Co świat robi w obronie zagrożonych gatunków

PRZYRODA NIE JEST NIEWYCZERPALNA
Pamiętając o najstarszych poczynaniach, takich jak ochrona tura wprowadzono (zbyt późno) w Polsce w XVI wieku przez króla Zygmunta III Wazę, to jednak świadomość zanikania gatunków roślin i zwierząt, a co za tym idzie przyjęcie pewnych norm ochrony miało miejsce dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Do tego czasu przyroda wydawała się być niewyczerpana. Jean Hugues de Linschot zwiedzając wyspę Św. Heleny w 1589 roku, 87 lat po jej odkryciu przez Portugalczyków, wierzył że istnieje tam obfitość zwierząt, "na które każdy może polować swobodnie bez obawy, że wyspa może stać się pusta". Fakty jednak szybko wykazały, że optymizm ten był mocno przesadzony. Lokalna fauna szybko zanikała, zabijana ponad miarę i niszczona przez sprowadzone zwierzęta domowe.
Z początkiem XIX wieku, niezmordowany podróżnik Aleksander von Humboldt (1769-1859) mówi o "naturalnych pomnikach", które trzeba uszanować i chronić. Przyrodnik Etienne Arago (brat wielkiego fizyka) alarmuje 1 1823 r. o niszczeniu na wyspach Pacyfiku "drzew olbrzymów, które przyroda przez tyle wieków hodowała".
Wladimir de Schoenfeld, w 1855 roku widząc las Fontainebleau zapytuje: "wysusza się bagna, wyrębuje nasze wzgórza, eksploatuje nasze skały z piaskowca... Czym stanie się nasza flora wobec tej niegodziwej wojny, którą człowiek bez przerwy wypowiada przyrodzie?"
George Perkins Marsh (1801-1882), ambasador Stanów Zjednoczo-nych we Włoszech, przypisuje upadek cesarstwa rzymskiego grabieżom surowców naturalnych (wyrąb lasów i erozja gleb).

WOŁANIE NA ALARM
Na początku XX wieku ruchy i organizacje na rzecz ochrony środowiska stały się rzeczywistością. Coraz częściej wołano na alarm i stawiano pytanie, kiedy zaprzestanie się dewastacji flory i fauny europejskiej, a także krajów kolonialnych.
Henri Perrier de la Bathie, w 1913 roku pisze o Madagaskarze: "Człowiek wróci do swych dawniejszych zachowań, użyźni prerie, zalesi ogołocone wzgórza i wierzchołki... by miejscowa flora malgalska przeżyła."
Na początku naszego wieku ludzie tacy jak Szwajcar Paul Sarasin, Amerykanin Wiliam T. Hornaday, czy Holender P.G. Van Tienhoven stają się prekursorami walki na rzecz ochrony przyrody. W 1910 r. na międzynarodowym Kongresie Zoologicznym w Grazu (Austria), przyjęto propozycję utworzenia stałej komisji międzynarodowej ochrony przyrody, następnie wystąpiono z petycją do Szwajcarskiej Rady Federalnej, aby połączyła się z wyżej wymienioną komisją. Projekt został zaakceptowany.
W 1913 r. w Bernie odbyła się międzynarodowa konferencja dotycząca ochrony przyrody, w której uczestniczyły reprezentacje 20 państw. Członkowie stałej komisji zostali wybrani i pierwsze spotkanie zostało zwołane na listopad 1914 roku. Ale wybuchła wojna...

PIERWSZE WIELKIE KONGRESY
Po pierwszej wojnie światowej P. Sarasin stara się przeforsować projekt utworzenia komisji ochrony przyrody lecz Federalna Rada Szwajcarii odpowiada mu: "W obecnych czasach, kiedy tyle innych ważnych problemów czeka na swoje rozwiązanie nie należy oczekiwać aby komisja konsultacyjna do spraw ochrony przyrody mogła prowadzić swoją działalność z sukcesem i pozytywnymi rezultatami..."
Wobec tego przyrodnicy obywają się bez pomocy państwa i organizuje w 1923 i w 1931 roku w Paryżu, pierwszy i drugi międzynarodowy kongres poświęcony ochronie środowiska, podczas którego przedstawiają coraz bardziej alarmujący bilans. Przede wszystkim stwierdzają, że ekosystemy wyspiarskie są coraz bardziej naruszane; środowiska do tej pory odizolowane, pozbawione drapieżców, mogły bujnie rozwijać swą faunę i florę często bardzo szczególną, niezdolną jednak do przeciwstawienia się brutalnemu wtargnięciu zwierząt domowych (kotów, psów, kóz, owiec, świń), polowaniom, wyrębom lasów i tworzeniu nowych pól uprawnych.
Paul Sarasin napisze w 1923 roku: "Wydaje się, że Ziemia będzie zamieszkiwana przez człowieka jeszcze miliony lat, ale te tysiąclecia nie zobaczą więcej niż ułamek tych gatunków, które rzuciliśmy [...] w XIX i XX wieku w otchłań nicości [...]. Na próżno nasi potomkowie osądzą nas srodze: ich skargi i wyrzuty nie zwrócą życia z tych imponujących ssaków, ani z tych wspaniałych ptaków, złożonych w ofierze pysze naszego pokolenia...".
I rzeczywiście, gatunek który wymiera, jest żyjącym pomnikiem skreślonym z planety. Populacja lokalna to jeden lub kilka kamieni z tego pomnika, który został unicestwiony. Pomnik może jeszcze przeżyć, zostać odrestaurowany, ale jeśli kamienie, które znikną będę zbyt liczne, to czy jego trwałość nie stanie pod znakiem zapytania?

