Chronologia Orientalna

CHRONOLOGIA ORIENTALNA

Powstanie tzw. egipskiego Nowego Państwa, tj. XVIII dynastii, szacuje się na około 1580 r. p.n.e. Z powiązań chronologicznych Egiptu z krajami Azji Przedniej (Babilonia, Asyria, Mitanni, Hetytami i państwami Syrii) pozwalają ustalić chronologie Azji Przedniej do końca 1500 r. p.n.e. Większe problemy są z ustaleniem od połowy II tyś. wstecz.
Trudności są także w ustaleniu chronologii egipskiej. Główne różnice wypływają z rozbieżności pomiędzy Papirusem Turyńskim pochodzącym z XIII w., a danymi historyka Manetona z III w. Rozbieżności te dały początek dwóm systemom chronologii, tzw. chronologii wydłużonej i skróconej.
Pierwszy system chronologii oparty na danych Manetona wyznacza okres powstania państwa na około 5500 r. p.n.e., twórca – angielski badacz Flinder Petrie. Drugi system datowania przyjmuje datę ok. 3200 r. p.n.e. – twórca niemiecki historyk E. Meyer opiera się na Papirusie Turyńskim.
Istnieje także chronologia pośrednia – opiera się na tzw. kamieniu z Palermo z okresu V dynastii, przyjmuje ona powstanie państwa na około 4240 r. p.n.e. – opracowana przez L. Borchardt.
W chronologii Azji Przedniej też istnieje tendencja do przesunięcia pierwszych państw na początek IV tyś., jednak różnice nie są aż tak poważne jak w chronologii egipskiej. Chronologia państwa starobabilońskiego stanowi kamień węgielny nie tylko wcześniejszej chronologii babilońskiej, ale i krajów sąsiednich (Asyrii, Hetytów).
Dodatkowe światło na zagadnienia chronologii rzuciły zabytki archeologiczne, bez podania daty pozwalają ustalić, które wydarzenia były wcześniej a które później. W tym jednak świetle system chronologii wydłużony okazał się nierealny. Chronologia skrócona lepiej przetrwała próbę krytyki, choć i tu zaznaczyły się tendencje rewizjonistyczne. Wskazują na to „astronomiczne” czasem okresy panowania poszczególnych władców (zwłaszcza egipskich) i możliwość ich równoczesnego panowania. Chronologia E. Meyer’a uległ dalszej redukcji; dla powstania państwa Egipskiego ustalono datę ok. 2850 r. p.n.e. (system Opracowany przez A. Schorffa) a data ta zyskała poparcie w chronologii Azji Przedniej poprzez związki kulturowe oparte na materiale archeologicznym:
· Listy królów asyryjskich z Chorsabada (podaje lata panowania poszczególnych władców)
· Teksty z Marii (stwierdzają współczesność Hammurapiego i króla asyryjskiego Szamszi – Adada I).
Dzięki tym znaleziskom możemy ustalić datę panowania Hammurapiego na lata 1728 – 1686, co z kolei umożliwia ustalenie chronologii hetyckiej oraz starszej babilońskiej, nad to pierwszych państw sumeryjskich. Nie ulega dziś wątpliwością, iż górną granicą dla chronologii orientalnej stanowią lata około 3000 r. p.n.e. Wtedy w Mezopotamii zaczęły powstawać pierwsze państwa sumeryjskie i w tym też czasie powstało państwo egipskie. Ostatnio zaznaczyła się tendencja do przesunięcia 200 daty panowania Hammurapiego wstecz bez naruszania tego schematu chronologii orientalnej. Wyzyskując mianowicie opracowane przez fizyków metody rozkładu węgla promieniotwórczego C\14, jak również inne, ostatnio opracowane metody, poddano badaniu zabytki organiczne z obszaru kultur orientalnych, uzyskując rezultaty bardzo zbliżone do ustalonych na podstawie źródeł pisanych i zabytków archeologicznych.