Analiza i interpretacja wiersza Daniela Naborowskiego pt. „Krótkość żywota”

Daniel Naborowski, przedstawiciel polskiej poezji barokowej, w swoich utworach oddawał się głównie refleksjom na temat życia ludzkiego. Określany jest mianem „poety vanitas”, gdyż w wielu swoich dziełach ukazuje życie ludzkie jako coś przemijającego, ulotnego-jako marność. Za doskonały tego przykład możemy podać utwór pt. „Krótkość żywota”.

Podmiotem lirycznym w wierszu „Krótkość żywota” Daniela Naborowskiego jest poeta, filozof, mędrzec prezentujący swój światopogląd. Przedmiotem jego rozważań jest przede wszystkim ludzka egzystencja, przemijalność i znikomość życia ludzkiego. Próbuje on, jako człowiek doświadczony, uzmysłowić odbiorcy zawartą w tytule „krótkość życia”. Czyni to bardzo sugestywnie, aczkolwiek bez dramatyzowania. Pomimo tego, iż podmiot liryczny jest świadomy nietrwałości życia ludzkiego, charakteryzuje się stoickim spokojem i równowagą ducha płynącą z wiedzy, że krótkość życia jest faktem nieuniknionym, a wszystko, co ziemskie, to marność, ponieważ rzeczy doczesne ulegają przemijaniu. Całe życie ludzkie jest tylko dążeniem do śmierci.

Pierwszy wers wiersza:
„Godzina za godziną niepojęcie chodzi”
jest personifikacją upływu czasu. Służy ukazaniu czasu jako stałego, nieustannego towarzysza ludzkiej egzystencji. Podmiot liryczny stara się uświadomić adresatowi ulotność życia ludzkiego, nieubłagalne przemijanie. Pragnie uzmysłowić każdego człowieka jak krótkie jest jego życie. W niewielkim stopniu utożsamia się on z odbiorcą:
„Między śmiercią, rodzeniem, byt nasz ledwie może”
Jednakże przede wszystkim zachowuje do niego dystans. Zwraca się do adresata z pewną dozą współczującej wyższości: „nieboże”. Także używa czasowników w czasie przeszłym:
„Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi.”,
Użycie różnych czasów jest specyficzną cechą wiersza, gdyż mówiąc o odbiorcy podmiot liryczny używa czasu przeszłego-takiego samego jak dla przodka. Natomiast czas teraźniejszy określa jedynie potomka. Owe życie ukazane w tym utworze poza krótkością właściwie nie posiada innych cech. Zostało ono zestawione z takimi pojęciami jak: dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt. Wszystko to są nazwy zjawisk nietrwałych, ulotnych, chwilowych i niemożliwych do zatrzymania na dłużej. Autor wykazał się tutaj dużą kunsztownością, gdyż użył tylko wyrazy jednosylabowe. Takie zestawienie zmusza odbiorcę do zastanowienia. Posłużył się także motywami śmierci, grobu oraz umierania: dym, cień. Apostrofa:
“Wtenczas, kiedy ty myślisz, jużeś był, niebożę.”
podkreśla to, że każda chwila ulatuje bezpowrotnie. Liczne epitety oceniające, np: „krótka rozprawa”, „kołem niehamowanym”, „lotny czas” zwracają uwagę na szybkie, nieubłagane i niemożliwe do powstrzymania przemijanie. Poeta zaskakuje odbiorcę także stwierdzeniem:
„Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie.”,
gdyż uświadamia mu, że również cały wszechświat jest przemijający i zmienny, nie tylko człowiek. Podmiot liryczny pragnie przekonać adresata o tym iż wszelkie plany marzenia i kalkulacje oparte na przyszłości tak naprawdę niewiele znaczą:
„Z którego spadł niejeden, co na starość godzi.”,
a także oswoić go poprzez oksymorony: „kolebka grobem”, matka mogiła” z problemem umierania. Zestawia w tym celu pozytywnie odbierane przez człowieka słowa: kolebka, matka, z wyrazami odbieranymi negatywnie: grób, mogiła. Życie ludzkie według podmiotu jest tak krótkie, że nazywa je nawet „czwartą częścią mgnienia”. Podmiot liryczny wyraża egzystencjalne niepokoje ludzi baroku, gdyż odczuwa przemijalność świata a także dostrzega kruchość ludzkiego życia.

Innym utworem Daniela Naborowskiego mówiącym o przemijaniu jest „Marność”. Podmiot liryczny w tym wierszu podkreśla, że świat i wszystko, co ziemskie nie ma znaczenia wobec wieczności:
„Świat hołduje marności
I wszystkie ziemskie włości;
To na wieki nie minie,
Że marna marność słynie.”.
Poeta używa aż trzy razy słowa „marność”, co służy zaakcentowaniu przemijającej marności przypisanej światu i doczesności. Jedna prawda jest nieprzemijająca, a mianowicie, że „marna marność słynie”.

Także refleksji na temat przemijalności życia ludzkiego, czyli motywu vanitas, możemy się doszukać w utworach Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego, np. w Sonecie I „O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego”. Sam tytuł tego wiersza na to wskazuje. Podmiot liryczny w tym utworze już w pierwszej strofie zwraca uwagę na fakt, iż to właśnie śmierć jest przyczyną nieszczęścia człowieka, gdyż odbiera rozkosz życia. To przez nią uświadamiamy sobie własną nędzę, czyli znikomość wszelkich naszych poczynań:
„A chciwa odciąć rozkosz nędzną
Śmierć- tuż za nami spore czyni kroki!”
Personifikacja śmierci, przedstawienie jej jako chciwej, idącej krok w krok za człowiekiem istoty ma na celu uświadomienie adresata, iż jest ona realnym zagrożeniem, którego nikt nie jest w stanie uniknąć.

Podmiot liryczny wiersza Daniela Naborowskiego „Krótkość żywota” wyraża filozofię baroku, która nawiązywała do poglądów ludzi średniowiecza, gdyż związana była z przemijalnością egzystencji ludzkiej. Utwór posiada cechy charakterystyczne dla poezji barokowej. Osoba mówiąca w wierszu posługuje się posługując się bogactwem środków poetyckich udowadnia, że życie ludzkie jest niezwykle krótkie.