KOMISJE I ORGANIZACJE

GREENPEACE
Międzynarodowa organizacja zajmująca się ochroną środowiska, założona w 1971 r. w Vancouver (Kanada). Biura Greenpeace znajdują się w 24 krajach. Międzynarodowy Serwis Informacyjny, zbierający i analizujący dane o zagrożeniach ekologicznych, ma siedzibę w Amsterdamie. Zasadą działania Greenpeace jest niezależność od rządów i interesów grup społecznych, podstawą działalności są bezpośrednie, pokojowe akcje. Kampanie Greenpeace:
1) atmosfera i energia,
2) broń i elektrownie nuklearne,
3) ekologia oceanu,
4) toksyny,
5) lasy tropikalne.
Organizacja liczy ponad 5 mln członków. W Polsce działa odrębny organizacyj-nie Polski Greenpeace, oparty na podobnych zasadach.

NAJWAŻNIEJSZE OSIĄGNIĘCIA:

1975 r. - doprowadzenie do zakończenia prób nuklearnych w Polinezji Francuskiej
1983 r. - wprowadzenie zakazu wyrzucania odpadów radioaktywnych
1985 r. - wprowadzenie zakazu komercyjnych połowów wielorybów
1988 r. - doprowadzenie do ogłoszenia zakazu spalania śmieci na morzu
1991 r. - doprowadzenie do 50-cio letniego zakazu budowy kopalni na Antarktydzie
1992 r. - podpisanie moratorium w sprawie francuskich prób nuklearnych
1995 r. - niedopuszczenie do zatopienia platformy wiertniczej przez koncern Shell


CO GREENPEACE ROBI W POLSCE?
Jedna z kampanii Greenpeace'u ma na celu zapobieganie wszelkim szkodliwym dla środowiska eksportom i importom, pochodzącym głównie z Północy i skierowanym na Południe oraz z Zachodu na Wschód ("Hazardous Export/Import Prevention Project"). W ramach tej kampanii w Europie Środkowo- Wschodniej Greenpeace zajmuje się przeciwdziałaniem ryzykowne-mu eksportowi z krajów zachodnich do tego regionu. Eksporty niebezpieczne to:
 eksport odpadów;
 eksport zabronionych i objętych restrykcjami produktów;
 wytwarzanie za granicą zabronionych produktów;
 używanie zanieczyszczających metod produkcji poza granicami kraju, z którego pochodzi dana firma.
Ostatecznym celem tej kampanii jest wdrożenie metod "czystej produkcji".

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów
W wyniku międzynarodowej konferencji, która odbyła się 5 X 1948 r. w Fontaineblea pod auspicjami rządu francuskiego i UNESCO, powołana została Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody. Wśród uczestniczących w tej konferencji delegacji 18 państw reprezentowana była także Polska, jako jeden z krajów - założycieli tej organizacji.
Uchwałą kolejnego V Zgromadzenia Ogólnego Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody, które odbyło się w Edynburgu w 1956 r. została zmieniona pierwotna nazwa tej organizacji z Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody na Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów - UICN.
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody I Jej Zasobów obejmuje swoim zasięgiem wszystkie części świata. Członkami jej są rządy lub instytucje państwowe poszczególnych krajów lub też krajowe organiza-cje pozarządowe. Członkowie UICN pochodzą ze 104 krajów.
Z Polski członkami UICN są: Państwowa Rada Ochrony Przyrody, Polska Akademia Nauk (Komitet Przyrody I Jej Zasobów) oraz Liga Ochrony Przyrody.

Międzynarodowa Rada Ochrony Ptaków
W wyniku konferencji międzynarodowej poświęconej ochronie ptactwa w 1922 r. powstała Międzynarodowa Rada Ochrony Ptaków (CIPO), jako pierwsza organizacja międzynarodowa, zajmująca się ochroną dzikiej fauny. CIPO jest organizacją pozarządową, w pełni niezależną. Działalność swą rozwija poprzez sekcje krajowe, które składają się z przedstawicieli lokalnych instytucji zainteresowanych ochroną ptaków. Jednym z pierwszych zadań, podjętych przez CIPO, było zrewidowanie zasad konwencji o ochronie ptaków pożytecznych dla rolnictwa z 1902.

Międzynarodowe Biuro Badania Dzikiego Ptactwa
Powołany w 1936 r. przez CIPO specjalny komitet w celu zbadania możliwości zapobiegania zmniejszaniu się w Europie populacji niektórych gatunków dzikiego ptactwa - stał się zaczątkiem odrębnej organizacji, jaką jest Międzynarodowe Biuro Badania Dzikiego Ptactwa - IWRB. Zajmuje się ono problematyką badań i ochrony dzikiego ptactwa, zwłaszcza gatunków przywiązanych do środowisk wodnych i bagiennych, stąd wynika szczególne zainteresowanie tej organizacji sprawą konwencji o ochronie stref podmokłych. W Polsce istnieje od 1964 r. tzw. grupa polska IWRB, w odpowiedniej formie również afiliowana przy Państwowej Radzie Ochrony Przyrody.

