Choroby przenoszone drogą płciową

Choroby przenoszone drogą płciową, dawniej zwane chorobami wenerycznymi, ogólna nazwa chorób, które są przenoszone z partnera na partnera w czasie stosunku seksualnego.

Do najbardziej rozpowszechnionych należą: kiła, rzęsistkowica, rzeżączka, wrzód miękki, AIDS, zapalenie wątroby (typu B, C, D, E), kłykciny kończyste, wirusowe zapalenie cewki moczowej, wszawica łonowa, świerzb.

Nazwa "choroby weneryczne" pochodzi od imienia rzymskiej bogini miłości - Wenery. Wskazuje to na związek tych chorób z aktywnością seksualną. Jakkolwiek Wenera była boginią miłości, to choroby weneryczne kojarzą się z czymś wulgarnym i brudnym. Tego typu nastawienie utrudniało zwalczanie tych chorób, dlatego Światowa Organizacja Zdrowia zaleciła stosowanie innej nazwy - choroby przenoszone drogą płciową.

Epidemia AIDS i jej nagłaśnianie w środkach masowego przekazu sprawiły, że największą uwagę poświęca się AIDS - jakkolwiek inne choroby przenoszone drogą płciową są bardziej rozpowszechnione. Choroby te towarzyszą ludzkości od zarania dziejów. Informacje o nich można spotkać w najstarszych księgach sakralnych (np. opis rzeżączki znajduje się w księgach Mojżesza). Również najstarsze dzieła lekarskie zajmują się tymi chorobami, np. dzieło "ojca medycyny” - Hipokratesa.

Niektóre fakty dotyczące odkrywania przyczyn chorób przenoszonych drogą płciową: w 1493 - opis kiły, która pojawiła się w Europie po pierwszej wyprawie Kolumba; połowa XIX w. - odkrycie wrzodu miękkiego; w 1897 - odkrycie dwoinki rzeżączki przez A. Neissera; w 1905 - odkrycie krętka bladego, bakterii wywołującej kiłę; grudzień 1981 - rozpoznanie AIDS; w 1983 - odkrycie wirusa HIV, przyczyny AIDS.

1) Wirusowe choroby przenoszone drogą płciową:

a) AIDS - przyczyną choroby są dwa typy wirusów HIV: HIV-1, odkryty w 1983 i HIV-2, odkryty w 1986. Różnią się budową, a także czasem wystąpienia objawów AIDS od zakażenia wirusem. W przypadku zakażenia wirusem HIV-2 czas ten jest dwukrotnie dłuższy i wynosi około 20 lat. W Polsce nie stwierdzono dotąd wirusa HIV-2.

HIV wnika do organizmu człowieka następującymi drogami: przez przetoczenie zakażonej krwi lub preparatów krwiopochodnych; przez skażone igły i strzykawki użyte przez osobę zakażoną, to samo dotyczy instrumentów tnących, chirurgicznych, stomatologicznych, brzytew fryzjerskich, cążek do paznokci itp. (jeżeli nie były sterylizowane przed użyciem lub gdy sterylizacja była niedokładna); zakażenie dziecka w czasie ciąży, porodu, karmienia piersią przez zakażoną matkę; często drogą zakażenia jest stosunek seksualny z zakażoną osobą (ten typ zakażenia najczęściej jest spotykany u narkomanów), bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy, przy czym najbardziej ryzykowną formą kontaktów seksualnych są kontakty analne (doodbytnicze). W celu przeciwdziałania takiemu zakażeniu zaleca się stosowanie specjalnych prezerwatyw do kontaktów analnych, są one grubsze i mocniejsze.

Po wniknięciu wirusa HIV do organizmu okres wylęgania zakażenia trwa kilka tygodni. Następnie pojawiają się objawy ostrego zakażenia HIV trwające kilka dni lub tygodni. Objawy są nietypowe: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, wysypka. We krwi osób zakażonych za pomocą specjalnych testów można wykryć przeciwciała anty-HIV. Po ustąpieniu objawów ostrych, organizm przechodzi w fazę zakażenia bezobjawowego, które trwa średnio do 10 lat. Osoby chore czują się dobrze, ale w tym czasie zakażają innych. Po kilku latach pojawiają się późne objawy choroby AIDS wiążące się z postępującym zanikiem odporności. Stąd właśnie wzięła się nazwa AIDS - zespół nabytego niedoboru odporności. Objawy późne: gorączka, chudnięcie, silne pocenie się, męczliwość, uporczywy kaszel, bóle stawowe i mięśniowe, duszność, stany zapalne jamy ustnej, biegunki, zaburzenia psychiczne i neurologiczne. Przyczyną zgonu jest postępujące wyniszczenie organizmu. Dane epidemiologiczne: od początku epidemii AIDS zmarło na świecie około 12 milionów osób, a zakażonych jest 43 miliony. W Polsce liczba zakażonych (ujawnionych) przekroczyła 5 tysięcy, a chorych na AIDS - 600. Aby uniknąć AIDS należy stosować zasady tzw. bezpiecznego seksu, czyli związek z jednym partnerem, stosowanie prezerwatyw;

b) opryszczka - typ wirusa HSV-1 wywołuje opryszczkę na wargach i twarzy, a wirus HSV-2 na narządach płciowych i okolicy odbytu. Objawem są pęcherzyki, które po kilku dniach stają się strupami. U kobiet objawem zakażenia są upławy z pochwy. Może temu towarzyszyć ból i pieczenie podczas oddawania moczu. W przypadkach kontaktów oralnych dochodzi do zapalenia gardła. U wielu osób zakażenie przechodzi w fazę utajoną i wtedy co pewien czas stwierdza się nawrót choroby;

