Problem władzy despotycznej na podstawie "Dziadów cz. III"

Na przestrzeni wieków różni władcy zarysowali postać władcy despotycznego, który ucieka sie do wszystkich rodzajów przemocy, by uzyskać swoją pozycję. Problem despotyzmu Mickiewicz ukazuje w "III części Dziadów". Część ta opisuje wiele postaw i zachowań ludzkich.
Nowosilcow był senatorem cara rosyjskiego a zarazem głównym prześladowcą Polaków. Scena "Sen Senatora" opisuje go w sposób kontrastowy. Z jednej strony przedstawiony jest jako władca bez skrupułów, nie cofający się przed niczym, a z drugiej jako zwykły człowiek mający swoje lęki. Senator był próżny, chciał przypodobać się carowi, dlatego był bezwzględny w stosunku do Polaków. Ważne dla niego były prywatne zaszczyty, nie interesował się jak żyją i co myślą o nim zwykli ludzie, istotne dla niego było by go słuchali. "Nienawidzą mnie wszyscy, kłaniają się, boją" - mówi we śnie. Na początku snu, widzi swą przyszłość w jasnych barwach. "Order! - gdzie - lokaj, przypnij - tu. Tytuł książęcy!" z czasem jednak sen przemienia się w koszmar. Wszyscy odwracają się od niego. "Ach, Marszałek! -co? Do mnie odwraca się tyłem", szydzą z niego "I toczą mię robaki, szyderstwa, żarciki." Kiedy senator był na łasce cara, okazywał ludziom swoją wyższość, a kiedy car odwrócił się od niego, stał się nikim. Ta sytuacja przedstawia despotyzm jako przemijające dobro rządzących. Ważni i potężni są oni do momentu buntu, do pewnego przełomu.
Poeta nawiązuje do despotyzmu również w "Ustępie". Na szczególną uwagę zasługuje "Przegląd wojska", gdzie opisana została potęga militarna Rosji, despotyzm władcy oraz stolica - Petersburg i jej mieszkańcy, bezkrytycznie i niewolniczo podporządkowani carowi. Wstrząsający jest widok placu po przeglądzie wojska, na którym pozostało dwadzieścia trupów żołnierzy. Przerażający w swym okrucieństwie jest obraz rannego człowieka, z poszarpanymi wnętrznościami, któremu zabroniono krzyczeć, aby car nie zwrócił uwagi na ten nieprzyjemny widok, a żołnierz przyzwyczajony ślepo spełniać rozkazy, zacisnął usta i zamilkł. Ludzie żyjący pod władzą despoty są jak zwierzęta, które są więzione w klatkach. Nikt nie liczy się z ich zdaniem. Boją się, dlatego zamiast podjąć walkę z tyranem, podporządkowują się mu. Kolejnymi przykładami są młody Litwin, który długo leżał na śniegu aż w końcu zginął nadepnięty przez konia oraz sługa oficerski "Pan kazał siedzieć i sługa usiądzie (...) I dotąd wierny panu, choć bez duszy".
"Przegląd wojska" kończy się ogólną, pełną żalu refleksją poety: "Ach, żal mi ciebie, biedny Słowianinie!-
Biedny narodzie! żal: mi twojej doli,
Jeden znasz tylko heroizm - niewoli."
Despotyzm niszczy. Niszczy rządzących i poddanych. Rządzący są zakłamani i bezlitośni, nie obchodzi ich dobro narodu, tylko dobro własne. Natomiast poddani są nieszczeni psychicznie i fizycznie, co prowadzi do śmierci. Przykładem takiego niszczenia w "Dziadach cz. III" są młodzież wywożona na Sybir, więźniowie, którzy nie mają żadnego kontaktu ze światem zewnętrznym oraz senator Nowosilcow, który liczył się dopóki był na łasce cara.