Światowy Fundusz Ochrony Przyrody
Utworzony w 1961 r. Światowy Fundusz Ochrony Przyrody (World Wildlife Fund) jest organizacją międzynarodową, mającą na celu ochronę dzikiego życia i pierwotnej przyrody. Zadania Światowego Funduszu Ochrony Przyrody (WWF) zgodnie ze statutem tej organizacji obejmują ochronę przyrody we wszelkich formach, ochronę krajobrazu, wody, powietrza, gleby, flory i fauny w skali całego świata. Formą działania WWF jest szeroka akcja popularyzacyjna, inicjowanie przedsięwzięć ochronnych, zbieranie i rozdzielanie funduszu na realizację ochrony, podejmowanie interwencji w sprawach ochrony przyrody

OCHRONA
Zachować różnorodność biologiczną na naszej planecie, to przede wszystkim ograniczyć spadek populacji, ale w taki sposób, aby nie przekroczyć możliwości jego środowiska naturalnego.
W przeszłości, pierwsze działania na rzecz ochrony flory i fauny polegały na zakazie lub ograniczeniu niszczenia jej (polowania, łowienia, zrywania). Właśnie takie działania były podstawowym czynnikiem spadku liczebności populacji, zakazy i ograniczenia wystarczyły aby odbudować populację gatunków zagrożonych. Taka sytuacja miała miejsce we Francji w przypadku gatunków dziesiątkowanych przez myśliwych i rybaków: koziorożec alpejski, kozica, na północnym Pacyfiku: niedźwiedź morski czyli kotik zwyczajny, halibut, na Atlantyku morszczuk itd.
Jeśli podstawowym czynnikiem działającym w środowisku, gdzie żyją gatunki zagrożone, jest jego niszczenie i destrukcja, to należy ochronić przyrodę i pozwolić jej żyć własnym rytmem. W niektórych jednak przypadkach konieczne jest wprowadzenie zarządzania całościowego lub częściowego stref, aby chronić je przed negatywnym wpływem z obszarów sąsiednich: ochrona danego terenu pełnego charakterystycznej fauny i flory, polegająca na braku ingerencji może być iluzoryczna, jeśli gatunki przybyłe z sąsiednich okolic zamieszkają tam i powoli go zmienią; brak kontroli w strefach wilgotnych, sieci wodnych zasilających ten teren może również doprowadzić do zaburzeń.
Jest to szczególnie prawdziwe w krajach, gdzie "przyroda" została uformowana i przysposobiona do człowieka, tam właśnie wytworzyła się pewna równowaga między działalnością człowieka a dziką florą i fauną.
Kiedy najgorsze już nadeszło, należy odtworzyć środowisko. Odbudowa środowiska może dokonać się poprzez uprzątnięcie go, czy małą interwencję wśród dzikich i domowych trawożerców. Czasem już to wystarczy by środowisko stało się znów przychylne dla roślin, owadów i ptaków, które przestały tam bywać. Przykładem takiego działania może być praca wykonana na bagnach we Francji przez towarzystwo ochrony przyrody. W środowiskach, gdzie warunki są zadowalające możliwe jest wypuszczenie dodatkowych osobników, które mogą wzmocnić gatunek, którego liczebność spadła na tyle, że nie ma nadziei na odbudowanie go w sposób naturalny. W przypadku wyginięcia całego gatunku, należy sprowadzić na dany obszar wiele osobników tego gatunku, aby odnowić populację zdolną do życia. Należy jednak pamiętać o tym, by wyeliminować przyczyny wyginięcia poprzednich generacji.
Ponowne wprowadzenie do środowiska doprowadza często do odtworzenia na danym terenie jednej lub więcej odmian danego gatunku. Odbywa się to w różnoraki sposób. Można odławiać na innych terenach dzikie osobniki i wypuszczać je: ryś, koziorożec i bóbr we Francji i Szwajcarii; bizon w Kanadzie; głuszec w Szkocji itd. Czasami trzeba przez pewien czas przed wypuszczeniem hodować dane zwierzę bądź w celu zwiększenia jego liczby, bądź by utworzyć grupy rodzinne łatwiejsze w zaakceptowaniu się: sęp płowy, żółw Hermanna we Francji; puchacz w Szwecji; wydra w Anglii; niepylak apollo i paź królowej w Polsce.

