblii poprzez stylizację językową jest "Requiem aeternam" Przybyszewskiego, rozpoczynające się od słów "Na początku była chuć".