Maria Janion - "Pozytywiści a sprawa romantycznego spisku"

1. Sformułuj inaczej pierwsze zdanie tekstu tak, aby wykazać istotę zawartej w nim myśli.
Odnoszenie się pozytywistów do epoki wcześniejszej jaką stanowił romantyzm, jak i do pewnej formy walki (zrywu niepodległościowego), nie można określić oprócz doświadczenia po powstaniu, które utkwiło i zraniło ich wnętrze.

2. Jaki stosunek do zrywu niepodległościowego mieli czołowi przedstawiciele pozytywizmu Bolesław Prus i Eliza Orzeszkowa? (akapit 1.)
Eliza Orzeszkowa była bardzo dumna i wierna temu zrywowi niepodległościowemu, wskazuje na to wyniosłe i patetyczne wyrażanie się o nim (argument ten jest zawarty w tekście), które zostało zawarte w jej utworach pod koniec jej życia.
Stosunek Bolesława Prusa jest całkowicie odmienny niż Orzeszkowej, ponieważ doznał ciężkiego urazu psychicznego po powstaniu. Swoją negatywną "opinię" odnośnie niepowodzenia i męczącego chaosu powstania styczniowego przedstawił w swojej noweli "Omyłka".

3. Zacytuj z tekstu akapitu 1. wszystkie określenia oceniające, które ukazują stosunek pozytywistów do powstania styczniowego.
1. "Stosunek (…) nie daje się pomyśleć, poza powstańczym doświadczeniem, które jak cierń tkwiło w ich świadomości".
2. "(…) musiała mówić o nim mową ezopową, zawsze w najszlachetniejszej tonacji (…)".
3. "Doświadczenia powstańcze (…) spowodowały ciężki uraz".
4. "(…) noweli (…) Omyłka, ukazującej męczący chaos powstania styczniowego"
5. Największy błąd, szalony czyn nieodpowiedzialnych ludzi, których godziłoby się nazwać wrogami narodu, oto padające najczęściej zniesławiające powstańców określenia"

4. Na podstawie akapitu 2. wskaż główną różnice w poglądach romantyków i pozytywistów na temat niepodległości państwa.
Główną równicą jest to, iż pozytywiści nie uważali samodzielności politycznej, jako najważniejszy czynnik służący do rozwoju narodu, aczkolwiek nie negowali jej dobrych stron, lecz byli bardziej przychylni ugodzie politycznej z caratem (Świętochowski najpierw poparł aspekt przemysłowo – handlowy, lecz później gwałtownie wyparł się jego). Romantycy zaś traktowali "samodzielność polityczną" i niepodległość jako niemal najważniejszy ich cel przyszłych działań.

5. Wyjaśnij, jaką funkcją pełnią zamieszczone w akapicie 3. cytaty.
Cytaty w akapicie 3. służą do potwierdzenia i uzupełnienia
rozważań autorki eseju – Marii Janion. Cytaty te ukazują krytykę Franciszka Krupińskiego do utworów romantycznych.

6. Na podstawie akapitu 3. sformułuj trzy główne zarzuty, jakie pozytywiści stawiali romantykom.
Pierwszy: Romantyzm i jego twórcy mieli ogromnie negatywny, wręcz szkodliwy wpływ na wyobraźnie ludzi.
Drugi: Chodziło o to, iż romantycy i ich twórczość miała bardzo ujemny wpływ - nie przyczyniała się do rozwoju wiedzy, nauki jak również spraw społecznych, pomimo iż odgrywała dużą rolę rozkwicie poezji.
Trzeci: Pomimo tego, iż ingerowali romantycy w życie codzienne i sprawy różnych ludzi – to i tak skutek tej ingerencji przynosił najgorsze wyniki.

7. Wyjaśnij, jak rozumiesz twierdzenie, że Karol Świdziński przedstawia się młodzieży za pomocą osobliwej negacji. (akapit 4.)
Świdziński jak widać w jego krótkim fragmencie swojego wiersza Naprzód praca! nie krytykuje wartości romantycznych, jak również rzeczy identyfikujących się z romantyzmem, lecz jest z całą pewnością przychylny pracy i wiedzy niż szabli i pieśni, orlim lotom i eolskim tonom. Poeta ten chce natchnąć młodzież nowymi ideami, które sam oznaje za ważniejsze niż tożsamość romantyczna – którą odrzucał.

8. Wskaż i zacytuj zdanie, które jest łącznikiem między 4. i 5. akapitem.
Według mnie łącznikiem miedzy 4. i 5. akapitem jest cytat: "Ale też i nie zupełnie konsekwentny".

9. Jaką funkcją w tekście pełni ostatnie zdanie?
Zdanie to zmusza nas - czytelników do przeanalizowania postępowania Aleksandra Świętochowskiego nawiązując do czynów Konrada Wallenroda. Świętochowski jako pozytywista powinien być przychylny polityce ugodowej z Rosją (sugeruje się zad. 4), lecz postępowanie tego państwa przyniosło mu wielkie rozczarowanie. Wynikiem tego był początek działań spiskowych (założenie własnego pisma "Prawda" oraz utworzenie tajnego Towarzystwa Literackiego), które miały na celu przedstawienie rzeczywistej oceny położenia zaboru rosyjskiego. Postawa wallenrodyczna (oczywiście nawiązująca do postępowania Wallenroda) – charakteryzująca się podstępnym działaniem, za pomocą dostępnych środków, również moralnie dwuznacznych jest tutaj dość widoczna.