W ciągu krótkiej historii człowiek zmienił w sposób zasadniczy oblicze świata. W odróżnieniu od innych istot może on z mniejszymi lud większymi trudnościami zmieniać całkowicie lud częściowo środowisko naturalne, w którym żyje, i wpływać na wszystko, co istnieje i kiełkuje na glebach, które uprawia. Zmienił on puszcze w pole uprawne, pustynie w stepy, bagna w sady.
Jednakże życie wszystkich zespołów naturalnych jest nadzwyczaj skomplikowane: grunt, klimat, flora i fauna połączone są siecią niewidocznych powiązań tak, że jeśli zmieni się nagle jeden z czynników w tym porządku naturalnym, często wszystko się "psuje". W ciągu ostatnich wieków człowiek prowadził akcję wyniszczania, szpecenia i pustoszenia obok akcji budowania, upiększania i ulepszania.
Znacznie trudniej i znacznie drożej jest budować niż niszczyć. Gatunek ludzki tak się rozmnożył i dalej mnoży, że działania destrukcyjne przezeń prowadzone nabierają z dnia na dzień coraz większego znaczenia. Ludy najbardziej cywilizowane zaczynają pojmować, że glob ziemski nie jest niewyczerpanym rogiem obfitości. Lista zwierząt, które człowiek wytępił całkowicie, jest długa i zasmucająca. Ekspansja człowieka, jego inicjatywy, jego przemysł spowodowały niezliczoną ilość razy pożałowania godne klęski. Najlepsze umysły wzywają dziś do ochrony naturalnej zasobów i do ochrony życia w stanie dzikim, nie tylko dla bogactwa i piękności, jakie ono przedstawia, ale również dlatego, że cała harmonia i przetrwanie naszej ludzkiej wspólnoty od tego zawisły...

Ważniejsze rośliny chronione w Polsce
Dziko rosnących roślin podlegających ochronie całkowitej nie wolno zrywać, ścinać ani wykopywać, rośliny zaś podlegające ochronie częściowej można tylko pozyskiwać na określonych obszarach, przez osoby specjalnie do tego upoważnione. Jeśli ze względów naukowych lub dydaktycznych zachodzi potrzeba zrywania roślin będących pod ochroną całkowitą, należy uzyskać specjalne pozwolenie za pośrednictwem konserwatora przyrody.
Pod ochroną całkowitą

Drzewa:
brekina (brzęk)
brzoza ojcowska
cis
jarząb szwecki
limba

Krzewy i krzewinki:
bluszcz
chamedafne północna
kłokoczka południowa
kosodrzewina
różanecznik żółty
wawrzynek wilczełyko
wawrzynek główkowy
wiciokrzew pomorski
wiśnia karłowata

Rośliny zielne:
arnika górska
dyptam jesionolistny
dziewięćsił bezłodygowy dziewięćsił popłocholistny
goryczki
kosaćce
kotewka orzech wodny
krokus
lilia złotogłów
mikołajek nadmorski
miłek wiosenny
orlik pospolity
ostnice
pajęcznica liliowata
paproć długosz królew.
paproć piuropusznik
paproć języcznik zwycz.
pełnik europejski
rosiczki
sasanki
storczyki
szachownica kostkowa
szarotka alpejska
śnieżyca wiosenna
śnieżynka przebiśnieg

tojad
widłaki
zawilec narcyzwy
zawilec wielkokwiatowy
Pod ochroną częściową
centuria pospolita
ciemiężyca zielona
ciemiężyca biała
ciemiężyca czarna
goryczka trojeściowa
grzybienie białe
konwalia majowa
marzanka wonna
mącznica lekarska
paprotka zwyczajna
pierwiosnek lekarski
pierwiosnek wyniosły
pokrzyk wilcza jagoda
porosty
porzeczka czarna
turzyca piaskowa
turówka wonna

Parki Narodowe w Polsce
Park narodowy w Polsce obejmuje obszar chroniony o szczególnie wysokich wartościach przyrodniczych, cennych również z punktu widzenia nauki, kultury i wychowania. Ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu. Powierzchnia parku narodowego nie może być mniejsza niż 1000ha. Wszelkie działania na terenie parku podporządkowane są ochronie przyrody. Zadaniem parku jest nie tylko ochrona istniejących zasobów, ale i odtworzenie w sposób naturalny zniekształconych lub zanikłych elementów przyrody. Park otoczony jest obszarem otuliny, który przeciwdziała szkodliwemu oddziaływa-niu czynników zewnętrznych. Obszar parku jest zarządzany według okresowo tworzonych planów ochrony. Do końca 1996 r. na terenie Polski powołano 22 parki narodowe. Pierwszy chronologicznie park (Białowieski P.N.) został powołany w 1955 r. Parki obejmują łącznie 298 339 ha (0.95% powierzchni kraju), a średnia wielkość parku wynosi 13 561 ha.

Parki Narodowe w Polsce (stan na 31 grudnia 1996)


