Funkcja i estetyka wyroczni w „Królu Edypie” i „Makbecie”

W obydwu dramatach motyw wyroczni jest istotny. Jest ona motorem wszystkich zdarzeń i wiąże się ściśle z tragicznymi losami bohaterów.

Pomimo podobnej funkcji, wyrocznie różnią się od siebie w tym samym stopniu, co epoki, w których o nich napisano.

„Król Edyp” charakteryzuje się typowym dla dramatu antycznego konfliktem tragicznym. Uwypukla bezradność bohatera i brak własnej woli. Antyczna wyrocznia stoi ponad ludźmi, którzy nie mają najmniejszego wpływu na swój los. Poza tym jest ona czczona i uważana za świętość. Z racji tego, nie wolno jej lekceważyć, gdyż każdy starożytny Grek wie, że jej przepowiednie na pewno się spełnią.

Sytuacja wygląda inaczej w „Makbecie”. Czarownice napotkane przez bohatera nie mają autorytetu, ich wróżby nigdy nie są pewne i tak właściwie, to można się zastanawiać czy te postacie naprawdę istnieją, czy też są wytworem wyobraźni przemęczonych rycerzy. Ich wizerunek nie wzbudza szacunku, a raczej obrzydzenie. Na swoją siedzibę obierają, nie jak antyczna wyrocznia – wspaniałą budowlę, miejsce pielgrzymek, ale bagna, moczary. Otacza je aura natury, ale umierającej, rozkładającej się natury. Czuje się zapach zgnilizny.

Wiedźmy są bardziej cielesne. Wyroczni starożytnej nie widział nikt poza mała grupą kapłanów. W „Makbecie” bohaterzy nie mają żadnych trudności z zaobserwowaniem jak wyglądają ich rozmówczynie. Co więcej dopatrzyć się można charakterystycznych atrybutów czarownic: żab, kotłów. Wyraźnie słychać ich drwiący śmiech i bez wątpienia czuje się ich związek z czarną magią i złymi siłami

Jeśli zaś chodzi o same przepowiednie, to i w tej materii można znaleźć kolejne różnice. Chodzi tu o zawiłość wróżb. Jak wiadomo, przyszłość przewidywana przez wyrocznię antyczną, była zaszyfrowana pod postacią zagadek tak, że niejednokrotnie dowiadywano się czego dotyczą dopiero, gdy to się spełniło. Wróżby były niejednoznaczne i trudne do odgadnięcia. Edyp odnosząc przepowiednię do wiadomości, jakie posiadał o swojej rodzinie, nie potrafił prawidłowo jej zinterpretować. Jej prawdziwe znaczenie dotarło do niego dopiero po wypełnieniu się jej treści. Jeżeli chodzi o wiedźmy, to mówią one wprost. Witają Makbeta tytułami, które ma nosić w przyszłości.

W kontekście dalszych wydarzeń można się zastanawiać, czy przepowiednie czarownic naprawdę były wizją losów Makbeta. Być może miały jedynie sprowokować bohatera i wystawić go na próbę. Makbet miał wybór. Był świadomy wszystkich swoich czynów. Jest to przeciwieństwem Edypa. U Sofoklesa wydaje nam się, że niezależnie, którą drogą pójdzie bohater, i tak wypełni się przepowiednia.

Mimo iż w obu dramatach motywy wyroczni pełnią podobne funkcje, to ich wyobrażenie, estetyka oraz charakter różni się znacznie.