c) wirusowe zapalenie wątroby - zakażenie może nastąpić drogą płciową. Okres wylęgania się choroby trwa od kilku dni do kilku miesięcy. Pojawiają się objawy przypominające grypę, odbarwione stolce, ciemny mocz, zażółcenie oczu, skóry. W cięższych przypadkach rozwija się przewlekłe zapalenie wątroby;

d) kłykciny kończyste wywołuje wirus brodawczaka ludzkiego. Zależnie od typu kontaktów seksualnych zakażenie może obejmować usta, podniebienie, język, narządy płciowe, odbyt. Charakterystycznym objawem są kalafiorowate brodawki zwane kłykcinami kończystymi;

e) mięczak zakaźny - czynnikiem etiologicznym jest wirus mięczaka. Przebieg jest łagodny i dlatego często chorzy nie szukają pomocy lekarskiej. Niekiedy nie występują żadne objawy, czasem odczuwa się swędzenie, pojawiają się małe grudki.

2) Bakteryjne choroby przenoszone drogą płciową:

a) rzeżączka jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych chorób, wywoływaną przez dwoinki rzeżączki (gonokoki). Po kilku dniach od zakażenia u mężczyzn pojawia się obfity wyciek ropnej wydzieliny z cewki moczowej, uczucie pieczenia w czasie oddawania moczu. Po kilku tygodniach objawy łagodnieją i zakażenie przechodzi głębiej, wywołując objawy zapalenia najądrzy, gruczołu krokowego itd. U kobiet zakażenie może być bezobjawowe lub pojawiają się: pieczenie cewki, upławy z pochwy, zapalenie pochwy, jajowodów;

b) kiła jest wywoływana przez krętek blady. Choroba może być wrodzona lub nabyta. Po zakażeniu, po około 3 tygodniach pojawia się owrzodzenie na narządach płciowych z towarzyszącym powiększeniem węzłów chłonnych. Owrzodzenie u kobiet może być niewidoczne. Po 8-10 tygodniach pojawiają się ogólne objawy choroby: stany podgorączkowe, bóle kości i mięśni, wysypka skórna. Nie leczona choroba po 2-3 latach prowadzi do poważnych zmian w wielu narządach;

c) ziarnica weneryczna najczęściej występuje w krajach tropikalnych. Objawem są pęcherzyki lub grudki na narządach płciowych, stany zapalne węzłów chłonnych, ropnie, bóle stawowe;

d) wrzód weneryczny (zwany również miękkim) - rzadko występuje w Europie, często w krajach tropikalnych. Owrzodzenie na narządach płciowych może być pojedyncze lub mnogie.

3) Pasożytnicze choroby przenoszone drogą płciową:

a) świerzb jest rozpowszechniony na całym świecie, wywoływany przez roztocza. Charakterystycznym objawem jest świąd, nasilający się w nocy i cieple. zmiany dotyczą bocznych powierzchni palców, pośladków, pachwin, rzadziej narządów płciowych;

b) wszawica łonowa - wywołuje ją wesz łonowa. Zakażenie jest przenoszone podczas kontaktu seksualnego, ale również przez prześcieradła, odzież, ręczniki, przybory toaletowe. Objawem jest świąd skóry.

4) Choroby przenoszone drogą płciową wywołane przez pierwotniaki i grzyby:

a) rzęsistkowica - jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób, wywoływana przez rzęsistka pochwowego. Do zakażenia może dojść w czasie kontaktu seksualnego, ale również przez używanie przyborów toaletowych, kąpiel w basenach. Po 1-3 tygodniach pojawiają się objawy zapalenia pochwy i sromu, cewki moczowej, którym towarzyszą upławy. U mężczyzn przebiega bezobjawowo lub występuje zapalenie cewki moczowej i gruczołu krokowego;

b) drożdżyce - wywoływane przez grzyby drożdżaki, najczęściej przez Candida albicans, który u zdrowych ludzi przebywa w organizmie nie wywołując choroby. Pod wpływem zmian hormonalnych, leków, różnych chorób, podrażnienia przez wodę, detergenty, miejscowe tarcie, rozwija się choroba - stan zapalny, u kobiet z upławami, a u mężczyzn na żołędzi i wewnętrznej powierzchni napletka (rumień, pęcherzyki lub nadżerki).

Zapobieganie i leczenie chorób przenoszonych drogą płciową edukacja i unikanie ryzykownych zachowań seksualnych, związek z jednym partnerem, stosowanie prezerwatyw przez osoby zmieniające partnerów, leczenie objawów chorobowych przez specjalistów chorób skórnych (dermatologów). Wprawdzie liczba skutecznych leków stale się powiększa, a większość chorób przenoszonych drogą płciową jest uleczalnych, należy jednak pamiętać, że: nie ma dotąd skutecznego leczenia AIDS; niektóre wirusy i bakterie są odporne na stosowane leki i leczenie jest w tych przypadkach długotrwałe.

Hasło opracowano na podstawie „Słownika Encyklopedycznego Miłość i Seks” Wydawnictwa Europa. Autor - Lew Starowicz. ISBN 83-87977-17-9. Rok wydania 1999.