Lp. Park Narodowy Chroniony
od roku Ustanowiony
w roku Obszar (ha) Obszar ochrony
ścisłej Powierzchnia leśna
ha % Ha %
1 Białowieski 1932 1948 10502 4747 45,2 10179 96,2
2 Świętokrzyski - 1950 7626 1741 22,8 5590 73,3
3 Tatrzański - 1955 21164 11514 54,4 15046 71,1
4 Pieniński 1932 1955 2346 804 34,3 1564 67,2
5 Babiogórski 1933 1955 3392 1061 61,2 1585 91,4
6 Ojcowski - 1956 1592 338 21,2 1307 82,1
7 Wielkopolski 1933 1957 7620 220 4,2 4550 59,2
8 Karkonoski - 1959 5579 1718 30,8 3829 68,7
9 Kampinoski - 1959 36533 4862 13,3 26979 75,0
10 Woliński - 1960 10937 162 1,5 4422 40,4
11 Słowiński - 1967 18247 5935 32,5 4631 25,4
12 Bieszczadzki - 1973 27834 18536 66,6 22746 84,0
13 Roztoczański - 1974 7811 808 10,3 7333 93,9
14 Gorczański - 1981 7019 2850 42,1 6407 94,7
15 Wigierski - 1989 14840 386 2,6 9155 61,7
16 Drawieński - 1990 11019 368 3,3 9024 81,6
17 Poleski - 1990 9 648 428 4,4 4131 42,8
18 Biebrzański - 1993 59223 2569 4,3 15425 25,9
19 Gór Stołowych - 1993 6 280 48 0,8 5 606 89,2
20 Magurski - 1994 19 962 - - 17731 88,8
21 Bory Tucholskie - 1996 4 789 - - 4284 88,7
22 Narwiański - 1996 7350 - - 269 0,04
Łącznie 301373 - - - -
Średnio 13699 3110 24,0 8263 68,2



1.Babiogórski Park Narodowy znajduje się w południowej części kraju w województwie małopolskim, przy granicy Polski ze Słowacją. Obejmuje północną stronę masywu Babiej Góry wraz z najwyższym szczytem Beskidu Wysokiego Diablakiem (1725 m n.p.m.). Powierzchnia parku wynosi 3392 ha, w tym 3198 ha lasów. Ochroną ścisłą objęte jest 1062 ha Początki ochrony
omawianego obszaru sięgają okresu międzywojennego, kiedy to uchwałą walnego Zgromadzenia PAU utworzono w 1933 r "Rezerwat na Babiej Górze" obejmujący 650 ha. Park utworzony został 30 października 1954 roku na obszarze 1704 ha. Od 1977 r. uznany jest przez UNESCO za jeden ze światowych rezerwatów biosfery i włączony do realizacji programu MaB.

2.Białowieski Park Narodowy leży we wschodniej części Polski w województwie podlaskim, przy granicy z Białorusią. Park znajduje się w centralnej części Puszczy Białowieskiej, najbardziej naturalnego kompleksu leśnego na niżu Europy. Powierzchnia parku (powiększonego o ponad 5 tys. ha w 1996 r.) wynosi 10502 ha, w tym najstarsza część "Rezerwat Ścisły" zajmuje 4747 ha, Park Pałacowy (48 ha) i Ośrodek Hodowli Żubrów (274 ha). Ekosystemy leśne zajmują ponad 90% obszaru parku. Historia parku sięga 1921 roku, kiedy utworzono leśnictwo "Rezerwat", które w 1932 roku przemianowano na "Park Narodowy w Białowieży". W roku 1947 obiekt ten reaktywowano jako Białowieski Park Narodowy. W 1977 roku UNESCO włączyło Białowieski Park Narodowy w poczet światowych rezerwatów biosfery, a w 1979 r. uznano go za pierwszy i jedyny w Polsce przyrodniczy obiekt Dziedzictwa Światowego. W 1992 roku UNESCO rozszerzyło granice Obiektu Dziedzictwa Światowego na przyległą do BPN część białoruskiego parku narodowego "Bieławieżskaja Puszcza". W ten sposób powstał polsko - białoruski transgraniczny Obiekt Dziedzictwa Światowego. W 1997 przyznano parkowi Dyplom Europy

3.Biebrzański Park Narodowy został utworzony w 1993 roku. Położony jest w północno-wschodniej Polsce na terenie województwa podlaskiego. Jest to największy park narodowy w Polsce. Jego powierzchnia wynosi 59223 ha. Wokół parku utworzono otulinę o powierzchni 66824 ha. Obszary leśne zajmują 15539 ha, 18369 ha to grunty rolne i 23140 ha to nieużytki - w rzeczywistości najbardziej wartościowe ekosystemy - słynne Bagna Biebrzańskie. Powierzchnia 3936 ha została objęta ochroną ścisłą (rezerwat Czerwone Bagno). Ze względu na niespotykane w Europie tereny bagienno-torfowe oraz bardzo zróżnicowaną faunę, a w szczególności bogaty świat ptaków, park został umieszczony na liście obszarów chronionych konwencją RAMSAR.

4.Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości parkiem narodowym w Polsce, położonym w województwie podkarpackim, przy granicy z Republiką Słowacką i Ukrainą

5.Park Narodowy "Bory Tucholskie" utworzono 1 lipca 1996 roku na obszarze 4789 ha. Park leży w północno-środkowej części kraju, w wojewódz-twie pomorskim, powiat chojnicki, w największym w Polsce kompleksie leśnym: Borach Tucholskich. Park obejmuje część Zaborskiego Parku Krajobrazowego, utworzonego w 1990 roku dla zachowania wybitnych walorów przyrodniczych i kulturowych południowej części Kaszub zwanej Ziemią Zaborską.


