Najważniejsze procesy językowe w historii języka polskiego

Jakie były najważniejsze procesy językowe w historii języka polskiego i jakie ślady pozostawiły one we współczesnej polszczyźnie (podstawowe procesy fonetyczne i leksykalne- rozwój znaczeniowy wyrazów, zapożyczenia)?

Pochodzenie języka polskiego:
Język polski należy do grupy języków słowiańskich. Podobnie jak czeski czy rosyjski, również język polski wywodzi się od wspólnego przodka, zwanego językiem prasłowiańskim. W połowie pierwszego tysiąclecia naszej ery stosunki historyczne (wędrówki ludów i upadek cesarstwa rzymskiego) spowodowały rozluźnienie kontaktów pomiędzy poszczególnymi grupami plemiennymi Słowian. Wspólnota prasłowiańska rozpadła się na trzy wielkie grupy: zachodniosłowiańską (do tej grupy należy język polski), wschodniosłowiańską (np. rosyjski) i południowosłowiańską (np. słoweński).
Język polski należy jeszcze do innej wspólnoty wielu krajów Europy i Azji- wspólnoty języków indoeuropejskich (język z którego się wywodzą nazywamy praindoeuropejskim). Językowa wspólnota indoeuropejska zaczęła się rozpadać na przełomie trzeciego i drugiego tysiąclecia przed naszą erą. Obecnie do rodziny indoeuropejskiej należy większość języków Europy (wyj. węgierski, fiński, estoński i baskijski) oraz niektóre języki Azji, jak np. indyjski i irański.

Historyczne procesy fonetyczne:
a) Palatalizacja spółgłosek tylnojęzycznych:
Jest to fonetyczny proces, który zachodził jeszcze na gruncie języka prasłowiańskiego. Palatalizacja oznacza zmiękczenie, a spółgłoski tylnojęzyczne to k, g, ch. Ulegały one zmiękczeniu gdy znajdowały się w towarzystwie samogłoski przedniej, czyli np. ę, e lub (samogłoska o szerszej niż e artykulacji). Wówczas k przechodziło w c lub cz; g→dz; ch→cz, sz.
Przykład: noga – nodze.

b) Przegłos polski:
Jest to proces, który zaistniał tylko na gruncie języka polskiego. Polega na tym, że e przechodzi w o lub w a wówczas gdy znajduje się po spółgłosce miękkiej a przed twardą (t, d, n, s, z, r). Przykład: dawniej funkcjonowały wyrazy: gwiezda, wiera, siestra, a dziś mówimy: gwiazda, wiara, siostra.
* Należy pamiętać, że spółgłoski, które dziś uważamy za twarde, jak ż czy rz były niegdyś miękkie i dopiero z biegiem czasu uległy stwardnieniu.

c) Znaki jerów:
Jery są to półsamogłoski pochodzące z języka prasłowiańskiego, które stopniowo zanikały w nowożytnych językach. Wyróżniamy jer twardy (ъ) i jer miękki (ь). W zależności od pozycji jera proces zanikania przebiegał inaczej.
Kiedy jer był w pozycji słabej: jer twardy znajdujący się na końcu wyrazu lub przed sylabą zawierającą samogłoskę, wtedy zanikał bez konsekwencji; jeśli jer był miękki zanikał, ale pozostawiła miękkość. Przykład rok ъ – rok; len ь - leń
Kiedy jer był w pozycji mocnej: jer twardy nie zanikał ale przechodził w e; jer miękki przechodził w e i tworzył miękkość poprzedzającej go spółgłoski.
W ten sposób powstało e ruchome.

d) Zanik iloczasu:
Proces ten nastąpił na przełomie XV i XVI wieku. Polegał na ścieśnieniu samogłosek długich (ō, ē, ā). Zamiast długości przybierały one inno brzmienie, które jednak okazało się być niewygodne i uproszczono je na przełomie XVIII i XIX wieku. Przykład: długie ō przekształciło się w dźwięk pośredni między o i u oznaczany za pomocą litery ó, z czasem zaś ó zaczęto wymawiać tak jak u

f) Ukształtowanie akcentu:
W pierwszej fazie w języku polskim funkcjonował akcent swobodny. Potem, na przełomie XIV i XV wieku – akcent inicjalny (na pierwszą sylabę). W końcu, w XVI wieku ustalono akcent paroksytoniczny (na przedostatnią sylabę), który w języku polskim obowiązuje do dziś, choć z wyjątkami.
Historyczne procesy leksykalne:
Słownictwo odziedziczone z języka prasłowiańskiego na gruncie polskim rozwijało się i bogaciło dalej. Powstawały nowe wyrazy pochodne, tworzone od juz istniejących. proces tworzenia coraz to nowych wyrazów pochodnych i bogacenia się w ten sposób rodzin wyrazowych trwa nieprzerwanie do dziś.
Poszczególne epoki historyczne rozwoju języka polskiego charakteryzują się także pewną liczbą zapożyczeń z języków obcych. Wraz z przyjęciem chrześcijaństwa przyjęliśmy do naszego języka wiele wyrazów pochodzenia łacińskiego i greckiego, np. kościół, anioł, biskup oraz imiona własne, np. Piotr, Paweł, Andrzej.
W okresie kolonizacji miast na prawie niemieckim zapożyczyliśmy z języka niemieckiego wiele wyrazów związanych z organizacją życia miejskiego, np. gmina, sołtys, rynek, majster, cegła.
Za czasów królów elekcyjnych duży wpływ na polszczyznę miał język francuski. Z tego okresu pochodzi wiele francuskich zapożyczeń wyrazowych, dotyczących zwłaszcza strojów i życia dworskiego, np. gorset, garderoba, toaleta.
Zmiany w słownictwie polegają nie tylko na pomnażaniu zasobu leksykalnego ale także, choć w mniejszym stopniu, na zamieraniu niektórych wyrazów. Wiele wyrazów wyszło całkowicie z użycia (archaizmy), np. skociec (rodzaj monety), cenar (rodzaj tańca).
Poza tym wiele wyrazów zmieniło swe znaczenie lub zabarwienie uczuciowe (rozwój znaczeniowy wyrazów), np. nikczemny (kiedyś oznaczał tylko coś marnego, lichego) dziś oznacza człowieka podłego, niegodziwego, dziewka (niegdyś: panna, córa) dziś znaczenie pejoratywne.