6.Drawieński Park Narodowy leży w środkowo - zachodniej Polsce na pograniczu województw zachodniopomorskiego, lubuskiego i wielkopolskiego. Park jest częścią kompleksu leśnego Puszczy Drawskiej, która znajduje się na Pojezierzu Myśliborsko-Wałeckim. Obejmuje on obszar od wypływu Drawy z jez. Dubie (Adamowo) na północy i ciągnie się do Starego Osieczna na południu.
Park utworzony został w roku 1990 na obszarze 8691 ha. Aktualna jego powierzchnia wynosi 11342 ha, z czego lasy zajmują 9507 ha, a ochroną ścisłą objęte jest 368 ha. Ekosystemy wodne, które należą do jednych z cenniejszych w parku, zajmują 937 ha.

7.Gorczański Park Narodowy obejmuje centralną i północno-wschodnią część pasma Gorców, z najwyższym szczytem Jaworzyną Kamienicką (1288 m n.p.m.). Znajduje się on w południowej części kraju, w województwie małopolskim. Park utworzony został w 1981 roku na obszarze 5926 ha. Początki ochrony przyrody na tym terenie sięgają 1927 roku, kiedy to utworzony został w dobrach hr. Ludwika Wodzickiego z Poręby Wielkiej leśny rezerwat przyrody Turbacz im. Władysława Orkana. Obecna powierzchnia parku wynosi 7030 ha, z czego 6585 ha to lasy. Ochroną ścisłą objęto 3611 ha, w tym 3563 ha lasów. Powierzchnia otuliny GPN obejmuje 16647 ha.

8.Park Narodowy Gór Stołowych obejmuje polską część Gór Stołowych, które są częścią Sudetów Środkowych. Park leży w Polsce południowo-zachodniej, województwie dolnośląskim, na granicy z Czechami. Utworzony został w 1993 roku. Powierzchnia jego wynosi 6340 ha z czego lasy zajmują 5779 ha. Ochroną ścisłą objętych jest 48 ha.

9.Kampinoski Park Narodowy leży w województwie mazowieckim, na północny-zachód od Warszawy, z którą bezpośrednio sąsiaduje. Obejmuje fragment pradoliny Wisły w Kotlinie Warszawskiej, gdzie występuje duży kompleks leśny Puszcza Kampinoska. Idea utworzenia Parku powstała w latach 20-tych XX w. W latach trzydziestych utworzono w Puszczy Kampinoskiej pierwsze rezerwaty przyrody (Granica, Sieraków, Zamczysko), które obecnie mają znacznie większą powierzchnię i podlegają ochronie ścisłej. Kampinoski Park Narodowy utworzony został w roku 1959 na powierzchni 40700 ha. Największe zasługi w jego utworzeniu mieli Roman i Jadwiga Kobendzowie, którzy pierwsi w latach 20-tych i 30-tych na terenie Puszczy Kampinoskiej prowadzili szerokie badania florystyczno-fitosocjologiczne (R.K.) i geomorfologiczno-geologiczne (J.K.) Aktualna powierzchnia parku wynosi 38544 ha, w tym 68 ha poza województwem mazowieckim zajmuje Ośrodek Hodowli Żubrów im. Prezydenta RP Ignacego Mościckiego w Smardzewicach k. Tomaszowa Mazowieckiego w wojewódz-twie łódzkim. 70% powierzchni parku stanowią lasy. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, a dominującym siedliskiem - bór świeży. Herbem parku jest łoś


10.Karkonoski Park Narodowy znajduje się na terenie województwa dolnośląskiego w południowo-zachodniej części kraju przy granicy państwowej z Republiką Czeską. Park utworzony został w roku 1959 na obszarze 5510 ha. Obecna powierzchnia parku wynosi 5575 ha. Największą część parku zajmują lasy - 3828 ha. 1718 ha powierzchni parku objęto ochroną ścisłą. Od 1992 roku Karkonoski Park Narodowy jest częścią Bilateralnego Rezerwatu Biosfery Karkonosze/Krkonose (MaB) o powierzchni ponad 60 tys. ha. Celem Rezerwatu Biosfery jest ochrona ekosystemów naturalnych, półnaturalnych, a także różnorodności biologicznej i prowadzenie badań naukowych
11.Magurski Park Narodowy utworzony został w 1995 roku na obszarze 19962 ha. Park leży w południowej części kraju, w Beskidzie Niskim, przy granicy z Republiką Słowacką. Położony jest na terenie województw podkarpackiego i małopolskiego. Obejmuje on znaczną część obszaru źródłowego Wisłoki jakim jest masyw Magury Wątkowskiej, który jest fragmentem głównego grzbietu karpackiego. W parku dominują ekosystemy leśne, które zajmują 19058 ha.

12.Narwiański Park Narodowy leży w północno-wschodniej części Polski w województwie podlaskim. Powierzchnia całkowita parku utworzonego w 1996 r. wynosi 7350 ha. Na terenie parku dominuje własność prywatna, głównie drobnych rolników. Własność Skarbu Państwa stanowi zaledwie 2056 ha. Park znajduje się w Dolinie Górnej Narwi. Obejmuje on bagienną dolinę Narwi pomiędzy Surażem i Rzędzianami, która stanowiła znaczną część utworzonego w 1985 roku Narwiań-skiego Parku Krajobrazowego. Bagna, tereny podmokłe i wody są dominującymi ekosystemami i zajmują ok. 90% obszaru parku.

13.Ojcowski Park Narodowy jest położony w południowej części kraju, w województwie małopolskim, w odległości 16 km na północ od Krakowa, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Park obejmuje doliny dwóch niewielkich rzek - Prądnika i Sąspówki oraz przyległe fragmenty wierzchowiny jurajskiej. Park został utworzony w 1956 roku na obszarze 1440 ha. Aktualna jego powierzchnia wynosi 2146 ha z czego 1529 ha zajmują lasy. Ochroną ścisłą objętych jest 251 ha terenów leśnych. Jest to najmniejszy park narodowy w Polsce. Początki ochrony obszaru parku sięgają 1924 roku, kiedy to z inicjatywy W. Szafera opracowano pierwszą monografię przyrodniczą tego regionu oraz projekt rezerwatu w Dolinie Prądnika i Sąspowskiej.

14.Pieniński Park Narodowy położony jest w Pieninach w południowej części kraju, w województwie małopolskim, na granicy polsko-słowackiej. Pieniny dzielą się na Pieniny Spiskie, Pieniny Właściwe (tu usytuowany jest park) i Małe Pieniny. Powierzchnia parku wynosi 2346 ha, w tym 1294 ha stanowi własność Skarbu Państwa. Lasy w parku zajmują 1664 ha. Powierzchnia objęta ochroną ścisłą wynosi 777 ha. Inicjatorem utworzenia parku był prof. Wł. Szafer. Pierwszy prywatny rezerwat o powierzchni 7,5 ha założył S. Drohojowski w 1921 r. wokół ruin zamku w Czorsztynie. Od 1928 r. rozpoczęto wykupy terenów, które na podstawie rozporządzenia Ministra Rolnictwa z 23 maja 1932 r. stały się organizacyjną jednostką szczególną pod nazwą "Park Narodowy w Pieninach" o powierzchni 736 ha. Kolejną podstawą prawną istnienia parku było rozporządzenie Rady Ministrów z 30 października 1954 r. o utworzeniu z dniem 1 stycznia 1955 r. Pienińskiego Parku Narodowego. Aktualnie PPN funkcjonuje w oparciu o rozporządzenie Rady Ministrów z 14 maja 1996 r.

15.Poleski Park Narodowy leży w Polsce środkowo-wschodniej na terenie województwa lubelskiego. Utworzony został w 1990 r. na obszarze 4813 ha. Park powstał na bazie rezerwatów torfowiskowych: Durne Bagno, Jezioro Moszne, Jezioro Długie, Torfowisko Orłowskie. Bagno Bubnów zostało włączone do PPN w 1994 r. Występuje tam najwięcej rzadkich gatunków fauny i flory. Aktualna powierzchnia parku wynosi 9762 ha, w tym lasy zajmują 4780 ha a wody i nieużytki (w tym najcenniejsze bagna) 2088 ha. Idea powstania parku narodowego na Polesiu powstała w 1959 r. W latach 1966-1982 na omawianym obszarze powstały cztery rezerwaty przyrody, a w roku 1982 Poleski Park Krajobrazowy.

16.Roztoczański Park Narodowy leży w środkowo-wschodniej części kraju, w województwie lubelskim. Obejmuje najcenniejsze przyrodniczo obszary Roztocza Środkowego. Park utworzony został w 1974 roku na obszarze 4801 ha. Aktualna jego powierzchnia wynosi 8482 ha, w tym lasy zajmują 8077 ha. Ochroną ścisłą objęto 806 ha. Park powstał na terenie Lasów Państwowych Nadleśnictw Kosobudy i Zwierzyniec, będących wcześniej lasami Ordynacji Zamojskiej. Początki ochrony sięgają 1934 r., kiedy to utworzono rezerwat Bukowa Góra, który obecnie jest jednym z obszarów ochrony ścisłej parku. W 1938 roku po raz pierwszy w Polsce wydano zarządzenie o ochronie ptaków drapieżnych na terenie Ordynacji.

17.Słowiński Park Narodowy położony jest na wybrzeżu środkowym, pomiędzy Łebą a Rowami na Nizinie Gardneńsko-Łebskiej, w województwie pomorskim. Północną granicę parku stanowi na długości 32,5 km brzeg Bałtyku.
Prace nad utworzeniem parku podjęto w 1946 r. na konferencji w Łebie, której uczestnikami byli naukowcy z Poznania i Gdańska. Utworzony został w 1967 roku na obszarze 18069 ha. Aktualna powierzchnia w zarządzie wynosi 18618 ha z czego 10214 ha - to wody oraz 4599 ha - to lasy. Ochronie ścisłej podlega 5619 ha, w tym 2528 ha lasów. W roku 1977 UNESCO uznało park za Światowy Rezerwat Biosfery (program MaB).

18.Świętokrzyski Park Narodowy położony jest w centralnej części kraju, na terenie województwa świętokrzyskiego. Obejmuje najwyższe pasmo Gór Świętokrzyskich - Łysogóry, z najwyższymi szczytami: Łysicą (612 m n.p.m.) i Łysą Górą (595 m n.p.m.), wschodnią część Pasma Klonowskiego (z górami Bukową, Psarską i Miejską) oraz część Pasma Pokrzywiańskiego (z Chełmową Górą). Historia starań o objęcie ochroną Gór Świętokrzyskich sięga czasów przed I wojną światową. W roku 1921 powstał pierwszy w Górach Świętokrzyskich rezerwat im. Józefa Kostyrki na Chełmowej Górze (163 ha), a w roku następnym objęto ochroną rezerwatową dwa fragmenty Łysogór: na południowym zboczu Łysej Góry fragment o powierzchni 196 ha i na północnym zboczu Łysicy - 115 ha. W roku 1932 powiększono obszar rezerwatów do 1347 ha. Park narodowy oficjalnie utworzony został w 1950 roku na obszarze 6054 ha. W 1954 roku na terenie parku powstały dwa kolejne rezerwaty ścisłe: Czarny Las o powierzchni 26,45 ha oraz Mokry Bór o powierzchni 38,44 ha. Obecna powierzchnia parku wynosi 7632 ha, z czego 7212 ha zajmują lasy. Na terenie parku jest 5 obszarów ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 1731 ha.

19.Tatrzański Park Narodowy leży w południowej części Polski, w województwie małopolskim, na granicy ze Słowacją. Park Narodowy utworzony został w 1954 roku na obszarze 21556 ha. Aktualna jego powierzchnia wynosi 21164 ha, z czego 15124 ha to lasy, a 5660 ha to głównie zbiorowiska wysokogórskich hal i turni. Grunty rolne (171 ha) i wody (209 ha) zajmują 1,8% powierzchni parku. Ochroną ścisłą objęto 11514 ha z czego 6149 ha to ekosystemy leśne. Potrzebę ochrony Tatr dostrzeżono już w końcu XIX wieku. W roku 1925 podjęto pierwsze próby utworzenia parku narodowego w Tatrach wspólnie ze Słowacją. Na terenie należącym do lasów państwowych park formalnie utworzono w 1937 r. Po II wojnie światowej w roku 1947 powołano odrębną jednostkę administracyjną Park Tatrzański. Tatrzański Park Narodowy powołano rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 września 1954 roku. W roku 1993 TPN i TANAP (Tatransky Narodni Park po stronie słowackiej) UNESCO uznało za rezerwat biosfery, międzynarodowy obszar o światowym znaczeniu.

20.Wielkopolski Park Narodowy znajduje się w województwie wielkopolskim, 15 km na południe od Poznania. Park leży w środkowo-zachodniej Polsce na terenie Pojezierza Wielkopolskiego i obejmuje (wraz z otuliną) część Pojezierza Poznańskiego oraz niewielkie fragmenty Poznańskiego Przełomu Warty. Utworzony został w 1957 r. na obszarze 5244 ha. Obecna powierzchnia parku wynosi 7620 ha z czego lasy zajmują 4441 ha, wody 447 ha oraz inne grunty 2732 ha, wsród których największy udział mają użytki rolne 2237 ha. W parku jest 18 obszarów ochrony ścisłej o łącznej powierzchni 259 ha. Pierwszy z ideą utworze-nia parku wystąpił w 1922 roku prof. A. Wodziczko. Ukoronowaniem dziesięcio-letnich starań było utworzenie w 1932 roku dwóch rezerwatów przyrody: w Puszczykowie na powierzchni 239 ha i w okolicy jez. Kociołek na pow. 189 ha. W 1933 roku w Osowej Górze nastąpiło symboliczne otwarcie Wielkopolskiego Parku Narodowego.
21.Wigierski Park Narodowy znajduje się w północno-wschodniej Polsce, na terenie województwa podlaskiego, w krainie Mazursko-Podlaskiej, w północno-wschodniej części dzielnicy Pojezierza Mazurskiego i północnej dzielnicy Puszczy Augustowskiej. Park utworzony został 1 stycznia 1989 roku na obszarze 14956 ha. Aktualna jego powierzchnia wynosi 15085 ha, w tym 9459 ha to grunty leśne, 2908 ha - wody i 2788 ha inne tereny, głównie użytkowane rolniczo (2228 ha). Ochroną ścisłą objętych jest 380 ha, w tym 120 ha lasów i 260 ha wód. Obszary zagospodarowane rolniczo objęte są ochroną krajobrazową.

22.Woliński Park Narodowy położony jest u ujścia Odry w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w pobliżu granicy polsko - niemieckiej. Obejmuje ochroną niezwykle cenną północno - zachodnią część wyspy Wolin. Park utworzono w 1960 roku na powierzchni 4691 ha. Powiększony został w roku 1996 poprzez przyłączenie od północy pasa przybrzeżnych wód Bałtyku o szerokości 1 mili morskiej oraz od zachodu rozlewiska delty Świny. W wyniku włączenia części Zatoki Pomorskiej oraz wód morskich wewnętrznych Zalewu Szczecińskiego, Woliński Park Narodowy stał się pierwszym w Polsce parkiem morskim. Obecna powierzchnia parku wynosi 10937 ha, w tym lasów 4649 ha. Ochroną ścisłą objęto 6 leśnych obszarów o łącznej powierzchni 165 ha.